PHẨM “TĂNG THƯỢNG MẠN”
Phần sau quyển 452 đến đầu quyển
454, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương phẩm “Khéo Học”,
và phẩm “Dứt Phân Biệt” phần sau Q.332
cho đến phần đầu Q.335, Hội thứ I,
ĐBN)
Gợi ý:
Phẩm này tương đối dài, vì phẩm này
nhập chung phần sau phẩm “Khéo Học” với phẩm “Dứt Phân Biệt” của Hội thứ I với
nhau. Phần đầu phẩm này nói về Bồ Tát Bất thối chuyển, kế đến nói về Bồ tát
tăng thượng mạng và Bồ tát tu hạnh viễn ly. Kinh cũng đề cập đến bạn lành chân
tịnh(hay gọi là thiện tri thức) của Bồ tát và nói thế nào là tướng của Bát nhã
Ba la mật, đồng thời so sánh công đức của người tự mình tu tập các pháp Phật
với người đem Bát Nhã giảng nói cho người.
Phần hai của phẩm này lại đề cập đến
“Dứt Phân Biệt”. Nghĩa là trong cùng một phẩm mà thuyết quá nhiều giáo lý khác
nhau. Nên phải tập trung nhiều mới có thể nắm vững vấn đề.
Tóm lược:
1. Phần đầu của phẩm “Tăng Thượng
Mạn”, nói về:
(Hành động tướng trạng của kẻ Tăng thượng mạng)
Bấy giờ, Phật bảo cụ thọ Thiện Hiện:
- Nếu Bồ tát, cho đến trong mộng cũng chẳng ưa muốn ngợi khen là Thanh
Văn và bậc Độc giác. Đối pháp tam giới cũng chẳng khởi tâm ưa muốn được ngợi
khen. Thường quán các pháp như mộng, như vang, như tượng, như huyễn, như ánh
nắng, như bóng sáng, như việc biến hóa, như thành tầm hương; dù quán sát như
thế mà chẳng chứng thật tế. Phải biết Bồ tát này có tướng Bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát mộng thấy Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác có vô lượng trăm ngàn trăm ức muôn ức chúng cung kính vây quanh nghe
thuyết pháp. Đã nghe pháp rồi, khéo hiểu nghĩa thú. Đã hiểu nghĩa thú rồi, tinh
tấn tu hành: Pháp tùy pháp hành và hòa kính hành cùng tùy pháp hành(1). Phải
biết Bồ tát này có tướng Bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát mộng thấy Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác đủ ba mươi hai tướng Đại trượng phu, tám mươi tùy hảo viên mãn trang
nghiêm, hào quang một tầm tỏa quanh; cùng vô lượng chúng bay vọt hư không, hiện
đại thần thông, thuyết Chánh pháp; dạy họ làm Phật sự, đưa họ đến vô số cõi
Phật ở mười phương khác để làm Phật sự thì nên biết Bồ tát đó có tướng Bất thối
chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát mộng thấy cuồng tặc phá hoại thành
quách; hoặc thấy lửa khởi đốt cháy xóm làng, hoặc thấy sư tử hổ lang thú dữ,
rắn độc rít ác muốn đến hại thân; hoặc thấy oan gia muốn chém đầu, hoặc thấy
cha mẹ, anh chị em, vợ con, bạn thân sắp đến mạng chung; hoặc thấy tự thân lạnh
nóng, đói khát và những việc khổ khác làm bức não. Thấy việc đáng sợ hãi như
thế thảy chẳng kinh chẳng sợ, cũng chẳng buồn rầu. Từ mộng tỉnh rồi, liền nghĩ:
Tam giới phi nhân đều như mộng. Khi ta chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
sẽ vì hữu tình thuyết pháp tam giới tất cả hư dối đều như cảnh mộng, khiến các
hữu tình chẳng sanh chấp trước. Phải biết Bồ tát này có tướng Bất thối chuyển. (Q.452, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát cho đến trong mộng thấy địa ngục, bàng
sanh, quỷ giới, các loại hữu tình, bèn khởi nghĩ này: Ta phải tinh siêng tu Bồ
tát hạnh mau tới Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có danh địa
ngục, bàng sanh, quỷ giới ác thú. Từ mộng tỉnh rồi, cũng khởi nghĩ như vậy.
Thiện Hiện! Phải biết Bồ tát này khi làm Phật, trong cõi Phật kia định
không ác thú. Vì sao? Hoặc mộng, hoặc giác, các pháp không hai, không hai phần
vậy. Phải biết Bồ tát này có tướng Bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát trong mộng thấy thành ấp xóm làng bị
cháy, bèn phát thệ nguyện: Nếu ta đã nhận ký Bất thối chuyển sẽ được Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, nguyện lửa dữ đây tức thì tắt gấp, biến thành mát mẻ. Nếu Bồ
tát này tác nguyện đây rồi, lửa thấy trong mộng tức thì tắt lẹ. Phải biết đã
được thọ ký Bất thối chuyển. Nếu Bồ tát này tác nguyện đây rồi mà lửa trong
mộng chẳng tắt, phải biết chưa được thọ ký Bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát khi giác hiện thấy lửa dữ bỗng khởi đốt
các thành ấp hoặc đốt xóm làng, bèn khởi nghĩ này: Ta ở trong mộng hoặc ở lúc
tỉnh, từng thấy tự có tướng Bất thối chuyển, chưa xác định thật hư. Bèn nguyện
cho lửa kia mau tắt. Nhưng nguyện rồi lửa không tắt mà lại cháy lan rộng thêm.
Như vậy, không hẳn là Bồ tát không có tướng bất thối chuyển mà có thể là do
cộng nghiệp của dân cư tại vùng bị cháy đã tạo ác nghiệp phá hoại Chánh pháp.
Nên nay phải chịu tai họa khóc hại như thế.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nương ý trước đã nói các thứ nhân duyên có thể cho
biết là Bồ tát Bất thối chuyển, còn có các hành động tướng trạng khác cũng có
thể cho biết là Bồ tát Bất thối chuyển. Ta sẽ vì ngươi phân biệt giải nói,
ngươi nên lóng nghe, khéo nghĩ.
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Cúi xin nói cho.
Phật bảo:
- Hoặc đại Bồ tát thấy có nam hay nữ nhân đang bị phi nhân nhập xác,
liền nghĩ: Nếu chư Phật biết ta có khả năng tu Bồ tát hạnh quyết chứng đắc quả
vị Giác ngộ tối cao thì nên cho ta uy lực của bậc bất thối chuyển để cứu vớt
nam hay nữ nầy chẳng bị loài phi nhơn quấy nhiễu; loài phi nhơn ấy theo lời ta
bảo liền bỏ đi. Đó là Bồ tát có tướng bất thối chuyển. Trái lại, đại Bồ tát ấy
nguyện rồi mà loài phi nhơn kia chẳng bỏ đi thì nên biết đại Bồ tát ấy chưa
từng được thọ ký bậc bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ tát chưa khéo tu học bố thí cho đến Bát nhã
Ba la mật. Chưa khéo an trụ nội không cho đến vô tánh tự tánh không. Chưa khéo
an trụ chơn như cho đến bất tư nghì giới. Chưa khéo an trụ khổ tập diệt đạo
Thánh đế. Chưa khéo tu học bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi. Chưa khéo tu
học bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định. Chưa khéo tu học tám giải
thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ. Chưa khéo tu học không, vô
tướng, vô nguyện giải thoát môn. Chưa khéo tu học Đà la ni môn Tam ma địa môn.
Chưa vào Bồ tát chánh tánh ly sanh. Chưa đủ tu tập tất cả Phật pháp, xa lìa Bồ
tát phương tiện khéo léo. Đối với các ma chưa năng giác biết. Chẳng tự độ lượng
căn lành nhiều ít, bèn bị ác ma dối gạt. Bồ tát này thấy có nam tử hoặc có nữ
nhân bị phi nhân ám bắt chịu các khổ não, chẳng thoát khỏi được, liền vội phát
nguyện: Nếu tôi đã từ quá khứ được chư Phật trao ký Bất thối chuyển Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, thời khiến cho nam tử này hoặc nữ nhân đây chẳng bị phi nhân
nhiễu hại. Bọn phi nhân theo lời tôi nguyện, liền bỏ đi. Khi Bồ tát này khởi
lời đây rồi, bấy giờ ác ma nghe được, muốn dối gạt, nên liền xua đuổi phi nhân
kia. Vì sao? Vì oai lực của ác ma mạnh hơn, nên phi nhân phải bỏ đi.
Bồ tát được việc đây rồi, rất đỗi vui mừng, khởi nghĩ rằng: Phi nhân nay
bỏ đi là do oai lực ta. Vì sao? Vì phi nhân do ta phát nguyện, tức tốc buông
tha nam tử nữ nhân đây, ngoài ra không duyên cớ nào khác. Bồ tát này chẳng biết
ác ma đã sua đuổi phi nhân kia mà tưởng là do nguyện lực của mình, nên sanh vui
mừng. Cậy đây coi nhẹ các Bồ tát khác, liền phô trương: Ta đã từ quá khứ được
chư Phật trao ký Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Các ngươi chưa
được chư Phật trao ký, chẳng nên theo ta chỉ nhọc công thôi.
Do đó, Bồ tát này khinh chê các Bồ tát khác, phát sanh lắm thứ tăng
thượng mạn, nên xa lìa Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chẳng năng chứng được Nhất
thiết trí trí, dù siêng năng tinh tấn nhưng vẫn rơi vào bậc Thanh Văn hoặc bậc
Độc giác. Vậy nên, Thiện Hiện! Các Bồ tát cần khéo giác biết việc ác ma, chẳng
nên vọng khởi tăng thượng mạn, lui mất sở cầu Vô thượng Phật quả. (Q.453, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Sao là Bồ tát tu hành bố thí, tịnh
giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, Bát nhã Ba la mật chưa được lâu, lại xa lìa
phương tiện khéo léo nên dễ bị ác ma dối gạt: Ác ma hóa làm các thứ hình tượng,
đến trước Bồ tát nói lời như vầy: Quý thay, nam tử! Ngươi tự biết quá khứ chư
Phật đã từng trao ngươi ký đại Bồ đề. Ngươi đối Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề
quyết chẳng thối chuyển. Thân ngươi, cha mẹ, anh em, chị em, bạn thân, quyến
thuộc cho đến bảy đời, danh tự sai khác ta đều thạo biết; thân ngươi sanh tại
phương đó, nước đó, thành đó, ấp đó, trong xóm làng đó; ngươi sanh trong tướng
vương tại năm ấy, tháng ấy, ngày ấy, giờ ấy, đêm ấy. Ác ma nếu thấy Bồ tát bẩm
tánh mềm mại, căn tánh ám độn, bèn nói dối rằng: Ngươi ở đời trước căn tánh đã
từng như thế. Nếu thấy Bồ tát bẩm tánh cứng cỏi, các căn sắc bén, bèn nói dối
rằng: Ngươi ở đời trước căn tánh cũng từng như thế.
Nếu thấy Bồ tát ở chỗ thanh vắng, hoặc thường khất thực, chỉ nhận thức
ăn một lần, hoặc chỉ ăn một bữa, hoặc chỉ ăn trong một bát, hoặc ở trong gò mả,
hoặc ở đất trống, hoặc ở dưới gốc cây, chỉ dùng giẻ rác làm áo, chỉ mặc ba áo,
thường ngồi chẳng nằm, ít muốn biết đủ, hoặc thích hạnh viễn ly, hoặc đầy đủ
chánh niệm, hoặc thích định vắng lặng, hoặc đầy đủ trí huệ vi diệu, lại coi
thường lợi dưỡng, xem nhẹ khen chê, thích cần kiệm, không xoa dầu nơi chân, ít
ngủ nghỉ, lìa trạo cử, ăn nói ôn hòa, thường ít nói. Ác ma thấy Bồ tát như thế,
bèn nói dối rằng: Ngươi ở đời trước cũng từng như thế. Vì sao? Vì trọn nên công
đức như vậy như vậy, thế gian đồng thấy, đời trước chắc có các thứ công đức như
vậy, nên vui mừng chớ nên tự khinh. Bồ tát này nghe ác ma kia nói các công đức
thiện căn quá khứ hiện tại thù thắng như vậy, rất đỗi vui mừng sanh tăng thượng
mạn, lấn khinh hủy mắng các Bồ tát khác.
Bấy giờ, ác ma biết các Bồ tát ám độn khởi tăng thượng mạn, lấn khinh
người khác, bảo rằng: Ngươi định trọn nên công đức thù thắng, quá khứ được
Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trao ký, đã có tướng hiện hành như thế. Nên ngươi
đối Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề nhất định sẽ chứng được chẳng thối chuyển nữa.
Khi ấy ác ma muốn làm rối Bồ tát, hoặc giả hóa làm hình tượng Bí sô,
hoặc giả hóa làm cha mẹ, bạn thân, người phi người tìm đến, cao tiếng xướng
rằng: Hay thay! Đại sĩ mới năng trọn nên công đức như thế. Chư Phật quá khứ đã
lâu trao ký đại Bồ đề cho ngươi, ngươi đối Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề chẳng
thối chuyển. Vì sao? Các thắng tướng công đức Bồ tát bậc Bất thối chuyển ngươi
đều có đủ, nên tự tôn trọng chớ sanh nghi lầm. Khi Bồ tát đây nghe lời kia rồi,
lòng tăng thượng mạn lại càng kiên cố.
Thiện Hiện! Như ta đã nói diễn tiến tướng trạng mà đại Bồ tát bất thối
chuyển thực sự đạt được thì các Bồ tát này đều không có.
Thiện Hiện! Nên biết Bồ tát này bị ma khống chế và làm rối loạn không
được tự tại. Vì sao? Vì thực sự họ chưa có các hành vi tướng trạng của đại Bồ
tát bất thối chuyển. Chỉ nghe ác ma giả vờ nói đến đức độ và tên họ của mình,
người ấy liền sanh tăng thượng mạn, lấn lướt, khinh khi, chửi mắng các Bồ tát
khác.
Vậy nên, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
nên khéo giác chứng, nên khéo giác biết các việc ác ma, chớ bị dối gạt sanh tâm
kiêu mạn.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ tát bị ma nắm giữ, bị ma làm rối, chỉ nghe hư
danh mà sanh kiêu mạn. Vì sao? Bồ tát này trước chưa tu học bố thí cho đến Bát
nhã Ba la mật. Trước chưa an trụ nội không cho đến vô tánh tự tánh không. Trước
chưa an trụ chơn như cho đến bất tư nghì giới. Trước chưa an trụ khổ tập diệt
đạo Thánh đế. Trước chưa tu học bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi. Trước
chưa tu học bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định. Trước chưa tu học tám
giải thoát cho đến mười biến xứ. Trước chưa tu học không, vô tướng, vô nguyện
giải thoát môn. Trước chưa tu học Cực hỷ địa cho đến Pháp vân địa. Trước chưa
tu học Đà la ni môn, Tam ma địa môn. Trước chưa tu học năm nhãn, sáu thần
thông. Trước chưa tu học Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng.
Trước chưa tu học pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả. Trước chưa tu học Bồ tát
hạnh, chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trước chưa tu học Nhất thiết trí,
Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí. Bởi nhân duyên này nên bị ác ma khuynh
đảo.
Bồ tát này chẳng năng biết rõ hành tướng bốn ma(2), do nhân duyên đây
nên bị ác ma khuynh đảo. Bồ tát này chẳng biết rõ sắc thọ tưởng hành thức.
Chẳng biết rõ mười hai xứ cho đến mười tám giới. Chẳng biết rõ nhãn xúc cho đến
ý xúc. Chẳng biết rõ nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc làm duyên
sanh ra các thọ. Chẳng biết rõ địa giới cho đến thức giới. Chẳng biết rõ bố thí
cho đến Bát nhã Ba la mật. Chẳng biết rõ nội không cho đến vô tánh tự tánh
không. Chẳng biết rõ chơn như cho đến bất tư nghì giới. Nói rộng ra, chẳng biết
tất cả pháp Phật. Bởi nhân duyên đây nên bị ác ma khuynh đảo: “Ngươi đã tu hành
hạnh nguyện đã mãn, sẽ chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Khi ngươi thành Phật
sẽ được danh hiệu tôn quý thù thắng, chư Phật sẽ thọ ký cho ngươi”.
Lúc đó, vì xa lìa Bát nhã Ba la mật, không có phương tiện thiện xảo, nên
khi nghe ma thọ ký, Bồ tát ấy nghĩ: Lạ thay, người này báo trước là ta sẽ được
thành Phật với công đức và danh hiệu tương ưng với điều ta nghĩ và ước nguyện
từ lâu. Do đó biết được chư Phật quá khứ đã thọ ký đại Bồ đề cho ta, chắc chắn ta
sẽ đạt được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề không còn thối lui nữa. Lúc thành
Phật nhất định ta sẽ được danh hiệu tôn quí và công đức như vậy. Bồ tát ấy bị
ác ma, hoặc quyến thuộc của ma, hoặc ma giả làm Sa môn đến thọ ký: “Tương lai
ông sẽ thành Phật có danh hiệu như vậy, như vậy nên vị ấy càng tăng thêm kiêu
mạn và nghĩ: Đời vị lai chắc chắn ta sẽ thành Phật, đạt được công đức và danh
hiệu như vậy, các Bồ tát khác đều không bằng ta”.
Thiện Hiện! Phải biết Bồ tát này do khởi kiêu mạn, coi nhẹ khinh hủy các
Bồ tát khác, nên xa lìa Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Phải biết Bồ tát này xa lìa
Bát nhã Ba la mật, không phương tiện khéo léo, nới bỏ bạn lành, thường bị bạn
ác nhiếp thọ, nên phải rơi vào Thanh Văn hoặc bậc Độc giác.
Thiện Hiện! Nên biết nếu ngay đời này, Bồ tát đó quay lại chánh niệm,
hết lòng ăn năn hối cải, xả bỏ tâm kiêu mạn, thường thân cận bạn lành thì tuy
phải trôi lăn trong sanh tử suốt một thời gian dài nhưng sau đó vị ấy dựa vào
phương tiện thiện xảo của Bát nhã Ba la mật thẳm sâu, lần lần tu học và sẽ
chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Phải biết nếu ngay trong đời này, Bồ tát đó không có chánh
niệm, không ăn năn hối cải, không xả bỏ tâm kiêu mạn, không thích gần gũi bạn
lành thì chắc chắn sau một thời gian dài trôi lăn trong sanh tử, dù tinh tấn tu
các nghiệp lành vị ấy vẫn bị rơi vào địa vị Thanh văn, hoặc Độc giác.
(Thế nào là tu hạnh viễn ly?)
Ví như Bí sô cầu Thanh Văn, phạm vào bốn trọng tội bèn chẳng phải Sa
Môn, chẳng phải con Phật, quyết định chẳng năng được bốn quả Sa Môn. Bồ tát hư
vọng cũng vậy, chỉ nghe ma nói thành Phật bèn khởi khinh mạn hủy chê các chúng
Bồ tát khác, phải biết tội này lớn hơn bốn trọng tội của Bí sô kia phạm phải vô
lượng bội số.
Thôi không nói bốn trọng tội do Bí sô kia đã phạm, tội Bồ tát đây nặng
hơn năm tội vô gián cũng vô lượng bội số. Vì sao? Vì Bồ tát này thật chẳng trọn
nên công đức thù thắng, nghe ác ma nói thành Phật hư danh, bèn tự kiêu mạn
khinh khi Bồ tát khác, vậy nên tội này hơn năm tội vô gián. Do đây nên biết,
Nếu Bồ tát này muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, cần khéo giác biết ma sự
vi tế trao ký hư danh.
Lại nữa, này Thiện Hiện! Có Bồ tát tu hạnh viễn ly(3), nghĩa là ở
ẩn nơi núi rừng, đầm vắng, đồng nội vắng vẻ, yên tịnh ngồi yên tư duy. Lúc ấy
có ác ma đến chỗ người ấy, cung kính khen ngợi nói: “Lành thay! Đại sĩ có thể
tu hạnh viễn ly chơn chánh như vậy, hạnh viễn ly này được tất cả Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác đồng khen ngợi, trời Đế Thích, chư thiên, thần tiên đều ủng hộ,
cúng dường, tôn trọng. Ông phải thường ở đây đừng có đi nơi khác”.
Thiện Hiện! Phải biết Ta chẳng khen ngợi các Bồ tát tu hạnh viễn ly ở
chỗ thanh vắng, đồng nội núi rừng, ngồi yên suy nghĩ.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch đức Thế Tôn! Tại sao Như Lai không khen ngợi công đức viễn ly ở
nơi vắng vẻ như núi rừng, đồng trống?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Các Bồ tát không cần phải ở núi rừng, chằm trống, đồng nội
chỗ thanh vắng, hoặc trụ thành ấp, xóm làng, vương đô là những chỗ hỗn tạp. Bồ
tát chỉ cần xa lìa phiền não ác nghiệp và các tác ý Thanh Văn và Độc giác,
siêng tu Bát nhã Ba la mật và tu các công đức thắng hạnh khác, đấy được gọi là
Bồ tát thực hành hạnh viễn ly chơn thật.
Hạnh viễn ly đây được tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đồng ngợi
khen, chư Phật Thế Tôn công nhận hứa cho. Các chúng Bồ tát nên thường tu học,
hoặc ngày hoặc đêm nên chính suy nghĩ, tinh tấn tu hành pháp viễn ly này, đấy
gọi Bồ tát tu hạnh viễn ly. Hạnh viễn ly đây chẳng tạp ý Thanh Văn Độc giác,
chẳng tạp lẫn tất cả phiền não ác nghiệp, lìa ồn tạp, thanh tịnh rốt ráo, khiến
các Bồ tát mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, lợi vui hữu tình thường không
ngừng nghỉ. Việc mà ác ma khen ngợi như ở núi rừng, chằm trống, đồng nội hoang
vắng, không dùng ngọa cụ tốt đẹp, tư duy chẳng phải là hạnh viễn ly chơn thật
của Bồ tát. Vì sao? Vì hạnh viễn ly kia còn ồn ào tạp nhiễm, nghĩa là hạnh đó
còn xen lẫn ác nghiệp phiền não hoặc còn tác ý về quả Thanh văn, Độc giác,
chẳng thể siêng năng tu học Bát nhã Ba la mật, không thể viên mãn Nhất thiết
trí trí.
Thiện Hiện! Phải biết có Bồ tát tuy muốn tu hành pháp viễn ly mà ma đã
khen ngợi, lại sanh tâm kiêu mạn, không thanh tịnh, khinh chê chửi mắng các Bồ
tát khác. Nghĩa là có chúng Bồ tát dù ở thành ấp xóm làng vương đô mà tâm thanh
tịnh, chẳng tạp các thứ phiền não ác nghiệp và tác ý các Thanh Văn Độc giác,
tinh siêng tu học bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Tinh siêng an trụ nội không
cho đến vô tánh tự tánh không. Tinh siêng an trụ chơn như cho đến bất tư nghì
giới. Tinh siêng an trụ khổ tập diệt đạo Thánh đế. Tinh siêng tu học bốn niệm
trụ cho đến tám Thánh đạo chi. Tinh siêng tu học bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn
định vô sắc, năm thần thông thảy công đức thế gian. Tinh siêng tu học không, vô
tướng, vô nguyện giải thoát môn. Tinh siêng tu học Bồ tát thập địa. Tinh siêng
tu học Đà la ni môn, Tam ma địa môn. Tinh siêng tu học năm nhãn, sáu thần
thông. Tinh siêng tu học tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Tinh siêng tu học
Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Tinh siêng tu học pháp vô
vong thất, tánh hằng trụ xả. Tinh siêng tu học Nhất thiết trí, Đạo tướng trí,
Nhất thiết tướng trí, nghiêm tịnh cõi Phật thành thục hữu tình. Dù ở chốn ồn
náo mà tâm vắng lặng, hằng siêng tu hành hạnh viễn ly chơn thật. Đối với chúng
Bồ tát chơn tịnh như thế, tâm thường ngạo mạn khinh dễ hủy mắng bài báng lấn
át.
Thiện Hiện! Phải biết Bồ tát này xa lìa Bát nhã Ba la mật, không phương
tiện khéo léo, nên dù ở đồng nội rộng một trăm do tuần, giả sử trải một năm,
hoặc năm, hoặc mười, hoặc đến trăm ngàn trăm ức, cũng không thể hơn các Bồ tát
tuy ở chốn ồn náo mà tâm vắng lặng, xa lìa các thứ phiền não và các tác ý Thanh
Văn, Độc giác.
Thiện Hiện! Phải biết Bồ tát nói trước tuy tu hạnh viễn ly như thế, mà
chẳng xứng thuận tâm các Như Lai. Phải biết các Bồ tát này xa lìa Bát nhã Ba la
mật, không phương tiện khéo léo, nên vọng sanh các thứ phân biệt chấp trước. Vì
sao? Vì Bồ tát này khởi nghĩ: Chỗ tu học ta là chơn viễn ly, nên được phi nhân
ngợi khen hộ niệm, kẻ ở thành ấp thân tâm rối loạn ai mà hộ niệm cung kính khen
ngợi. Các Bồ tát này do nhân duyên đây, tâm nhiều kiêu mạn, khinh miệt hủy mắng
chúng Bồ tát, phiền não ác nghiệp ngày càng lớn thêm.
Thiện Hiện! Phải biết các Bồ tát này đối với chúng Bồ tát là hàng bị
thịt chiên đà la, làm nhiễm ô chúng Bồ tát khác. Tướng giống như Bồ tát mà tâm
đại tặc trên trời trong người, phỉnh gạt trời, người v.v… Thân kia tuy mặc
cà sa mà tâm là đạo tặc. Các kẻ có pháp khí hướng tới Bồ tát thừa chẳng nên
gần gũi, cung kính cúng dường, tôn trọng ngợi khen ác nhân như thế. Vì sao? Vì
phải biết hạng người này ôm tăng thượng mạn, ngoài giống Bồ tát nhưng bên trong
đầy phiền não.
Vậy nên Thiện Hiện! Nếu Bồ tát chơn thật chẳng bỏ Nhất thiết trí trí,
chẳng bỏ Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề; thâm tâm muốn cầu Nhất thiết trí trí, muốn
chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, khắp vì lợi vui các loại hữu tình, chẳng nên
gần gũi cung kính cúng dường tôn trọng ngợi khen ác nhân như thế.
Thiện Hiện! Phải biết các Bồ tát nên thường siêng năng tu sự nghiệp nơi
mình, xa lìa sanh tử, chẳng đắm ba cõi. Đối hạng ác tặc chiên đà la kia thường
nên phát sanh từ bi hỷ xả, nên khởi nghĩ này: Ta chẳng nên khởi tội lỗi như ác
nhân kia. Nếu lỡ thất niệm, liền giác biết khiến mau trừ diệt.
Vậy nên, chúng Bồ tát muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề phải khéo
giác biết các việc ác ma, nên siêng tinh tấn xa lìa trừ diệt tội lỗi khinh mạn
kẻ khác, siêng cầu Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
(Ai là chơn thiện tri thức của Bồ tát?)
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát tăng thượng tác ý muốn chứng Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, phải thường gần gũi, cung kính, cúng dường, tôn trọng ngợi
khen chơn thiện tri thức.
Bấy giờ, Thiện Hiện liền thưa Phật rằng:
- Bậc nào được gọi là chơn thiện tri thức của các Bồ tát?
Phật nói:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác là chơn thiện tri
thức các Bồ tát. Tất cả chúng đại Bồ tát cũng là chơn thiện tri thức các Bồ
tát. Các Thanh Văn và các thiện sĩ năng vì chúng Bồ tát tuyên nói khai thị phân
biệt rõ ràng bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, Bát nhã Ba la mật
nghĩa thú tương ưng, khiến được dễ hiểu, cũng là chơn thiện tri thức Bồ tát.
Lại nữa, Thiện Hiện! Bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật là chơn thiện tri thức
các Bồ tát. Bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi cũng là chơn thiện tri thức
Bồ tát. Bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc cũng là chơn thiện tri thức
Bồ tát. Tám giải thoát cho đến mười biến xứ, Như Lai mười lực cho đến mười tám
pháp Phật bất cộng cũng là chơn thiện tri thức Bồ tát. Pháp vô vong thất, tánh
hằng trụ xả cũng là chơn thiện tri thức Bồ tát. Nhất thiết trí, Đạo tướng trí,
Nhất thiết tướng trí, Bồ tát hạnh, chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề cũng là
chơn thiện tri thức Bồ tát. Dứt hẳn tập khí nối nhau cũng là chơn thiện tri
thức Bồ tát.
Lại nữa, Thiện Hiện! Bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật cùng chúng Bồ tát làm
thầy, làm người hướng dẫn, làm đuốc, làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm
trí làm huệ, làm kẻ cứu giúp hộ trì, làm nhà cửa, làm bãi làm cồn, làm nơi qui
thú, làm cha làm mẹ. Nội không cho đến vô tánh tự tánh không cùng chúng Bồ
tát làm người hướng dẫn, làm đuốc, làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm
trí làm huệ, làm kẻ cứu giúp hộ trì, làm nhà cửa, làm bãi làm cồn, làm nơi qui
thú, làm cha làm mẹ. Chơn như cho đến bất tư nghì giới cùng chúng Bồ tát làm
thầy, làm người hướng dẫn, làm đuốc, làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm
trí làm huệ, làm kẻ cứu giúp hộ trì, làm nhà cửa, làm bãi làm cồn, làm nơi qui
thú, làm cha làm mẹ. Nói rộng ra, tất cả pháp Phật cùng chúng Bồ tát làm thầy
làm người hướng dẫn, làm đuốc, làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm trí
làm huệ, làm kẻ cứu giúp hộ trì, làm nhà cửa, làm bãi làm cồn, làm nơi qui thú,
làm cha làm mẹ. Dứt hẳn tập khí nối nhau cũng cùng chúng Bồ tát làm thầy làm
người hướng dẫn, làm đuốc, làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm trí làm
huệ, v.v... Vì tất cả chư Phật Thế Tôn quá khứ, vị lai, hiện tại đều lấy bố
thí, nói rộng cho đến bất tư nghì giới làm thầy làm người hướng dẫn, làm đuốc,
làm đèn chiếu soi, làm hiểu làm biết, làm trí làm huệ, v.v... Vì sao? Thiện
Hiện! Vì tất cả chư Phật Thế Tôn quá khứ vị lai hiện tại đều từ bố thí Ba la mật
nói rộng cho đến bất tư nghì giới mà xuất sanh vậy. (Q.453, ĐBN)
Vậy nên, Thiện Hiện! Nếu Bồ tát muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật, phải học bố thí cho đến Bát nhã Ba
la mật. Phải học bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi. Phải học bốn tĩnh lự,
bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Phải học tám giải thoát cho đến mười biến xứ.
Phải học không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn. Phải học Cực hỷ địa cho đến
Pháp vân địa. Phải học Đà la ni môn, Tam ma địa môn. Phải học năm nhãn, sáu
thần thông. Phải học Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Phải
học pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả. Phải học Nhất thiết trí, Đạo tướng
trí, Nhất thiết tướng trí. Phải học Bồ tát hạnh. Phải học chư Phật Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề. Phải học dứt hẳn tất cả tập khí nối nhau.
Thiện Hiện! Bồ tát này đã học bố thí Ba la mật, nói rộng cho đến bất tư
nghì giới, lại nên đem bốn nhiếp sự là bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự mà
nhiếp hóa hữu tình.
Thiện Hiện! Ta quán nghĩa đây nên nói lời này: Sở hữu bố thí Ba la
mật nói rộng cho đến bất tư nghì giới cùng chúng Bồ tát làm thầy làm người
hướng dẫn nói rộng cho đến làm cha làm mẹ.
Vậy nên, Thiện Hiện! Các Bồ tát muốn chẳng theo lời người mà hành, muốn
chẳng nương lời người mà trụ, muốn dứt nghi tất cả hữu tình, muốn mãn nguyện
tất cả hữu tình, muốn nghiêm tịnh cõi Phật, muốn thành thục hữu tình, nên học Bát
nhã Ba la mật. Vì sao? Thiện Hiện! Vì Bát nhã Ba la mật thẳm sâu đây nói rộng
pháp cần nên học của chúng Bồ tát. Tất cả chúng Bồ tát nên tinh cần tu học. (Q.453, ĐBN)
(Bát nhã Ba la mật lấy gì làm tướng?)
Bấy giờ, Thiện Hiện thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật thẳm sâu lấy gì làm tướng?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Bát nhã Ba la mật thẳm sâu lấy hư không làm tướng, lấy
vô trước làm tướng, lấy vô tướng làm tướng. Vì sao? Thiện Hiện! Vì ở trong
tướng Bát nhã Ba la mật thẳm sâu đây, các pháp, các tướng đều vô sở hữu, chẳng thể
nắm được. (Q.453, ĐBN)
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng:
- Vả có nhân duyên khá nói Bát nhã Ba la mật có diệu tướng, các
pháp cũng có tướng như thế ư?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Như vậy, như ngươi đã nói! Có nhân duyên nên có thể nói Bát
nhã Ba la mật có diệu tướng, các pháp cũng có diệu tướng như thế. Vì sao? Thiện
Hiện! Vì Bát nhã Ba la mật thẳm sâu lấy viễn ly làm tướng. Các pháp cũng lấy
viễn ly làm tướng. Bát Nhã thẳm sâu lấy tánh không làm tướng. Các pháp cũng lấy
tánh không làm tướng. Do nhân duyên đây nên nói như vầy: Bát Nhã thẳm sâu có
diệu tướng, các pháp cũng có diệu tướng như thế. Vì tất cả pháp tự tánh đều
không, lìa tướng vậy. (Q.453, ĐBN)
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng:
- Nếu tất cả pháp tự tánh đều không, lấy viển ly làm tướng, thời tất cả
pháp đều tánh không, đều lìa, làm sao hữu tình thi thiết có nhiễm có tịnh?
Chẳng phải pháp tánh không có nhiễm có tịnh, cũng chẳng phải pháp lìa có
nhiễm có tịnh. Chẳng phải pháp tánh không năng chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề, cũng chẳng phải pháp lìa năng chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Chẳng phải
trong tánh không có pháp khá được, cũng chẳng phải trong lìa có pháp khá được.
Chẳng phải trong tánh không có Bồ tát chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
cũng chẳng phải trong lìa có Bồ tát chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Bạch Thế
Tôn! Làm sao con hiểu nghĩa thú thẳm sâu mà Phật đã thuyết?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Từ xưa hữu tình có ngã và ngã sở, có tâm
chấp ngã và ngã sở không?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Như vậy. Từ xưa hữu tình có ngã, ngã sở và tâm chấp chặt
ngã, ngã sở.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Chỗ chấp ngã và ngã sở của hữu tình có
trống không và xa lìa không?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Như vậy! Chỗ chấp ngã và ngã sở của hữu tình đều trống
không và xa lìa.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Há chẳng phải do chấp ngã và ngã sở mà hữu
tình trôi lăn trong sanh tử?
Thiện Hiện đáp rằng:
- Bạch Thế Tôn! Như vậy! Các loại hữu tình bởi chấp ngã, ngã sở nên
trôi lăn trong sanh tử.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Hữu tình này trôi lăn trong sanh tử là do có tạp nhiễm. Vì
vậy, hành động của hữu tình có nhiễm ô. Nếu các hữu tình không có tâm chấp
trước ngã và ngã sở thì không có tạp nhiễm. Nếu không có tạp nhiễm thì không có
trôi lăn trong sanh tử. Trôi lăn sanh tử cũng bất khả đắc. Vậy, phải biết hữu
tình xa lìa tạp nhiễm. Do không tạp nhiễm mà an lập (thi thiết) hữu
tình.
Vậy nên, Thiện Hiện! Phải biết hữu tình tuy tự tánh không, xa lìa các
tướng, mà an lập có nhiễm có tịnh.
Bấy giờ cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát năng hành Bát nhã Ba la mật thẳm sâu như thế
và tất cả pháp không, xa lìa tướng, thời Bồ tát này chẳng hành sắc, cũng chẳng
hành thọ tưởng hành thức. Chẳng hành mười hai xứ, cũng chẳng hành mười tám
giới. Chẳng hành nhãn xúc, cũng chẳng hành nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc. Chẳng hành
nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cũng chẳng hành nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc làm
duyên sanh ra các thọ. Chẳng hành địa giới, cũng chẳng hành thủy hỏa phong
không thức giới. Chẳng hành nhân duyên; cũng chẳng hành đẳng vô gián
duyên, sở duyên duyên, tăng thượng duyên. Chẳng hành vô minh; cũng chẳng hành
hành, thức, danh sắc, lục xứ, xúc, thọ, ái, thủ, hữu, sanh, lão tử. Chẳng hành
bố thí Ba la mật; cũng chẳng hành tịnh giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, Bát
nhã Ba la mật. Chẳng hành nội không; cho đến vô tánh tự tánh không. Chẳng hành
chơn như; cũng chẳng hành pháp giới, pháp tánh, bất hư vọng tánh, bất biến dị
tánh, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không
giới, bất tư nghì giới. Nói rộng cho đến chẳng hành tất cả pháp Phật.
Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát năng hành như thế, chẳng bị tất cả thế gian,
trời, người, A tu la thảy hàng phục, nếu Bồ tát năng hành như thế, chẳng bị tất
cả Thanh Văn, Độc giác hàng phục, mà năng hàng phục tất cả. Vì sao? Vì
Bồ tát này đã an trụ vào địa vị không gì có thể khiến họ hàng phục,
nghĩa là địa vị ly sanh của Bồ tát.
Bạch Thế Tôn! Bồ tát này hằng trụ tác ý Nhất thiết trí trí, chẳng thể
khuất phục, như thế thời là gần kề Nhất thiết trí trí, mau chứng Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề.
Phật nói:
- Thiện Hiện! Như vậy, như ngươi đã thuyết! Nếu Bồ tát năng hành Bát Nhã
thẳm sâu như thế và tất cả pháp không, xa lìa các tướng, Bồ tát này thời chẳng
hành sắc, cũng chẳng hành thọ tưởng hành thức. Cho đến chẳng hành Nhất thiết
trí; cũng chẳng hành Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí. Các pháp như thế năng
hành, sở hành và do đây hành, thời hành, xứ hành đều bất khả đắc. (Q.453, ĐBN)
Nếu Bồ tát này năng hành như thế, chẳng bị tất cả người, trời, A tu la
hàng phục. Cũng lại chẳng bị Thanh Văn, Độc giác hàng phục, mà năng hàng phục
tất cả.
Bồ tát này đã được an trụ ngôi vô năng phục, nghĩa là ngôi Bồ tát Chánh
tánh ly sanh, hằng trụ tác ý Nhất thiết trí trí chẳng thể khuất phục, thời là
gần kề Nhất thiết trí trí, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nơi ý hiểu sao? Giả sử các loại hữu tình ở châu
Nam thiệm bộ đây đều được thân người. Được thân người rồi, phát tâm tu Bồ
tát hạnh, đều chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Có các thiện nam, thiện nữ trọn
đời thọ lượng, đem đồ vui thượng diệu ở thế gian, cúng dường cung kính, tôn trọng
ngợi khen các Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đây. Lại đem căn lành đã nhóm như
thế, cùng các hữu tình bình đẳng chung có, hồi hướng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề. Các thiện nam thiện nữ này, do nhân duyên đây được phước nhiều chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Nếu các thiện nam, thiện nữ giữa đại chúng tuyên nói Bát
Nhã thẳm sâu như thế, thi thiết kiến lập, phân biệt khai chỉ, khiến kia dễ
hiểu và trụ tác ý tương ưng Bát Nhã thẳm sâu như thế. Các thiện nam thiện nữ
đây do nhân duyên này chỗ được công đức rất nhiều hơn trước vô lượng vô số. (Q.454, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Như vậy cho đến giả sử các
loại hữu tình trong Tam thiên đại thiên thế giới đều được thân người. Được
thân người rồi, phát tâm tu Bồ tát hạnh, đều chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Có các thiện nam, thiện nữ, trọn đời thọ lượng, đem đồ vui thượng diệu thế
gian, cúng dường cung kính, tôn trọng ngợi khen các Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
đây. Lại đem căn lành đã nhóm như thế, cùng các hữu tình bình đẳng chung có,
hồi hướng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Các thiện nam thiện nữ này, do nhân duyên
đây được phước nhiều chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Nếu các thiện nam, thiện nữ giữa đại chúng tuyên nói Bát
Nhã thẳm sâu như thế, thi thiết kiến lập, phân biệt khai chỉ, khiến kia dễ
hiểu và trụ tác ý tương ưng Bát Nhã thẳm sâu như thế. Các thiện nam, thiện nữ
đây do nhân duyên này chỗ được công đức rất nhiều hơn trước vô lượng vô số.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nơi ý hiểu sao? Giả sử các loại hữu tình ở châu
Nam thiệm bộ đây chẳng trước chẳng sau đều được thân người. Có các thiện
nam, thiện nữ phương tiện dạy dẫn đều khiến an trụ mười thiện nghiệp đạo, hoặc
bốn tĩnh lự, hoặc bốn vô lượng, hoặc bốn định vô sắc, hoặc năm thần thông. Hoặc
quả Dự lưu, hoặc quả bất lai, hoặc quả Bất hoàn, hoặc quả A la hán, hoặc quả
Độc giác Bồ đề, hoặc Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Lại đem căn lành dạy dẫn như
thế, cùng các hữu tình bình đẳng chung có, hồi hướng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề. Các thiện nam, thiện nữ đây do nhân duyên này được phước nhiều chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Nếu các thiện nam, thiện nữ giữa đại chúng tuyên nói Bát
Nhã thẳm sâu như thế, thi thiết kiến lập, phân biệt khai chỉ, khiến kia dễ hiểu
và trụ tác ý tương ưng Nhất thiết trí trí như thế. Các thiện nam, thiện nữ đây
do nhân duyên này chỗ được công đức rất nhiều hơn trước vô lượng vô số.
Lại nữa, Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Như vậy, cho đến giả sử các
loại hữu tình Tam thiên đại thiên thế giới chẳng trước chẳng sau đều
được thân người. Có các thiện nam, thiện nữ phương tiện dạy đều khiến an trụ
mười thiện nghiệp đạo, hoặc bốn tĩnh lự, hoặc bốn vô lượng, hoặc bốn định vô
sắc, hoặc năm thần thông. Hoặc quả Dự lưu, hoặc quả Nhất lai, hoặc quả Bất
hoàn, hoặc quả A la hán, hoặc Độc giác Bồ đề. Lại đem căn lành đây dạy dẫn như
thế, cùng các hữu tình bình đẳng chung có, hồi hướng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề. Các thiện nam, thiện nữ này, do nhân duyên đây được phước nhiều chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Nếu các thiện nam, thiện nữ giữa đại chúng tuyên nói Bát
Nhã thẳm sâu như thế, thi thiết kiến lập, phân biệt khai chỉ, khiến họ dễ
hiểu và trụ tác ý tương ưng Nhất thiết trí trí như thế. Các thiện nam, thiện nữ
đây do nhân duyên này chỗ được công đức rất nhiều hơn trước vô lượng vô số.
Thiện Hiện! Phải biết Bồ tát này do tinh tấn đây tăng trưởng oai lực, đến bờ
bên kia là phước điền các hữu tình. Vì sao? Bồ tát này đối pháp tinh tấn tăng
trưởng oai lực, tất cả hữu tình không ai kịp được, chỉ trừ Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác. Vì sao?
Thiện Hiện! Bồ tát này tu hành Bát nhã Ba la mật, thấy các hữu tình kẻ
không lợi vui, khởi tâm đại từ. Thấy các hữu tình có kẻ suy khổ, khởi tâm đại
bi. Thấy các hữu tình kẻ được lợi vui, khởi tâm đại hỷ. Thấy các hữu tình lìa
tánh lìa tướng, khởi tâm đại xả. Bồ tát này tuy đối hữu tình bình đẳng phát
khởi đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả mà đối tất cả đều vô sở chấp trước, chẳng
phải như các dị sanh, Thanh văn, Độc giác, tùy theo sở đắc khởi tâm chấp trước.
Thiện Hiện! Bồ tát này tu hành Bát nhã Ba la mật được đại quang minh.
Nghĩa là được bố thí Ba la mật đại quang minh vậy, cũng được tịnh giới Ba la
mật quang minh vậy, cũng được an nhẫn Ba la mật, cũng được tinh tấn Ba la mật,
tĩnh lự Ba la mật, Bát nhã Ba la mật đại quang minh vậy.
Đại Bồ tát ấy an trụ tác ý tương ưng Bát nhã Ba la mật, nên có khả năng
báo ân thí chủ một cách rốt ráo, cũng có khả năng gần gũi Nhất thiết trí trí.
Đại Bồ tát chẳng muốn lừa dối để nhận đồ cúng dường của quốc vương, đại
thần, trưởng giả, cư sĩ, hữu tình mà trái lại đại Bồ tát này chỉ muốn: Chỉ cho
hữu tình con đường chơn thiện, chỉ muốn vì hữu tình làm ánh sáng thanh tịnh,
muốn cứu thoát hữu tình khỏi lao ngục ba cõi, muốn ban cho hữu tình pháp nhãn
thanh tịnh. Nên đại Bồ tát ấy ngày đêm tin cần an trụ tác ý tương ưng Bát Nhã
không khi nào dừng nghỉ. Giống như người, trước chưa từng có bảo châu Mạt ni,
khi gặp được, quá đỗi vui mừng, ngắm xem không chán; bỗng nhiên bị mất,
lòng rất đau khổ, luôn luôn than tiếc. Người ấy lúc nào cũng hướng về viên bảo
châu Mạt ni này, không lúc nào dừng nghỉ. Nên biết, các đại Bồ tát nầy cũng
giống như thế, thường tin cần an trụ tác ý tương ưng Bát nhã Ba la mật; nếu lìa
tác ý này là đánh mất tâm hướng đến Nhất thiết trí trí.
2. Phần sau của phẩm “Tăng Thượng
Mạn” tương đương phẩm “Dứt Phân Biệt”,
phần sau Q.335 đến
hết Q.335, Hội thứ I, ĐBN.
Bấy giờ cụ thọ Thiện Hiện lại thưa
Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Tất cả tác ý tự tánh
đều không, tất cả tác ý tự tánh đều lìa, các pháp cũng vậy. Ở trong tất cả pháp
tự tánh không, tự tánh lìa, hoặc Bồ tát, hoặc Bát nhã Ba la mật, hoặc Nhất
thiết trí trí, hoặc các tác ý đều bất khả đắc. Vì sao Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
khuyên chúng Bồ tát chẳng lìa tác ý tương ưng Bát nhã Ba la mật, cũng khiến
chẳng lìa tác ý tương ưng Nhất thiết trí trí?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Nếu Bồ tát biết tất cả
pháp, tất cả tác ý đều tự tánh không, đều tự tánh lìa. Lìa không như thế chẳng
Thanh văn làm, chẳng Độc giác làm, chẳng Như Lai làm, cũng chẳng phải ai làm
ra.
Nhưng tất cả pháp: Pháp định, pháp
trụ, pháp tánh, pháp giới, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng biến khác, tánh bình
đẳng, tánh ly sanh, hư không giới, chơn như, thật tế, bất tư nghì giới, lẽ vậy
thường trụ. Bồ tát này chẳng lìa tác ý tương ưng Bát Nhã thẳm sâu, chẳng lìa
tác ý tương ưng Nhất thiết trí trí. Vì sao? Vì Bát Nhã thẳm sâu, Nhất thiết trí
trí và các tác ý đều tự tánh không, đều tự tánh lìa. Lìa không như thế cũng
không tăng không giảm, chính gọi là thông đạt nghĩa chẳng lìa.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật
rằng:
- Nếu Bát Nhã thẳm sâu cũng tự tánh
không, tự tánh lìa ấy, làm sao chúng Bồ tát tu chứng tánh bình đẳng Bát nhã Ba
la mật rồi mới chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Các Bồ tát khi tu
chứng tánh bình đẳng Bát nhã Ba la mật, chẳng phải pháp chư Phật có tăng có
giảm, cũng chẳng phải các pháp: Pháp định, pháp trụ, pháp tánh, pháp giới, tánh
chẳng hư vọng, tánh chẳng biến khác, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, hư không
giới, chơn như, thật tế, bất tư nghì giới có tăng có giảm. Vì sao? Vì Bát Nhã
thẳm sâu chẳng một chẳng hai, chẳng ba chẳng bốn, cũng chẳng phải nhiều vậy.
Thiện Hiện! Nếu Bồ tát nghe thuyết Bát
Nhã thậm thâm như thế, nơi tâm chẳng kinh, chẳng sợ, chẳng lo ngại, chẳng chìm
chẳng đắm, cũng chẳng sanh nghi. Bồ tát này hành Bát Nhã thẳm sâu đã được rốt
ráo, an trụ bậc Bồ tát Bất thối chuyển, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
khắp vì hữu tình làm nhiêu ích lớn. (Q.454,
ĐBN)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại thưa
Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự tánh
chẳng hư dối, tánh chẳng tự tại, rỗng không, chẳng phải có của Bát nhã Ba la
mật mà có thể hành Bát Nhã chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa tánh
chẳng hư dối, tánh chẳng tự tại, rỗng không, chẳng phải thật có của Bát Nhã mà
có pháp có thể đắc, có thể hành Bát nhã Ba la mật chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự Bát Nhã
có thể hành Bát nhã Ba la mật chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa Bát Nhã
thẳm sâu có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự tánh
không có thể hành không chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa không
tánh có pháp khả đắc, có thể hành không được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch phật:
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự sắc thọ
tưởng hành thức có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa sắc thọ
tưởng hành thức có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Tức mười hai xứ cho
đến mười tám giới có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa mười hai
xứ cho đến mười tám giới có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự nhãn xúc
cho đến ý xúc có thể hành Bát nhã Ba la mật thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa nhãn xúc
cho đến ý xúc có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự nhãn xúc
làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ có thể hành Bát
Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa nhãn xúc
làm duyên sanh ra các thọ có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự địa giới
cho đến thức giới có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa địa giới
cho đến thức giới có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự bố thí
cho đến tự Bát nhã Ba la mật có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa bố thí
cho đến Bát nhã Ba la mật có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự nội không
cho đến vô tánh tự tánh không có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa nội
không cho đến vô tánh tự tánh không có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm
sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự chơn như
cho đến bất tư nghì giới có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa chơn như
cho đến bất tư nghì giới có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự Như Lai
mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa Như Lai
mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng có pháp khả đắc có thể hành Bát
Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự pháp vô
vong thất, tánh hằng trụ xả có thể hành Bát Nhã thẩm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa pháp vô
vong thất, tánh hằng trụ xả có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được
chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có. (Q.454, ĐBN)
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự sắc thọ
tưởng hành thức, tánh chẳng tự tại, tánh chẳng bền chắc có thể hành Bát Nhã
thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa sắc thọ
tưởng hành thức, tánh chẳng tự tại, tánh chẳng bền chắc có pháp khả đắc có thể
hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Như vậy cho đến có
phải tự Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí, tánh chẳng tự tại,
tánh chẳng bền chắc, năng hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí, tánh chẳng tự tại, tánh chẳng
bền chắc, có pháp khả đắc năng hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
- Bạch Thế Tôn! Có phải tự sắc thọ
tưởng hành thức chơn như, pháp giới, pháp tánh, bất hư vọng tánh, bất biến dị
tánh, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không
giới, có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng được.
- Bạch Thế Tôn! Có phải lìa sắc thọ
tưởng hành thức chơn như, pháp giới, pháp tánh, bất hư vọng tánh, bất biến dị
tánh, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không
giới, có pháp khả đắc có thể hành Bát Nhã thẳm sâu được chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng có.
Thiện Hiện bấy giờ bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các pháp như thế
đều chẳng thể hành Bát Nhã thẳm sâu, các Bồ tát làm sao có thể hành Bát nhã Ba
la mật?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Ngươi thấy có pháp có thể hành Bát Nhã thẳm sâu chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thấy.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Ngươi có thấy Bát nhã Ba la mật là sở hành của đại Bồ tát chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thấy.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Pháp
ngươi chẳng thấy, pháp ấy khá được chăng?
- Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng được.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Pháp
chẳng thể đạt được có sanh diệt chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng có.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Thật
tánh của các pháp như ông đã thấy tức là vô sanh pháp nhẫn của đại Bồ tát.
Nếu đại Bồ tát thành tựu vô sanh pháp nhẫn như thế thì liền được Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác thọ ký Bất thối chuyển đối với quả vị Giác ngộ tối cao.
Bồ tát này đối Phật mười lực, bốn vô
sở úy, bốn vô ngại giải, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất
cộng thảy vô lượng vô biên công đức thù thắng, nên được gọi là Năng Tinh Tấn
Như Thật Đạo giả. Nếu năng tinh tấn tu hành như thế mà chẳng được Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, Nhất thiết tướng trí, Đại diệu trí, thì không có lẽ ấy. Vì
sao? Bồ tát này đã chứng được Vô sanh pháp nhẫn rồi, cho đến Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề, với pháp đã được thường không lui giảm.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật
rằng:
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát vì thấu
đạt tánh tất cả pháp vô sanh, nên được thọ ký Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát vì thấu
đạt tánh tất cả pháp sanh, nên được thọ ký Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát vì thấu
đạt tánh tất cả pháp sanh hay vô sanh, được ký Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát vì
thấu đạt tánh tất cả pháp chẳng sanh chẳng vô sanh, nên được trao ký Bất thối
chuyển Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề chăng?
- Thiện Hiện! Chẳng phải.
- Bạch Thế Tôn! Nếu vậy các Bồ tát
làm sao được trao ký Bất thối chuyển?
Phật bảo:
-Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Ngươi
thấy có pháp nào được Phật trao ký Bất thối chuyển chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thấy. Con
chẳng thấy có pháp nào được trao ký Bất thối chuyển. Cũng chẳng thấy pháp đối
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề có kẻ năng chứng, xứ chứng, thời chứng và do đây
chứng, tất cả đều bất khả đắc.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Như vậy, như ngươi đã
nói! Thiện Hiện! Nếu Bồ tát đối tất cả pháp vô sở đắc, chẳng khởi nghĩ này: Ta
đối Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề sẽ năng chứng được. Ta dùng pháp đây, với thời
như vậy, với xứ như vậy, chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Vì sao?
Thiện Hiện! Các Bồ tát tu hành Bát
Nhã thẳm sâu như thế, tất cả đều phân biệt. Vì sao? Thiện Hiện! Vì Bát Nhã
thẳm sâu đều xa lìa phân biệt. Nếu khởi các thứ phân biệt như thế, thời
chẳng phải hành Bát nhã Ba la mật.
(Rốt ráo là tu không phân biệt pháp
này với pháp nọ, lấy vô sanh pháp nhẫn tu các thiện pháp thì có thể thành xong
Đạo tướng Trí).
Thích nghĩa:
(1). Pháp tùy pháp hành và hòa kính
hành cùng tùy pháp hành. Nguyên văn bằng chữ Hán trong Hoavouu.com là “法 pháp 隨 tùy 法 pháp 行 hành. 及 cập 和 hòa 敬 kính 行 hành. 并 tinh 隨 tùy 法 pháp 行 hành”.
Tùy pháp hành và hòa kính hành: Một
trong hai hạng. Hạng người thứ nhất, có lợi căn tu quả Dự lưu lấy lý trí phân
tích pháp Phật tu hành gọi là tùy pháp hành. Hạng thứ hai căn trí chậm lụt hơn
thường lấy lòng tin để tu thì gọi là tùy tín hành. Còn gọi là hòa kính hành là
người tu lấy sự hòa nhã đối xử với nhau để cùng tu hành, thì gọi là hòa kính
hành. Có sáu loại hòa kính là: 1. Thân hòa đồng trụ (ở chung
với nhau); 2. Khẩu hòa vô tranh; 3. Ý hòa đồng duyệt; 4. Giới hòa đồng tu; 5.
Kiến hòa đồng giải; 6. Lợi hòa đồng quân (chia sẻ đều nhau), gọi chung là Lục
hòa, là quy ước căn bản của Tăng chúng cù\ng sống chung trong Tăng đoàn.
(2). Bốn ma (tứ ma hay tứ chủng ma):
Ma trong đạo Phật nói đây không có nghĩa là chết biến thành ma như nhân gian
thường tưởng. Bốn thứ ma này là những chướng ngại của đạo giác ngộ, rất khó
khắc phục như ngũ ấm ma, tử ma, thiên ma, và phiền não ma. Đã thích nghĩa rồi.
(3). Hạnh viễn ly: Tức hạnh “viễn
trần ly cấu”, xa trần lìa cấu.
Sơ giải:
1. Phần đầu của phẩm “Tăng Thượng
Mạng” thuyết về:
- Hành động tướng trạng của
kẻ Tăng thượng mạng?
- Thế nào là tu hạnh viễn ly?
- Ai là chơn thiện tri thức
của Bồ tát?
- Bát nhã Ba la mật lấy gì
làm tướng?
Tất cả tiết mục trên được thuyết
giảng nhiều nhất ở phẩm “Khéo Học” từ quyển 332 đến quyển 335, Hội thứ I và
đồng thời cũng thuyết giảng rải rác ở các phẩm “Ma Sự” từ quyển 303 đến quyển
304, Hội thứ I; phẩm “Chơn Thiện Hữu” quyển 313 đến quyển 316, Hội thứ I; phẩm
“Phật Mẫu”, quyển 306, Hội thứ I, ĐBN. Vậy, quý vị có thể quay lại đọc tụng
nhất là phẩm “Khéo Học” và các phẩm mà chúng tôi đã liệt kê trên.
2. Phần sau của phẩm “Tăng Thượng
Mạn”
tương đương với phẩm “Đoạn Phân Biệt”, từ quyển 335 đến hết quyển 336, Hội thứ
I, ĐBN. Phẩm “Đoạn Phân Biệt” của Hội thứ I, thuyết giảng rõ ràng, Quý vị có
thể quay lại đọc tụng, ở đây không cần trùng tụng nữa.
---o0o---