PHẨM “BẤT TƯ
NGHÌ ĐẲNG”
Phần đầu
quyển 511, Hội thứ III, ĐBN.
(Tương đương phần sau phẩm “Chỉ Tướng”, Q.443, Hội thứ
II, ĐBN)
Tóm lược:
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch
Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát Nhã thậm thâm vì
nhân duyên trọng đại nên xuất hiện ở
thế gian. Vì việc không thể nghĩ bàn nên xuất hiện ở thế gian. Vì việc không thể cân lường nên xuất hiện ở thế
gian. Vì việc không số lượng nên
xuất hiện ở thế gian. Vì việc không gì
sánh bằng nên xuất hiện ở thế gian?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng như lời
ông nói! Thiện Hiện! Thế nào là Bát Nhã thậm thâm vì việc trọng đại nên xuất hiện ở thế gian? Nghĩa là chư Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều vì cứu vớt tất
cả hữu tình nên không lúc nào lìa bỏ việc trọng đại. Bát Nhã thậm thâm vì
việc này nên xuất hiện ở thế gian.
Thiện Hiện! Thế nào là Bát Nhã thậm
thâm vì việc không thể nghĩ bàn nên
xuất hiện ở thế gian? Nghĩa là Phật
tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh của chư Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác đều không thể nghĩ bàn. Bát Nhã thậm thâm vì việc này nên
xuất hiện ở thế gian.
Thiện Hiện! Thế nào là Bát Nhã thậm
thâm vì việc không thể cân lường nên
xuất hiện ở thế gian? Nghĩa là Phật tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh,
Nhất thiết trí tánh của chư Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác không có loài hữu
tình nào có thể cân lường nổi. Bát Nhã thậm thâm vì việc này nên xuất hiện
ở thế gian.
Thiện Hiện! Thế nào là Bát Nhã thậm
thâm vì việc không số lượng nên xuất
hiện ở thế gian? Nghĩa là Phật tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất
thiết trí tánh của chư Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác không có người nào có
thể thật biết được số lượng. Bát Nhã thậm thâm vì việc này nên xuất hiện ở
thế gian.
Thiện Hiện! Thế nào là Bát Nhã thậm
thâm vì việc không gì sánh bằng nên
xuất hiện ở thế gian? Nghĩa là Phật tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh,
Nhất thiết trí tánh của chư Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác không có người nào
có thể ngang bằng, huống hồ có người hơn được. Bát Nhã thậm thâm vì việc
này nên xuất hiện ở thế gian.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Chỉ Phật tánh, Như Lai tánh, tự
nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh của
chư Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không
có số lượng, không gì sánh bằng, ngoài ra còn có pháp nào khác nữa chăng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Chẳng những Phật tánh,
Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh của Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng mà còn có pháp khác cũng không thể
nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng. Pháp đó là
sắc, thọ, tưởng, hành, thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí cũng không
thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng. Như vậy,
tất cả pháp đều không thể nghĩ bàn,
không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng. Đối với tất cả pháp
trong tánh chơn thật, tâm và tâm sở đều bất khả đắc. Vì sao? Vì sắc cho đến
thức không thể thi thiết nên không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số
lượng, không gì sánh bằng. Cho đến Nhất thiết tướng trí không thể thi thiết,
nên không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh
bằng.
Cụ thọ Thiện Hiện liền bạch Phật:
- Do nguyên nhân nào mà sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều không thể thi thiết, nên không
thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Sắc cho đến thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí vì không có tự
tánh nên không thể thi thiết. Do không thể thi thiết nên không thể nghĩ bàn,
không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Do nhân duyên nào mà sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều là không có tự tánh?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Vì đối với sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí mà suy nghĩ, cân lường, đếm số
lượng, hoặc so sánh tánh bình đẳng hay không bình đẳng đều bất khả đắc.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Do nhân duyên nào mà sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí hoặc nghĩ bàn, cân lường, số lượng,
tánh bình đẳng hoặc không bình đẳng đều bất khả đắc?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tự tánh sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng, vì
tự tánh Không.
Lại nữa, Thiện Hiện! Vì sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều bất khả đắc, nên không thể nghĩ
bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Nhân duyên nào sắc cho đến thức,
nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều bất khả đắc, nên không thể nghĩ bàn,
không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Sắc cho đến thức, nói
rộng cho đến Nhất thiết tướng trí vì không hạn lượng nên bất khả đắc. Vì bất khả đắc nên không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Do nguyên nhân nào sắc cho đến
thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều là không hạn lượng nên bất khả
đắc?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Vì sắc cho đến thức,
nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng nên không hạn lượng, vì không hạn
lượng nên đều bất khả đắc.
Lại nữa, Thiện Hiện! Ý ngươi thế
nào? Trong sắc cho đến thức, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí không thể
nghĩ bàn v.v…, thì sắc cho đến thức nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí là
khả đắc chăng?
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng khả đắc!
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Đúng vậy! Do nhân
duyên này nên tất cả pháp đều không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số
lượng, không gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Vì tất cả pháp
đều không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh
bằng, nên Phật pháp, Như Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp của
tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cũng không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Phật pháp, Như
Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp của tất cả Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác đều không thể nghĩ bàn vì dứt diệt nghĩ bàn, không thể cân lường vì
dứt diệt cân lường, không số lượng vì dứt diệt số lượng, không gì sánh bằng vì
dứt diệt sánh bằng. Do đó, nên tất cả pháp không thể nghĩ bàn, không thể cân
lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Phật pháp, Như
Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp của tất cả Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác đều không thể nghĩ bàn vì vượt
qua nghĩ bàn, không thể cân lường vì vượt qua cân lường, không số lượng vì
vượt qua số lượng, không gì sánh bằng vì vượt qua so sánh cân đo. Do đó, nên
tất cả pháp cũng không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không
gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Không thể nghĩ
bàn là cũng chỉ là ngôn thuyết không
thể nghĩ bàn. Không thể cân lường cũng chỉ là ngôn thuyết không thể cân lường.
Không số lượng chỉ là ngôn thuyết không số lượng. Không sánh bằng cũng chỉ là
ngôn thuyết không sánh bằng. Do nhân duyên này nên Phật pháp, Như Lai pháp, tự
nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp của tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều
không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Không thể nghĩ bàn ấy như hư không không
thể nghĩ bàn. Nói rộng, cho đến không sánh bằng như hư không không gì sánh
bằng. Do nhân duyên này nên Phật pháp, Như Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất
thiết trí pháp của tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều không thể nghĩ bàn,
không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng.
Thiện Hiện nên biết! Phật pháp, Như
Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp, Thanh văn, Độc giác, thế
gian, trời, người, A tu la v.v... của tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều
không thể nghĩ bàn, cân lường, số lượng, sánh bằng. Do nhân duyên này nên nói
Phật pháp, Như Lai pháp, tự nhiên giác pháp, Nhất thiết trí pháp của Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều không thể nghĩ bàn, không thể cân lường, không số
lượng, không gì sánh bằng.
Khi Phật thuyết phẩm không thể nghĩ
bàn, không thể cân lường, không số lượng, không gì sánh bằng này, trong chúng
có năm trăm Bí sô không còn lậu hoặc, tâm được giải thoát. Lại có hai ngàn Bí
sô ni cũng không còn các lậu hoặc, tâm được giải thoát. Lại có sáu vạn Cư sĩ
nam ở trong các pháp xa lìa trần cấu, đạt tịnh pháp nhãn. Lại có ba vạn Cư sĩ
nữ cũng ở trong các pháp xa lìa trần cấu, đạt tịnh pháp nhãn. Lại có hai ngàn
đại Bồ tát được Vô sanh pháp nhẫn, được thọ ký làm Phật trong Hiền kiếp.
Sơ giải:
Xin quý vị
xem lại phần sau quyển 308 đến phần đầu quyển 310, Hội thứ I, đã thích nghĩa và
lược giải rồi. Điểm đáng chú ý là phẩm này Phật quan niệm rằng tánh của tất cả
pháp chẳng thể thi thiết, chẳng thể nghĩ bàn, chẳng thể xưng lường, không hạn
lượng, vì tự tánh của các pháp là không, không thể nắm bắt. Tất cả Như Lai
Chánh đẳng Chánh Giác có bao Phật pháp, Như Lai pháp, Tự nhiên pháp, Nhất thiết
trí pháp đều chẳng thể nghĩ bàn vì vượt quá luận bàn, chẳng thể xưng lường, vì
vượt quá xưng lường, không hạn lượng vì vượt quá hạn lượng v.v… tất cả đều
giống như hư không. Dĩ nhiên, hư không là không hạn lượng, không thể đo lường,
không thể nắm bắt, nên nói là không, là chẳng thể nghĩ bàn hay bất khả tư nghì.
---o0o---