PHẨM “BỒ TÁT PHÁP DŨNG”
Phần cuối quyển 399 đến phần đầu
quyển 400, Hội thứ I, ĐBN.
(Tương đương với phẩm “Đàm Vô Kiệt”,
MHBNBLMĐ)
Gợi ý:
Phẩm trên miêu tả người cầu Bát
Nhã là Bồ tát Thường đề. Phẩm này nói về người thuyết Bát Nhã là Bồ tát
Pháp Dũng, cũng là người ôn tập lại tất cả những gì được gọi là yếu chỉ Bát
nhã Ba la mật ở Hội thứ I mà Phật đã thuyết tại đỉnh Linh Thứu, núi Kỳ Xà
Quật, thuộc thành Vương Xá, xứ Ma Kiệt Đà.
Tóm lược:
(Như Lai tức pháp giới, pháp giới tức Như Lai).
Đại Bồ tát Pháp Dũng nói với Thường
Đề:
- Này thiện nam tử! Pháp thân
của tất cả Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến tri, Minh Hạnh túc, Thiện Thệ, Thế
Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân
Sư, Phật Thế Tôn hay Bạc già phạm không từ đâu đến, cũng chẳng đi đâu. Vì sao?
Này thiện nam tử! Vì thật tánh các pháp đều bất động.
Này thiện nam tử! Chơn như
của các pháp không đến, không đi, chẳng thể phô bày; chơn như như thế tức là
Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri v.v... cho đến Phật Thế Tôn hay Bạc già phạm.
Này thiện nam tử! Pháp tánh, tánh
chẳng hư vọng, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, tánh chẳng đổi khác, pháp định,
pháp trụ, thật tế, cảnh giới hư không, cảnh giới bất tư nghì, tánh vô sanh,
tánh vô diệt, tánh như thật, tánh viễn ly, tánh tịch tịnh, tánh giới thanh tịnh
vô nhiễm, tánh không của các pháp không đến, không đi, chẳng thể phô bày; pháp
tánh, tánh chẳng hư vọng, bình đẳng tánh, tất cả… cho đến tánh không, như thế
tức là Như Lai Ứng Cúng Chánh Biến tri… cho đến Phật Thế Tôn hay Bạc già phạm.
Này thiện nam tử! Tất cả Như Lai Ứng
Cúng, Chánh Biến tri, Minh Hạnh túc… cho đến Phật Thế Tôn hay Bạc già phạm
chẳng phải các pháp, chẳng lìa các pháp.
Này thiện nam tử! Pháp như, Như
Lai như là một như, chứ chẳng phải hai. Pháp như chẳng hợp, chẳng tan, chỉ là
nhất tướng, chỗ gọi là vô tướng.
Này thiện nam tử! Pháp như chẳng
phải một, chẳng phải hai, chẳng phải ba, chẳng phải bốn cho đến chẳng phải trăm
ngàn v.v... Vì sao? Này thiện nam tử! Vì pháp như lìa số lượng, chẳng phải có
tánh.
Lại nữa, thiện nam tử! Thí như có
người vào mùa nắng gắt, đi trong đồng vắng, khát nước, thấy nắng dợn động,
tưởng là nước. Nghĩ như vậy rồi, đi thắng tới chỗ đó, càng đi càng chẳng thấy
nước, càng đuổi càng thấy nước xa hơn.
Này thiện nam tử! Ý ông nghĩ sao?
Nước trong ánh nắng ấy từ hốc núi, suối ao nào đến, nay lại đi đâu? Có phải từ
biển Đông, có phải từ biển Tây, biển Nam, biển Bắc đến chăng?
Thường Đề đáp:
- Nước trong nắng dợn còn chẳng có,
huống có thể nói là từ đâu đến và có chỗ đi.
Bồ tát Pháp Dũng nói với Thường Đề:
- Đúng vậy! Đúng như lời ông nói,
như người khát kia, ngu si vô trí, bị nóng bức bách thấy nắng lay động trong
chỗ không có nước, vọng sanh có nước; nếu bảo Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri
có đến, có đi, cũng giống như thế. Nên biết người ấy ngu si vô trí. Vì sao? Này
thiện nam tử! Vì tất cả Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri chẳng thể dựa vào sắc
thân mà thấy. Như Lai tức là pháp thân.
Này thiện nam tử! Pháp thân Như
Lai tức là chơn như, pháp giới, pháp tánh… của các pháp; chơn như, pháp giới,
pháp tánh… đã chẳng thể nói có đến có đi, thì pháp thân của Như Lai cũng giống
như thế không đến, không đi.
Lại nữa, thiện nam tử! Như người
trong mộng thấy chư Phật, hoặc một vị, hoặc mười vị, hoặc trăm vị, hoặc ngàn vị
cho đến vô số. Người ấy khi tỉnh mộng rồi, không thấy gì cả.
Này thiện nam tử! Ý ông nghĩ sao:
Phật đã thấy trong mộng từ đâu đến và đi về đâu?
Thường Đề đáp:
- Điều thấy trong mộng đều là hư
vọng, hoàn toàn chẳng thật có thì sao có thể nói có chỗ đến đi.
Bồ tát Pháp Dũng nói với Thường Đề:
- Đúng vậy! Đúng như lời ông nói,
người chấp những điều mộng thấy có đến có đi thì nên biết người ấy ngu si vô
trí. Nếu gọi Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri... có đến có đi thì cũng giống
như thế, nên biết người ấy ngu si vô trí. Vì sao? Này thiện nam tử! Vì tất cả
Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri... chẳng thể nương vào sắc thân mà thấy. Như
Lai ấy tức pháp thân.
(Pháp thân Như Lai không đến không
đi)
Này thiện nam tử! Pháp thân của
Như Lai tức là chơn như, pháp giới, pháp tánh… của các pháp. Chơn như, pháp
giới, pháp tánh… đã chẳng có thể nói có đến có đi thì pháp thân của Như Lai
cũng giống như thế, không đến, không đi.
Lại nữa, thiện nam tử! Giống như nhà
ảo thuật, như ảnh trong gương, như tiếng vang phát ra từ hang động, như bóng
rọi lên tường, như tia chớp, như việc biến hóa, như trong ảo thành… các hiện tượng
ấy tạm có rồi không.
- Này thiện nam tử! Ý ông nghĩ sao:
Tất cả các hiện tượng ấy là từ đâu đến, đi về đâu?
Thường Đề đáp:
- Các hiện tượng ấy chẳng phải thật,
như vậy sao có thể nói có đến có đi?
Bồ tát Pháp Dũng nói với Thường Đề:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời
ông nói: Nếu chấp các hiện tượng có đến đi thì nên biết người ấy ngu si vô trí.
Nếu cho là Như Lai Ứng Cúng Chánh Biến tri có đến có đi, cũng giống như thế,
nên biết người ấy ngu si vô trí. Vì sao? Này thiện nam tử! Vì tất cả Như Lai
Ứng Cúng Chánh Biến tri... chẳng thể dựa vào sắc thân để thấy. Như Lai tức là
pháp thân.
Này thiện nam tử! Pháp thân của Như
Lai tức là chơn như, pháp giới, pháp tánh… của các pháp. Chơn như, pháp giới,
pháp tánh… đã chẳng có thể nói có đến có đi thì pháp thân của Như Lai cũng
giống như thế, không đến, không đi.
(Tất cả pháp như huyễn, như mộng...)
Lại nữa, thiện nam tử! Tất cả Như
Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri... nói tất cả pháp như mộng thấy, như bóng sáng,
như tiếng vang, như ảnh tượng, như trò huyễn, như biến hóa, như ảo thành đều
chẳng phải thật có. Nếu đối với pháp nghĩa thậm thâm mà chư Phật đã nói như thế
chẳng biết như thật, chấp thân Như Lai là danh là sắc, có đến có đi, thì nên
biết kẻ ấy mê muội pháp tánh, ngu si vô trí, lưu chuyển các thú, chịu khổ sanh
tử, xa lìa Bát nhã Ba la mật, cũng lại xa lìa tất cả Phật pháp. Nếu đối với
pháp nghĩa thậm thâm mà chư Phật đã dạy, có khả năng biết như thật, chẳng chấp
các pháp có đến có đi, có sanh có diệt, có nhiễm có tịnh. Do chẳng chấp nên có
thể hành Bát Nhã, cũng có thể siêng tu tất cả Phật pháp, như thế là gần gũi sở cầu quả
vị Giác ngộ tối cao, cũng gọi là đệ tử chơn tịnh của Như Lai. Xứng đáng nhận
của tín thí của người trời trong thế gian.
(Các pháp không ngoài duyên sanh)
Lại nữa, thiện nam tử! Như trong
biển lớn có các trân bảo, trân bảo chẳng phải từ mười phương đến, cũng chẳng
phải hữu tình ở trong đó tạo ra, cũng chẳng phải các báu này không phải duyên
sanh. Nhưng vì sức thiện căn của các hữu tình, nên khiến trong biển có các báu
sanh; báu ấy sanh là nương vào nhân duyên hòa hợp mà có, chứ không từ đâu đến;
báu ấy diệt cũng không đi về đâu, chỉ vì sức thiện căn của hữu tình đã hết,
khiến báu kia diệt mất. Vì sao? Vì các pháp hữu vi, duyên hiệp thì sanh,
duyên lìa thì diệt, trong đó hoàn toàn không có ai sanh, ai diệt. Vì vậy, các
pháp không đến, không đi; thân của chư Như Lai cũng lại như thế, ở trong mười
phương, không từ đâu đến, cũng chẳng phải ở trong đó có người tạo tác, cũng
chẳng thể nói không phải duyên sanh, nhưng vì nương vào sự tu hành tịnh hạnh
viên mãn, cho nên có thân Như Lai xuất hiện ở đời. Khi thân Phật diệt, cũng
không đi về đâu trong mười phương, chỉ do sức nhân duyên hòa hợp đã hết liền
diệt. Vì vậy, chư Phật không đến, không đi.
Lại nữa, thiện nam tử! Thí như
cây đàn không hầu nương vào các loại nhân duyên hòa hợp mà có tiếng sanh, nhân
duyên của tiếng ấy là cái cần, cái ống, khe hở, cái trục, sợi dây v.v... tác ý
của nhạc công. Như vậy, từng yếu tố một chẳng có thể sanh tiếng, khi hòa hợp
tất cả yếu tố lại, tiếng nó mới phát; tiếng ấy phát sanh không từ đâu đến, khi
diệt không đi về đâu.
Này thiện nam tử! Thân của chư
Như Lai cũng giống như thế, nương vào các thứ nhân duyên mà sanh, nhân duyên
của thân ấy là vô lượng phước đức trí tuệ và thiện căn do tu tập thành thục mà
có. Như vậy, từng yếu tố một chẳng có thể sanh thân, khi hòa hợp lại, thân ấy
mới sanh; thân đã sanh ấy không từ đâu đến, khi diệt chẳng đi về đâu.
Này thiện nam tử! Đối với tướng
không đến đi của Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri... ngươi nên biết như thế.
Theo đạo lý này, thì đối với tướng không đến không đi của tất cả pháp cũng phải
biết như thế. Nếu đối với Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri... và tất cả pháp có
thể như thật biết không đến, không đi, không sanh, không diệt, không nhiễm,
không tịnh thì nhất định có khả năng tu hành Bát nhã Ba la mật thậm thâm,
phương tiện thiện xảo, quyết chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao. (Q. 399, ĐBN)
Khi Đại Bồ tát Pháp Dũng nói tướng
vô lai, vô khứ của chư Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri, Minh Hạnh túc… khiến
cho thế giới Tam thiên đại thiên kia, tất cả đại địa, các núi, biển lớn và các
thiên cung, sáu thứ biến động, các cung điện của ma đều mất ánh sáng, cây cỏ
núi rừng sanh hoa nở trái đều quay đầu hướng về chỗ đại Bồ tát Pháp Dũng; trên
không cũng mưa xuống các loại hương hoa.
Khi ấy, trời Đế Thích, Tứ đại thiên
vương và các chúng trời ở trên không trung, liền dùng các loại hương hoa vi
diệu cõi trời rải cúng dường đại Bồ tát Pháp Dũng, xong rồi lại cầm các thứ
hương hoa vi diệu cõi trời rải cúng dường Thường Đề Bồ tát và thưa:
- Nhờ Đại sĩ mà chúng con được nghe
giáo pháp thắng nghĩa như thế. Tất cả người chấp thân kiến ở thế gian nghe pháp
ấy rồi có thể xả chấp trước, an trụ trong ngôi vị nan phục(1).
Bấy giờ, Thường Đề thưa đại Bồ tát
Pháp Dũng:
- Thưa Đại sư! Do nhân duyên gì
khiến cho tất cả đại địa, các núi, biển lớn ở thế giới này, có sáu loại biến
động và hiện các loại tướng hi hữu như thế?
Bồ tát Pháp Dũng đáp:
- Do tôi trả lời câu hỏi của Ngài về
tướng vô khứ, vô lai của Như Lai Ứng cúng, Chánh Biến tri... mà ở trong hội này
có tám ngàn chúng sanh đều chứng đắc Vô sanh pháp nhẫn. Lại có tám mươi triệu
chúng sanh đều phát tâm cầu quả vị Giác ngộ tối cao. Lại có tám vạn bốn ngàn
chúng sanh xa lìa trần cấu, đối với các pháp, sanh pháp nhãn thanh tịnh. Do
nhân duyên ấy, khiến cho tất cả đại địa, các núi, biển lớn ở trong thế giới này
khởi sáu thứ biến động và hiện ra các tướng hi hữu.
Bồ tát Thường Đề nghe vậy rồi, hết
sức vui mừng, liền nghĩ: Nay ta được thiện lợi lớn, đó là nhờ ta hỏi Bồ tát
Pháp Dũng mà làm cho các hữu tình được nghe Bát nhã Ba la mật thậm thâm, được
nghe tướng vô khứ, vô lai của chư Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến tri như thế,
khiến mọi người đạt lợi ích lớn. Ta nhờ thiện căn thù thắng như thế, có thể đủ
thành tựu sở cầu là quả vị Giác ngộ tối cao. Đối với quả vị Giác ngộ tối cao,
ta không còn nghi ngờ, lo lắng nữa. Ở đời vị lai, ta nhất định thành Như Lai
Ứng Cúng, Chánh Biến tri, lợi ích an lạc cho vô lượng hữu tình. Tất… tất… đều
nhờ Bồ tát Pháp Dũng, ta phải cúng dường Bồ tát.
Trời Đế Thích biết tâm niệm ấy, hóa
làm vô lượng hương hoa vi diệu, dâng cho Bồ tát Thường Đề, thưa:
- Thưa Đại sĩ xin Ngài vì thương xót
con nhận những hoa này để đem cúng dường Bồ tát Pháp Dũng. Đại sĩ nên thọ nhận
đồ cúng dường của chúng con, chúng con nay nhờ Đại sĩ mà thành tựu công đức. Vì
sao? Vì nhờ Đại sĩ mà vô lượng trăm ngàn hữu tình chúng con đạt được lợi ích
lớn, đó là chắc chắn sẽ chứng sở cầu là quả vị Giác ngộ tối cao.
Bồ tát Thường Đề nhận hương hoa vi
diệu của trời Đế Thích, rải cúng dường đại Bồ tát Pháp Dũng rồi, đảnh lễ sát
chân, chấp tay cung kính bạch:
- Bạch Đại sư! Từ ngày hôm nay, tôi
nguyện đem thân mạng phụng sự Đại sư tùy Ngài sai bảo.
Nói như thế rồi, chắp tay đứng hầu
đại Bồ tát Pháp Dũng.
Đồng thời, nữ trưởng giả và các
quyến thuộc cung kính chấp tay bạch với Thường Đề Bồ tát:
- Từ nay chúng con cũng đem thân
mạng phụng sự hầu Ngài, xin Ngài thương xót chấp thuận cho.
Bồ tát Thường Đề liền đáp:
- Các ngươi chí thành theo ta thì
phải tuân theo sự dạy bảo của ta, ta sẽ chấp thuận.
Nữ trưởng giả thưa với Thường Đề:
- Chúng con thành tâm theo Ngài,
tuân theo sự dạy bảo của Ngài.
Thường Đề Bồ tát đem nữ trưởng giả,
năm trăm thị nữ, xe báu cùng đồ cúng dường dâng lên Đại Bồ tát Pháp Dũng và
thưa rằng:
- Thưa Đại sư! Đây là lễ vật các
thứ dâng cúng Đại sư, xin Ngài từ bi vì tôi mà nhận.
Bồ tát Pháp Dũng muốn khiến cho
thiện căn đã gieo trồng của Thường Đề được viên mãn, nên nhận nữ trưởng giả và
các quyến thuộc, năm trăm cỗ xe báu cùng các phẩm vật cúng
dường; nhận xong hoàn thí cho Bồ tát Thường Đề.
Bồ tát Pháp Dũng thuyết pháp đã lâu,
mặt trời sắp lặn, biết chúng mệt mỏi, rời tòa Sư tử, quay về cung mình.
Bồ tát Thường Đề chờ đợi suốt bảy
năm, chẳng ngồi, chẳng nằm, chỉ đi, chỉ đứng, chẳng màng ngủ nghỉ, chẳng nhớ
ngày đêm, chẳng quản mệt mỏi, chẳng nghĩ ăn uống, chẳng ngại lạnh nóng, chẳng
duyên trong ngoài, chẳng từng phát khởi giận hờn, oán ghét và tất cả phiền não
triền cấu khác, chỉ nghĩ: Khi nào Bồ tát Pháp Dũng từ Tam ma địa xuất, ta và
quyến thuộc sẽ trải pháp tòa, rưới quét mặt đất, rải các hương hoa. Trong khi
đó, nữ trưởng giả và các quyến thuộc cũng suốt bảy năm, chỉ đi, chỉ đứng, chẳng
rời sở niệm, đều noi theo Thường Đề, tới lui theo Ngài chưa từng rời bỏ.
Bỗng nhiên Thường Đề Bồ tát nghe có
tiếng trên không bảo:
- Này thiện nam tử! Sau bảy ngày nữa,
Bồ tát Pháp Dũng sẽ ra khỏi định, ở trong thành này tuyên thuyết Chánh pháp.
Bồ tát Thường Đề nghe tiếng trên
không rồi, hết sức mừng vui, nghĩ thế này: Nay ta sẽ vì đại Bồ tát Pháp Dũng
trải bày trang nghiêm pháp tòa sư tử, rưới quét mặt đất, rải hương hoa vi diệu
thỉnh đại Bồ tát lên tòa này, vì chúng tuyên thuyết phương tiện thiện xảo Bát
nhã Ba la mật thậm thâm và pháp yếu khác.
Bồ tát Thường Đề nghĩ như thế rồi
cùng với nữ trưởng giả và các quyến thuộc trang hoàng tòa sư tử bằng bảy báu.
Khi ấy, nữ trưởng giả và các quyến thuộc mỗi người cởi một chiếc áo đẹp nhất,
trải chồng lên tòa. Bồ tát Thường Đề trang hoàng xong, tìm nước rưới mặt đất
nhưng chẳng có. Vì sao? Vì ác ma đã che giấu nước trong ngoài thành, khiến
chẳng hiện. Ma nghĩ thế này: Bồ tát Thường Đề tìm nước chẳng được, thì sầu khổ
mệt mỏi, tâm mê muội, đối với quả vị Giác ngộ tối cao sẽ chuyển đổi, thiện căn
chẳng tăng, trí tuệ chẳng chiếu; đối với Nhất thiết trí sẽ bị trì trệ, thì
chẳng có thể làm trống cảnh giới của ta được.
Bồ tát Thường Đề dùng đủ các thứ
phương tiện để tìm nước mà không được, nghĩ thế này: Ta nên chích thân lấy máu
rưới đất để che bụi cho Đại sư. Thân của ta nhất định rồi đây sẽ hư rã, dùng
cái thân hư ngụy như thế để làm gì. Ta từ vô thỉ đến nay, lưu chuyển sanh tử
thường vì ngũ dục làm tan mất thân mạng nhưng chưa từng vì chánh pháp mà xả
thân. Vì vậy, nay phải chích thân lấy máu. Nghĩ như thế rồi, liền cầm dao
bén chích khắp thân mình lấy máu để rưới đất.
Khi ấy, nữ trưởng giả cùng quyến
thuộc cũng noi theo Thường Đề chích máu rưới đất.
Trời Đế Thích chứng kiến cảnh này,
liền nghĩ: Bồ tát Thường Đề, nữ trưởng giả v.v... rất là hi hữu! Do ái pháp,
trọng pháp đến nổi chích khắp toàn thân lấy máu rưới khắp mặt đất, chẳng hề
phát khởi một tâm niệm khác, khiến lũ ác ma rình tìm chẳng có cơ hội, cũng
chẳng có thể làm trở ngại việc tu thiện phẩm. Lạ thay, Đại sĩ! Chỉ có Ngài mới
có thể mang giáp bị rộng lớn như thế, vì muốn lợi lạc tất cả hữu tình, đem tâm
thuần tịnh, chẳng đoái thân mạng, cầu quả vị Giác ngộ tối cao, thường phát thệ
nguyện: Ta vì cứu giúp tất cả hữu tình trầm luân sanh tử chịu vô lượng, vô biên
khổ não thân tâm mà cầu quả vị Giác ngộ tối cao, sự việc nếu chưa thành thì
quyết không lười bỏ.
Trời Đế Thích nghĩ như thế rồi, liền
biến máu của Thường Đề, nữ trưởng giả v.v... tất cả đều thành nước thơm chiên
đàn, làm cho chỗ đất đã rưới, bốn phía quanh pháp tòa mỗi bên rộng ngót một
trăm do tuần, đều có mùi thơm chiên đàn rất kỳ lạ chẳng thể tưởng tượng được.
Làm việc ấy rồi, Thiên Đế Thích khen
ngợi Thường Đề:
- Hay thay! Hay thay! Chí nguyện của
Đại sĩ kiên cố, tinh tấn dõng mãnh, chẳng thể nghĩ bàn, sự ái trọng cầu pháp
rất là cao cả. Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác quá khứ cũng do chí nguyện kiên cố,
dõng mãnh tinh tấn, ái trọng cầu pháp tu hành phạm hạnh thanh tịnh của Bồ tát
mà chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao. Giờ đây, chí nguyện của Đại sĩ như thế
nhất định sẽ chứng đắc sở cầu.
Kế đến, Bồ tát Thường Đề lại nghĩ:
Làm thế nào để có các hương hoa vi diệu rải quanh pháp tòa và làm thế nào có
hoa mang rải cúng dường khi Đại sư thăng tòa thuyết pháp.
Khi ấy, trời Đế Thích biết ý nghĩ
đó, liền biến hóa ra hương hoa vi diệu, số lượng bằng ngàn hộc của nước Ma kiệt
đà, cung kính dâng lên Bồ tát Thường Đề. Bồ tát Thường Đề lấy một phần rải
quanh pháp tòa.
(Nghĩa thú Bát Nhã)
Bấy giờ, đại Bồ tát Pháp Dũng xuất
định rời cung mình, thượng tòa sư tử thuyết pháp. Bồ tát Thường Đề lại được
chiêm ngưỡng đại Bồ tát Pháp Dũng lần nữa, hết sức vui mừng, thân tâm khoái
lạc, liền cùng với quyến thuộc mang phần hương hoa vi diệu còn lại, rải dâng
cúng dường; xong, đảnh lễ sát chân, nhiễu quanh bên phải ba vòng lui
ngồi một bên.
Lúc bấy giờ, đại Bồ tát Pháp Dũng
nói với Thường Đề:
- Này thiện nam tử! Hãy lắng nghe!
Hãy lắng nghe! Và suy nghĩ chính chắn. Ta sẽ vì ông mà tuyên thuyết Bát nhã Ba
la mật.
Thường Đề thưa:
- Dạ xin Ngài giảng nói, chúng tôi
muốn nghe.
Bồ tát Pháp Dũng liền nói với Thường
Đề:
- Này thiện nam tử! Vì tất cả pháp
bình đẳng cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bình đẳng. Vì tất cả pháp
viễn ly cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng viễn ly. Vì tất cả pháp bất
động cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bất động. Vì tất cả pháp vô
niệm, cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô niệm. Vì tất cả pháp vô
úy cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô úy. Vì tất cả pháp nhất vị
cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng nhất vị. Vì tất cả pháp không
giới hạn cho nên nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không giới hạn. Vì tất cả
pháp vô sanh nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô sanh. Vì tất cả pháp
vô diệt nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô diệt. Vì thái hư vô biên nên
biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì biển lớn vô biên nên biết Bát
nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì Diệu Cao sơn vô biên nên biết Bát nhã Ba
la mật cũng vô biên. Vì núi Diệu Cao hùng vĩ nên biết Bát nhã Ba la mật
cũng hùng vĩ. Vì thái hư vô phân biệt nên biết Bát nhã Ba la mật cũng
vô phân biệt.
Này thiện nam tử! Vì sắc vô biên,
nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên; vì thọ, tưởng, hành, thức vô biên, nên
biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì 12 xứ, 18 giới vô biên, nên biết Bát
nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì tứ thiền bát định vô biên, nên biết Bát nhã Ba
la mật cũng vô biên. Vì tứ Thánh đế, 37 pháp trợ đạo, 18 pháp bất cộng, Nhất
thiết trí… cho đến quả vị Giác ngộ tối cao vô biên, nên biết Bát nhã Ba la mật
cũng vô biên. Vì tất cả pháp hữu lậu vô lậu vô biên, nên biết Bát nhã Ba la mật
cũng vô biên. Vì tất cả pháp hữu vi vô vi vô biên, nên biết Bát nhã Ba la mật
cũng vô biên. Vì Kim cương dụ bình đẳng, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bình
đẳng. Vì tất cả pháp không hoại, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không hoại. Vì
tất cả pháp không tạp nhiễm, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không tạp nhiễm.
Vì tất cả pháp không sai biệt, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không sai biệt.
Vì tự tánh các pháp chẳng thể nắm bắt được, nên biết tự tánh Bát nhã Ba la mật
cũng chẳng thể nắm bắt được; vì các pháp không có sở hữu bình đẳng, nên biết Bát
nhã Ba la mật không có sở hữu cũng bình đẳng; vì các pháp không có tạo tác, nên
biết Bát nhã Ba la mật cũng không có tạo tác; vì các pháp chẳng thể nghĩ bàn,
nên biết Bát nhã Ba la mật cũng chẳng thể nghĩ bàn.
Bồ tát Thường Đề nghe nói cú nghĩa
sai biệt của Bát nhã Ba la mật, liền ngay trước pháp tòa đắc sáu mươi ức (6
triệu) pháp môn Tam ma địa, đó là Tam ma địa chư pháp bình đẳng, Tam ma địa
chư pháp viễn ly, Tam ma địa chư pháp bất động v.v...
Bồ tát Thường Đề đã đắc sáu mươi ức
pháp môn Tam ma địa như thế tức thời hiện thấy Như Lai Ứng Cúng Chánh Biến tri
có đại chúng Thanh văn, Bồ tát vây quanh trong hằng hà sa số thế giới Tam thiên
đại thiên ở Đông, Tây, Nam, Bắc, bốn phía trên dưới nhiều như cát sông Hằng,
đem danh như thế, cú như thế, chữ như thế, lý thú như thế, vì các đại Bồ tát
tuyên thuyết Bát nhã Ba la mật, như nay ta (Phật) ở thế giới tam thiên
đại thiên này, có đại chúng Thanh văn, Bồ tát vây quanh, dùng danh như thế, cú
như thế, chữ như thế, lý thú như thế, vì các chúng đại Bồ tát tuyên thuyết Bát
nhã Ba la mật v.v... như nhau không khác.
Bồ tát Thường Đề từ đó về sau đa văn
trí tuệ chẳng thể nghĩ bàn, giống như biển cả, tùy nơi thọ sanh, thường gặp chư
Phật, thường sanh vào quốc độ diệu tịnh của chư Phật, cho đến trong mộng cũng
thường thấy Phật vì mình thuyết Bát nhã Ba la mật, thân cận cúng dường chưa
từng lơi lỏng.
Thích nghĩa:
(1). Ngôi vị nan phục: Như thân của
bậc La hán, Bồ tát... không còn phiền não, lậu hoặc cần chế phục.
Lược giải:
Mục đích hành cước của Bồ tát Thường
Đề là được nghe Bát Nhã. Nên khi nghe trên không có tiếng nói là đi về hướng
Đông sẽ đến được thành Diệu Hương, ở đó sẽ gặp Bồ tát có tên là Pháp Dũng thuyết
Bát nhã Ba la mật. Nhưng khi đi chẳng nề mệt mỏi, chẳng màng ngủ nghỉ, chẳng
đếm xỉa đến ăn uống, chẳng tưởng ngày đêm, chẳng sợ lạnh nóng, đối với pháp
trong ngoài, tâm chẳng tán loạn. Nhờ tập trung cao độ như thế, nên Bồ tát
Thường Đề rơi vào Tam muội. Trong Tam muội Bồ tát thấu rõ các
điều kiện tâm linh của hết thảy Chư Phật. Rồi khi xuất định Bồ tát không thấy
chư Phật nữa nên đem lòng buồn bực, quyết tâm khi gặp Bồ tát Pháp Dũng sẽ hỏi
Bồ tát này “chư Phật từ đâu đến và sẽ đi về đâu?”(1)
Câu hỏi “chư Phật từ đâu đến và sẽ
đi về đâu” không những chỉ dành riêng cho Bồ tát Thường Đề mà cũng là thắc mắc
chung cho những ai tu Phật. Trả lời được câu hỏi này là hiểu được pháp thân Như
Lai nói riêng hay hiểu về chân như, pháp giới, pháp tánh nói chung.
1. Như lai tức pháp giới, pháp giới
tức Như lai.
Kinh “Đệ nhất nghĩa
không”, thuộc Tạp A hàm, số 335 ghi như sau:
“Thế nào là Kinh Đệ nhất nghĩa
không? Này các Tỳ kheo, lúc mắt sanh thì nó không có chỗ đến; lúc diệt thì nó
không có chỗ đi. Như vậy, mắt chẳng thật sanh, sanh rồi diệt mất; có nghiệp báo
mà không tác giả. Ấm này diệt rồi, ấm khác tương tục, trừ pháp tục số. Đối với
tai, mũi, lưỡi, thân, ý cũng nói như vậy, trừ pháp tục số.
Pháp tục số tức là nói, cái này có
thì cái kia có, cái này khởi thì cái kia khởi, như vô minh duyên hành, hành
duyên thức, nói chi tiết đầy đủ cho đến thuần một khối khổ lớn tập khởi. Lại nữa, cái này không thì cái kia không, cái
này diệt thì cái kia diệt, vô minh diệt nên hành diệt, hành diệt nên thức diệt.
Như vậy, nói rộng cho đến thuần một khối khổ lớn tụ diệt. Này các Tỳ kheo, đó
gọi là Kinh Đệ nhất nghĩa không”.
Mắt được đề cập ở đây là
nhãn căn (nhãn căn nằm trong thân căn, biểu thị con người). Khi nói “Mắt sanh
thì nó không có chỗ đến, lúc diệt thì nó không có chỗ đi”, đó là nói về bản chất của các pháp. Đứng về phương diện
thế tục mà nói, sự xuất hiện của một pháp, người
ta cho là pháp ấy sanh; pháp ấy tan rã, hình tướng băng
hoại thì người ta cho là diệt. Hiện tượng sanh và diệt này dựa vào thời gian và
không gian. Nếu như chúng ta tách khái niệm thời gian và không gian khỏi sự
vật, hay nới rộng thời gian vô cùng tận thì khái niệm sanh và diệt này không
còn nữa. Sanh rồi diệt, diệt rồi sanh vô cùng tận thì gọi là bất sanh bất diệt.
Thí dụ khi gieo lúa ngoài đồng, hạt lúa nẩy mầm thành mạ. Người ta cho là lúa
mới sanh. Nếu nói là lúa mới sanh tại sao từ vô thủy chưa có loài người đã có
lúa? Khi cây lúa lớn lên nở hoa
kết hạt, lúa chín người ta gặt chỉ còn trơ lại gốc, trâu bò ăn. Lúc đó lúa
chết, người ta gọi là diệt. Nhưng nói lúa diệt sao bây giờ và mãi đến thời hỏa
tận vẫn còn lúa(1)?
Pháp không sanh không
diệt thì pháp không tới không lui, không đến
không đi. Đi và đến là sự di động trong không
gian, đi từ Đông sang Tây hay đi từ chỗ này sang chỗ nọ. Đi và đến cũng có
nghĩa là tử với sanh: Sanh từ đâu đến, chết đi về đâu(2). Không riêng con người
có sự di động mà mây nước, muôn loài đều có sự vận hành kể cả những nguyên tử
cực nhỏ. Vì vậy, con mắt trần thấy rõ ràng có đến có đi, có sanh có diệt.
Để phá tướng đến đi, chủ yếu là
tướng đi, tướng đi không có thì tướng đến cũng không. Tướng đi và đến không có,
tức là tướng sanh diệt cũng không có. Đến đồng nghĩa với sanh, đi đồng nghĩa
với diệt. Nên Kinh nói: “Sanh vô sở tùng lai, diệt vô sở khứ” (sanh không
từ đâu đến, diệt không đi về đâu).
Hòa Thượng Chí Công
nói: “Trong thân có tướng là thân vô tướng, trên đường vô minh là đường vô
sanh”. Có thân là có tướng: Tướng mập, tướng gầy, tướng đẹp, tướng xấu...
Tại sao Hòa thượng Chí Công lại nói “trong thân có tướng là thân vô tướng?” Cái
thân có tướng đó do tứ đại hợp thành do cha mẹ sanh, biến đổi vô thường, sanh
trụ dị diệt, theo thời gian rồi cũng băng hoại. Nhưng bên trong cái thân vô
thường lại có cái chân thường, cái chân thường đó là “pháp thân”. Pháp thân là
vô tướng, không do ai sanh ra. Vô tướng thì không thành không hoại, trường tồn
mãi với thời gian. Vậy, thấy tướng mà quên tướng tức “thấy tánh” hay thấy pháp
thân.
Thấy tướng mà chấp tướng quên tâm,
nên nói là vô minh. Thấy tướng quên tướng tức biết quay trở lại, ngay đó thấy
tánh. Thấy tánh tức thành đạt giác ngộ thì không còn rơi vào luân hồi sanh tử
nữa, nên nói vô sanh.
2. Pháp thân Như Lai không đến
không đi:
Như trên đã nói: Phẩm này là tổng
kết tất cả những gì mà Bát Nhã muốn xiển dương. Nếu thông đạt phẩm này thì hiểu
được chân như, pháp giới, pháp tánh, pháp trụ, pháp định, thật tế... hay nói
khác là “nhập pháp giới”. Nhập pháp giới có nghĩa chính mình là pháp giới và
pháp giới chính là mình hay nói khác pháp thân của mình là pháp giới và pháp
giới chính là pháp thân của mình.
Pháp giới bao gồm vạn hữu cùng khắp.
Pháp thân của tất cả Như Lai Ứng Cúng cũng cùng khắp. Vì sao? Vì Như Lai giác
biết bản thể của tất cả pháp chân thật, thường như cùng khắp. Nên Như lai nhập
pháp giới. Trong Kinh Lăng Nghiêm Phật bảo ông Phú Lâu Na: “Còn ta thì
trái với vọng trần, hiệp với chân tâm thường trụ bất sanh bất diệt, biến khắp
cả pháp giới. Cho nên ta mới được tự tại vô ngại. Ở trong một hiện ra vô lượng,
vô lượng hiện làm một, trong nhỏ hiện lớn, trong lớn hiện nhỏ; không rời nơi
đạo tràng mà hiện khắp cả mười phương thế giới. Thân ta bao trùm mười phương hư
không vô tận. Trên đầu một mảy lông hiện ra các cõi nước; ngồi trong hạt bụi mà
chuyển đại pháp luân…”
Thân Như Lai biến khắp pháp giới,
bao trùm mười phương hư không vô tận. Như vậy, Như Lai là pháp giới, pháp giới
tức Như Lai, không hai không khác.
Vì chư Phật giác ngộ được chân như
thật tướng của các pháp như thế, nên chư Phật được gọi là Như Lai. Như Lai có
nghĩa là người đến như thế, đến từ bào thai của vũ trụ. Như Lai chính là vũ trụ
và vũ trụ chính là Như Lai. Ngài Thạch Đầu nói: “Người hội
muôn vật làm tự mình, ấy là Thánh nhân”. Hay nói khác người hội muôn vật làm
tự mình, là người nhập pháp giới, người ấy chính là chư Như Lai, chư Phật.
Trong Kinh “Mạn Thù Vấn”, trích
trong quyển 574, Hội thứ VII, ĐBN, Xá Lợi Phất nói với Bồ tát Mạn Thù Sư
Lợi: “Này Mạn Thù, há không có Pháp giới mà chư Phật chứng nhập sao? Bởi
vì Pháp giới là Phật và Phật là Pháp giới, nên Pháp giới không tự chứng Pháp
giới. Pháp giới tức hết thảy các pháp đều không; và tánh Không này là Bồ đề,
không hai, không phân biệt…”
Như vậy, Như Lai không thể coi là
trung gian hay được đồng hóa với chân như hay pháp giới, pháp tánh, pháp định,
pháp trụ, thật tế... mà Như Lai chính là chân như, là pháp giới, pháp tánh,
v.v... Như Lai cũng chính là Pháp thân, là Như lai tạng, là Bản lai diện mục,
Viên thành thật tánh. Đã là Pháp thân, là Như lai tạng, là Bản lai diện mục...
thì làm gì có đến có đi, có biến dịch sanh diệt đổi dời... Nên Kinh nói: “Pháp
thân của Như Lai tức là chơn như, pháp giới, pháp tánh… của tất cả pháp. Chơn
như, pháp giới, pháp tánh… đã chẳng có thể nói có đến có đi thì pháp thân của
Như Lai cũng giống như thế, không đến, không đi”. (Q. 399, ĐBN)
Để kết luận cho luận
giải “chư Phật không từ đâu đến cũng không đi về đâu”, chúng tôi trích dẫn một
đoạn Kinh khác trong phẩm Đàm Vô Kiệt, quyển thứ 30, Kinh MHBNBLMĐ để
thêm sáng tỏ mục này:
“Lúc ấy
Đàm Vô Kiệt Bồ Tát (Pháp Dũng) bảo Tát Đà Ba Luân Bồ Tát (Thường Đề): Này thiện
nam tử! Chư Phật không từ đâu đến, đi cũng không đến đâu. Tại sao vậy?
Chư pháp
như, tướng chẳng động. Chư pháp như tức là chư Phật.
Pháp vô
sanh không đến, không đi. Pháp vô sanh tức là chư Phật.
Pháp vô
diệt không đến, không đi. Pháp vô diệt tức là chư Phật.
Pháp thật
tế không đến, không đi. Pháp thật tế là chư Phật.
Pháp
không không đến, không đi. Pháp không là chư Phật.
Pháp vô
nhiễm không đến, không đi. Pháp vô nhiễm là chư Phật.
Pháp tịch
diệt không đến, không đi. Pháp tịch diệt là chư Phật.
Tánh hư
không không đến, không đi. Tánh hư không là chư Phật.
Này thiện
nam tử! Rời các pháp ấy không có Phật. Chư Phật như, các pháp như, một như
không sai khác.
Này thiện
nam tử! Như ấy thường một, không có hai, không có ba, ra ngoài pháp số, vì là
vô sở hữu. Ví như tháng cuối xuân, giữa ban ngày lúc nắng nóng, có người thấy
ánh nắng dợn động bèn đuổi theo mong tìm được nước. Ý ông nghĩ sao? Nước ấy từ ao nào, núi nào, suối nào
chảy đến, nay đi về đâu, hoặc là chảy về biển Đông, biển Tây, biển Nam, biển
Bắc ư?
Tát Đà Ba
Luân thưa:
- Thưa
Đại sư! Trong ánh nắng còn không có nước, làm sao có được chỗ nước đến, nước
đi!
Này thiện
nam tử! Kẻ ngu vô trí bị khát bức ngặt, thấy nắng dợn bèn tưởng là nước.
Này thiện
nam tử! Nếu có người phân biệt chư Phật có đến có đi, phải biết các người ấy
đều là ngu phu. Tại sao vậy?
Này thiện
nam tử! Chư Phật, chẳng thể lấy sắc thân thấy được. Chư Phật, pháp thân không
đến, không đi, cũng không chỗ đến, chỗ đi.
Này thiện
nam tử! Thí như nhà ảo thuật, thuật ra các thứ như voi, ngựa, bò, dê, nam, nữ.
Ý ông nghĩ sao? Ảo sự ấy từ chỗ nào đến, đi đến đâu?
- Thưa
Đại sư! Ảo sự không thật làm sao có chỗ đến, chỗ đi.
Này thiện
nam tử! Người mà phân biệt đức Phật có đến, có đi cũng như vậy.
Này thiện
nam tử! Ví như chiêm bao thấy voi, ngựa, bò, dê, nam, nữ. Ý ông nghĩ sao? Cảnh
vật được thấy trong chiêm bao có chỗ đến chỗ đi chăng?
- Thưa
Đại sư! Cảnh vật được thấy trong chiêm bao đều là hư vọng, làm sao lại có đến,
có đi.
Này thiện
nam tử! Nếu người mà phân biệt đức Phật có đến, có đi cũng như vậy.
Này thiện
nam tử! Đức Phật nói các pháp như chiêm bao. Nếu có chúng sanh nào chẳng biết
pháp nghĩa ấy, cho danh tự sắc thân là Phật, người ấy phân biệt chư Phật có
đến, có đi.
Vì chẳng
biết tướng thật tế của các pháp, nên đều là hạng ngu phu vô trí.
Các người
ấy mãi mãi qua lại năm đường, xa rời Bát Nhã, xa rời Phật pháp.
Này thiện
nam tử! Đức Phật nói các pháp như ảo, như mộng. Nếu có chúng sanh nào biết đúng
thật, thì người ấy chẳng phân biệt các pháp, hoặc đến, hoặc đi, hoặc sanh, hoặc
diệt. Nếu chẳng phân biệt các pháp hoặc đến, hoặc đi, hoặc sanh, hoặc diệt thì
có thể biết được thật tướng của các pháp mà đức Phật đã nói. Người ấy hành Bát
nhã Ba la mật gần Vô Thượng Bồ Đề, gọi là chơn đệ tử, chẳng hư vọng ăn của tín
thí. Người ấy đáng nhận cúng dường. Là phước điền thế gian”.
Phẩm “Đàm Vô Kiệt” của Kinh MHBNBLMĐ
chẳng qua là rút gọn phẩm “Pháp Dũng Bồ tát” của Kinh ĐBN. Mục đích trích dẫn
này cốt làm rõ nghĩa Kinh ĐBN mà thôi.
3. Tất cả pháp như huyễn, như
mộng...
Kinh nói: “Tất cả Như
Lai Ứng Chánh Đẳng Giác nói tất cả pháp như mộng, như bóng sáng, như tiếng
vang, như ảnh tượng, như trò huyễn, như sự biến hóa, như ảo thành đều chẳng
phải thật có. Nếu đối với pháp nghĩa thậm thâm mà chư Phật đã nói như thế
chẳng biết như thật, chấp thân Như Lai là danh là sắc, có đến có đi, thì nên
biết kẻ ấy mê muội pháp tánh, ngu si vô trí, lưu chuyển các thú, chịu khổ
sanh tử, xa lìa Bát nhã Ba la mật, cũng lại xa lìa tất cả Phật pháp. Nếu đối
với pháp nghĩa thậm thâm mà chư Phật đã dạy, có khả năng biết như thật, chẳng
chấp các pháp có đến có đi, có sanh có diệt, có nhiễm có tịnh. Do chẳng chấp
nên có thể hành Bát Nhã, cũng có thể siêng tu tất cả Phật pháp, như thế là gần
gũi sở cầu là
quả vị Giác ngộ tối cao, cũng gọi là đệ tử chơn tịnh của Như Lai. Xứng đáng
nhận đồ cúng dường của người, trời trong thế gian”. (Q. 399, ĐBN)
Đây là câu Phật thường nói trong hầu
hết các phẩm của Hội thứ I cũng như trong toàn bộ Kinh Đai Bát Nhã Ba La Mật:
Các pháp không thật, giả có, chúng như mộng, như huyễn, như ảnh, như tượng, như
thành tầm hương... Chấp vào các pháp là thật có, có sanh diệt, đến đi, nhiễm
tịnh... thì bị lưu chuyển trong luân hồi sanh tử mà chịu nhiều khổ lụy, không
thể tu học Bát Nhã nói chi đến việc chứng đắc Giác ngộ.
4. Các pháp không ngoài duyên sanh:
Kinh nói: “Như trong
biển lớn có các trân bảo, trân bảo chẳng phải từ mười phương đến, cũng chẳng
phải hữu tình ở trong đó tạo ra, cũng chẳng phải các báu này không có nhân
duyên sanh. Nhưng vì sức thiện căn của các hữu tình, nên khiến trong biển có
các báu sanh; báu ấy sanh nương vào sức nhân duyên hòa hợp mà có, chứ không từ
đâu đến; báu ấy diệt cũng không đi về đâu, chỉ vì sức thiện căn của hữu tình đã
hết, khiến báu kia diệt mất. Vì sao? Vì các pháp hữu vi, duyên hiệp thì
sanh, duyên lìa thì diệt, trong đó hoàn toàn không có ai sanh, ai diệt. Vì vậy,
các pháp không đến, không đi; thân của chư Như Lai cũng như thế, ở trong mười
phương, không từ đâu đến, cũng chẳng phải ở trong đó có người tạo tác, cũng
chẳng thể nói không có nhân duyên sanh, nhưng vì nương vào sự tu hành tịnh hạnh
viên mãn, cho nên có thân Như Lai xuất hiện ở đời. Khi thân Phật diệt, cũng
không đi về đâu trong mười phương, chỉ do sức nhân duyên hòa hợp đã hết liền
diệt. Vì vậy, chư Phật không đến, không đi.
Thí như cây đàn không hầu nương vào
các loại nhân duyên hòa hợp mà có tiếng sanh, nhân duyên của tiếng ấy là cái
cần, cái ống, khe hở, cái trục, sợi dây v.v... tác ý của nhạc công. Như vậy,
từng yếu tố một chẳng có thể sanh tiếng, khi hòa hợp tất cả yếu tố lại, tiếng
nó mới phát; tiếng ấy phát sanh không từ đâu đến, khi diệt đi, không đi về đâu.
Thân của chư Như Lai cũng giống như
thế, nương vào các thứ nhân duyên mà sanh, nhân duyên của thân ấy là vô lượng
phước đức trí tuệ và thiện căn do tu tập thành thục mà có. Như vậy, từng yếu tố
một chẳng có thể sanh thân, khi hòa hợp lại, thân ấy mới sanh; thân đã sanh ấy
không từ đâu đến, khi diệt chẳng đi về đâu”.
Kinh lấy thí dụ âm thanh phát ra từ
cây đàn không hầu: Âm thanh đó không do cần, không do dây, không do thùng gỗ,
không do da bọc, không do tay người khảy... nghĩa là không do bất cứ một yếu tố
riêng rẽ nào mà có. Âm thanh có được là tổng hợp của tất cả các yếu tố hợp
thành. Thân Phật cũng vậy, nương vào nhân duyên sanh, nhân duyên ấy là do vô
lượng phước đức, trí tuệ, thiện căn do cần tu khổ tập mà có. Như vậy, từng yếu
tố một chẳng có thể sanh thân, khi hòa hợp lại, thân ấy mới sanh; thân đã sanh
ấy không từ đâu đến, khi diệt chẳng đi về đâu. Đối với thiên hà đại địa như
sông núi, biển cả... cũng đều như thế.
Nên Phật bảo: “Đối với
tướng không đến đi của Như Lai Ứng chánh Đẳng Giác, ngươi nên biết như thế.
Theo đạo lý này, thì đối với tướng không đến không đi của tất cả pháp cũng phải
biết như thế. Nếu đối với Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác và tất cả pháp có thể như
thật biết không đến, không đi, không sanh, không diệt, không nhiễm, không tịnh
thì nhất định có khả năng tu hành Bát nhã Ba la mật thậm thâm, phương tiện
thiện xảo, quyết chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao”. (Q.399, ĐBN)
5. Nghĩa thú Bát Nhã:
Đây là bài pháp quan trọng, nên
trước khi thuyết Bồ tát Pháp Dũng ân cần bảo Bồ tát Thường Đề: “Này thiện
nam tử! Hãy lắng nghe! Hãy lắng nghe! Và suy nghĩ chính chắn. Ta sẽ vì ông mà
tuyên thuyết Bát nhã Ba la mật”.
- “Này thiện nam tử! Vì tất cả pháp bình
đẳng. Cho nên, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bình đẳng. Vì tất cả pháp viễn
ly cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng viễn ly. Vì tất cả pháp bất động
cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bất động. Vì tất cả pháp vô niệm,
cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô niệm. Vì tất cả pháp vô úy cho
nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô úy. Vì tất cả pháp nhất vị cho nên
biết Bát nhã Ba la mật cũng nhất vị. Vì tất cả pháp không giới hạn cho
nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không giới hạn. Vì tất cả pháp vô sanh
cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô sanh. Vì tất cả pháp vô diệt cho
nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô diệt. Vì thái hư vô biên cho nên biết
Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì biển lớn vô biên cho nên biết Bát nhã
Ba la mật cũng vô biên. Vì Diệu Cao sơn vô biên cho nên biết Bát nhã Ba
la mật cũng vô biên. Vì núi Diệu Cao hùng vĩ cho nên biết Bát nhã Ba la mật
cũng hùng vĩ. Vì thái hư vô phân biệt cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô
phân biệt.
Này thiện nam tử! Vì sắc vô biên,
cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên; vì thọ, tưởng, hành, thức
vô biên, cho nên, nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì 12 xứ, 18 giới vô
biên, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì tứ thiền bát định vô
biên, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì tứ Thánh đế, 37 pháp trợ
đạo, 18 pháp bất cộng, Nhất thiết trí… cho đến quả vị Giác ngộ tối cao vô biên,
cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì tất cả pháp hữu lậu vô lậu vô
biên, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì tất cả pháp hữu vi vô vi
vô biên, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Vì Kim cương dụ bình
đẳng, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng bình đẳng. Vì tất cả pháp không
hoại, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không hoại. Vì tất cả pháp không
tạp nhiễm, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không tạp nhiễm. Vì tất cả
pháp không sai biệt, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không sai biệt.
Vì tự tánh các pháp chẳng thể nắm bắt được, cho nên biết tự tánh Bát nhã
Ba la mật cũng chẳng thể nắm bắt được; vì các pháp vô sở hữu bình đẳng,
cho nên biết Bát nhã Ba la mật vô sở hữu cũng bình đẳng; vì các pháp không
tạo tác, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng không tạo tác; vì các pháp chẳng
thể nghĩ bàn, cho nên biết Bát nhã Ba la mật cũng chẳng thể nghĩ bàn”.
Toàn bộ Bát Nhã đều nói “tất cả pháp
là bình đẳng, viễn ly, vô niệm, vô úy, vô sở hữu, bất khả đắc, nhất vị, không
tạo, không tác, vô sanh, vô diệt, chẳng thể nghĩ bàn v.v... nên Bát nhã Ba la
mật cũng bình đẳng, viễn ly, vô niệm, vô úy... chẳng thể nghĩ bàn v.v…” Như núi
Diệu cao vô biên nên Bát Nhã vô biên, biển cả vô biên nên Bát Nhã vô biên, thái
hư vô biên nên Bát Nhã cũng vô biên, tất cả pháp Phật cho đến quả vị Giác ngộ
tối cao vô biên nên Bát Nhã cũng vô biên.
Đoạn Kinh này được xem như cú nghĩa
nhiệm mầu của Bát nhã Ba la mật. Nhưng tại sao nó lại được xem là nhiệm mầu? Vì
ngay trước pháp tòa Bồ tát Thường Đề thâm nhập được phương tiện này, liền đắc
sáu mươi ức pháp môn Tam ma địa... Rồi từ đó về sau được đa văn trí tuệ giống
như biển cả chẳng thể nghĩ bàn. Phải chăng Bồ tát Thường Đề quán các tất cả
pháp như vậy nhập được chân lý, liền đắc các Tam muội, rồi nẩy sanh đa văn trí
tuệ?
Kinh Pháp Hoa nói về “Khai thị ngộ
nhập trong tri kiến Như Lai”. Tri kiến Như Lai hay còn gọi là Phật trí. “Khai”
là mở ra, “thị” là chỉ cho thấy, “ngộ” là giác biết, “nhập” là đi vào chân lý.
Một khi nhập được chân lý rồi, thì chân lý chính là mình và mình chính là chân
lý. Chủ đích của Kinh Pháp Hoa nhằm chỉ cho chúng sanh mỗi người đều có Phật
trí này. Nhưng vì vọng động mà quên đi cái sẵn có ở nơi mình, nên vọng ngoại
tầm cầu như chàng cùng tử có sẵn hạt châu trong chéo áo mà không biết, nên phải
đi lang thang khắp đầu đường xó chợ kiếm ăn. Nhưng may mắn cùng tử gặp người có
trí chỉ cho biết hạt châu trong chéo áo. Rồi từ đó nhờ bán hạt châu mà trở nên
giàu sang sung sướng. Hạt châu ở đây chính là trí tuệ Phật hay Bát Nhã Trí sẳn
có trong mỗi chúng sanh.
Bồ tát Pháp Dũng chẳng khác nào “người
trí”, tuyên thuyết cú nghĩa Bát nhã Ba la mật như thế, Bồ tát Thường Đề thâm
hiểu nhập được chân lý, rồi liền trước tòa đắc cả vạn Tam muội mà trở thành bậc
trí tuệ? Nếu đúng như vậy thì đây là một đoạn Kinh có đầy quyền lực mà chúng ta
phải thọ trì.
Bồ tát Thường Đề, người tầm cầu Bát
nhã Ba la mật, phải chẻ xương bán tủy mà cầu. Đó là cầu phương tiện. Suốt cuộc
hành trình này của Bồ tát Thường đề là cốt tìm phương tiện, phương tiện là cái
nằm ở ngoài. Nhờ phương tiện này tu hành mới có giác ngộ, giác ngộ thì đắc tri
kiến Phật là nói theo Kinh Pháp Hoa, nói theo Đại Bát Nhã là Bát Nhã Trí. Bát
Nhã cũng là tri kiến có sẵn của chúng sanh, nó là giác quan nội tại của mọi
chúng sanh.
Bài pháp của Bồ tát Pháp Dũng đã
thức tỉnh được giác quan nội tại này của Bồ tát Thường Đề chăng? Có lẽ, bao lâu
quán tưởng đến giai đoạn chín mùi nứt vỡ, giây phút bùng nổ bắt đầu mà nhập
được chân lý, liền theo đó phát sanh trí tuệ (Bát Nhã Trí), các tam muội, các
biện tài, thần thông diệu dụng chăng?
Thích nghĩa cho phần lược giải này:
(1). Sanh và diệt: Ngài Phạm Chí Thanh Mục chú thích cuốn Trung Luận của Bồ
tát Long Thọ nói về Bất sinh Bất diệt của cây lúa như sau: “Vạn
vật không có sinh, vì sao? Vì thế gian hiện thấy. Thế gian chính mắt thấy lúc
ban sơ lúa chẳng sinh, vì sao? Vì lìa lúa trong kiếp ban sơ thời lúa hiện nay
không thể có được. Nếu lìa lúa trong kiếp ban sơ mà hiện nay có lúa thời mới
gọi là có sinh ra, song kỳ thật không có như vậy. Thế nên chẳng sinh. Tại sao
chẳng diệt? Vì thế gian hiện thấy. Thế gian chính mắt thấy trong lúc ban sơ lúa
chẳng diệt, nếu diệt thời nay không thể có lúa, song kỳ thật có lúa. Thế nên
chẳng diệt”.
(2). Đến và đi (khứ lai) là hai phạm
trù phủ định trong “Trung Đạo Bát bất” do Ngài Long Thọ dựa vào pháp Phật để
giải thích về bản chất các pháp. Đó là Bất sinh - Bất diệt, Bất thường
- Bất đoạn, Bất nhất - Bất dị, Bất khứ - Bất lai. Bất cứ thứ gì
rơi vào tám phạm trù trên đều bị phủ định, phủ định cho đến khi nào không còn
cái gì để phủ định nữa. Khi đó mới có thể tiến gần đến chân lý. Đó là biện
chứng phủ định của Trung Quán mà mục đích tối hậu là để giải thích cái gọi là “Nhất
thiết pháp đều không”.
---o0o---