(Bố cục)
7. Hội thứ VII: Phần “Mạn Thù Thất Lợi”, 2 quyển, tương đương với 700 kệ tụng Bát Nhã (Phạm: Saptazatikà-prajĩàpànamità) tiếng Phạm, không lập tên phẩm riêng. Nội dung tường thuật việc Ngài Mạn Thù Thất Lợi và đức Phật thuyết pháp về nhất tướng của Như lai và của hữu tình giới là bất khả đắc, tướng của phúc điền là bất khả tư nghị, nhất tướng trang nghiêm Tam ma địa v.v... Hội này là cùng bản với Kinh Văn Thù Sư Lợi, Sở Thuyết Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật 2 quyển, do Ngài Mạn Đà La Tiên dịch vào đời Lương (thu vào Hội thứ 46 trong Kinh Đại Bảo Tích) và Kinh Mạn Thù Sư Lợi Sở Thuyết Bát Nhã Ba La Mật 1 quyển, do Ngài Tăng Già Ba La dịch (cũng vào đời Lương). Pháp Uyển Châu lâm và Khai Nguyên Thích Giáo Lục nói bản tiếng Phạm của hội này có 800 kệ tụng.
--- o0o ---
PHẦN “MẠN THÙ THẤT LỢI”(1)
Dẫn nhập:
Hội này vỏn
vẹn chỉ có 2 quyển, nhưng giá trị không kém thậm thâm so với tất cả các Hội khác. Kinh trước hết
trình bày về cái nhất tướng của Như Lai, hữu tình là bất khả đắc, tướng điều
phục, tướng phúc điền cũng bất khả tư nghị và Tam ma địa nhất tướng trang
nghiêm. Đó là các điểm chánh yếu mà các nhà chú giải xưa nay thường giảng luận
về Hội này. Tuy nhiên, lối diễn tả của nó quá thậm thâm đối với trí năng thường
tục của chúng ta! Kinh thật sự mỡ được con mắt đạo với những chứng giải mới mà
chúng ta hằng mơ ước. Nghe được các giáo pháp này chẳng khác tắm gội được nước
Cam lồ thắm tận xương tủy. Thật quá may mắn, không bỏ một đời tu học Bát nhã Ba
la mật!
Kinh đi từ
phản biện này sang phản biện khác: Hết phá rồi lập, hết lập rồi thành với luận
chứng siêu việt của một Bồ tát tên là Mạn Thù Thất Lợi (hay Văn Thù Sư Lợi)
giúp Thế Tôn trong việc giáo hóa chúng sanh ở cõi Sa Bà này. Nói Mạn Thù với
những phản biện hay luận chứng siêu việt là nói theo ý của chúng ta, đối với
Mạn Thù Thất Lợi thì chỉ là biện tài tự nhiên phát ra từ chứng ngộ chẳng khác
nào nước rỉ từ lòng đất, hoa nở từ cây.
--- o0o ---
Tóm lược:
Quyển thứ 574
Tôi nghe như vầy:
Một thời đức Phật trụ vườn Cấp Cô
Độc, rừng Thệ đa ở thành Thất la phiệt, cùng năm ngàn chúng Tỳ kheo đều là A la
hán, chỉ có A Nan Đà còn ở bậc hữu học. Xá lợi Tử v.v... làm thượng thủ. Lại
cùng một vạn đại Bồ tát đều là bậc Bất thối chuyển, trang nghiêm bằng mũ giáp
công đức gồm Bồ tát Từ Thị, Bồ tát Diệu Kiết Tường, Bồ tát Vô Ngại Biện, Bồ tát
Bất Xả Thiện Ách làm thượng thủ.
Khi mặt trời xuất hiện, Bồ tát Mạn
Thù Thất Lợi rời khỏi trú xứ của mình, đi đến chỗ Như Lai nhưng đứng ở ngoài.
Cùng lúc ấy, cụ thọ Xá lợi Tử, Đại Ca đa diễn na, Đại Ca diếp ba, Đại Thái Thúc
Thị, Mãn Từ Tử, Chấp Đại Tạng, tất cả đại Thanh văn Tăng đều từ trú xứ của mình
đi đến chỗ Như Lai nhưng đứng ở ngoài.
(Cái nhất tướng của Như Lai)
Bấy giờ, biết đại chúng đều đến tập
hợp, đức Thế Tôn rời khỏi trú xứ, trải tòa như thường ngày, ngồi kiết già, bảo
Xá Lợi Tử:
- Hôm nay, vì cớ gì mà mới mờ sáng
ông đã đứng ngoài cửa?
Xá lợi Tử thưa:
- Bạch Thế Tôn! Bồ tát Mạn Thù Thất
Lợi đã đến đây trước, chúng con đến sau.
Thế Tôn biết mà vẫn hỏi Mạn Thù Thất
Lợi:
- Thiện nam tử! Ngươi thật là người
đã đến đây trước, vì muốn gặp Phật để đảnh lễ và gần gũi Phật chăng?
Trước Phật, Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Đúng vậy! Bạch Thiện
Thệ! Vì sao? Vì đối với Như Lai con chiêm ngưỡng lễ lạy và thân cận mà không
nhàm chán. Và muốn làm lợi lạc hữu tình nên thật sự con đã đến đây trước.
Bạch Thế Tôn! Nay con đến đây để
thân cận lễ kính và chiêm ngưỡng Như Lai, chỉ vì lợi lạc tất cả hữu tình, chẳng
phải vì sự chứng đắc quả Bồ đề của Phật, chẳng phải vì ưa xem thân Như Lai,
chẳng phải vì làm rối động chơn pháp giới, chẳng phải vì phân biệt pháp tánh,
cũng chẳng phải vì những việc khác. Con
thấy Như Lai tức tướng Như không động, không tạo tác, không phân biệt-không
phân biệt khác, chẳng phải phương xứ-chẳng phải lìa phương xứ, chẳng phải
có-chẳng phải không, chẳng phải thường-chẳng phải đoạn, chẳng phải chính ba
đời-chẳng phải lìa ba đời, không sanh-không diệt, không đến-không đi, không
nhiễm-không tịnh, không hai-chẳng hai, tuyệt đường ngôn ngữ. Nếu đem tướng bình
đẳng Như như này mà quán Như Lai thì gọi là thấy Phật một cách chân thật, cũng
gọi là kính lễ và gần gũi Như Lai, thật sự làm lợi lạc cho hữu tình(2).
Phật bảo đồng tử(3) Mạn Thù Thất
Lợi:
- Ông quán chiếu như vậy là để thấy
cái gì?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Con quán như vậy
nhưng hoàn toàn không thấy gì; đối với tướng các pháp
cũng không chỗ lấy.
Phật nói:
- Hay thay! Hay thay! Đồng tử! Đối
với Như Lai ông đã quán được như vậy. Đối với tất cả pháp, tâm chẳng chấp
lấy-cũng chẳng phải không chấp lấy, chẳng nhóm-chẳng tan.
Khi ấy, Xá lợi Tử bảo Mạn Thù Thất
Lợi:
- Ngài thường gần gũi kính lễ và
quán Như Lai được như vậy thật là hiếm có! Tuy thường thương xót hữu tình nhưng
đối với hữu tình hoàn toàn vô sở đắc. Dù thường giáo hóa chúng sanh hướng đến
Niết bàn mà không sở chấp. Chỉ vì lợi lạc các hữu tình nên mang giáp mũ lớn,
nhưng ở trong ấy chẳng khởi phương tiện chứa nhóm hay tan hoại.
Mạn Thù Thất Lợi thưa Xá lợi Tử:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như Tôn
giả nói. Vì lợi lạc hữu tình nên tôi mang giáp mũ lớn khiến họ hướng tới Niết
bàn. Đối với hữu tình đã giáo hóa và cảnh giới Niết bàn sở hóa sở chứng không đắc không chấp.
Này Xá lợi Tử! Chẳng phải tôi thật
muốn lợi lạc hữu tình mà mang giáp mũ lớn. Vì sao? Vì cảnh giới của các hữu tình không tăng không giảm. Giả sử ở trong
một cõi Phật đây có hằng hà sa số chư Phật, mỗi đức Phật đều trụ hằng hà sa số
đại kiếp, ngày đêm thường thuyết hằng hà sa số pháp môn. Mỗi pháp môn độ được
hằng hà sa số loài hữu tình của cõi Phật ấy, làm cho tất cả đều vào Vô dư Niết
bàn. Cõi Phật đây cũng như vậy, cho đến hằng hà sa số thế giới khắp mười phương
cũng lại như thế: Tuy có vô số chư Phật Thế Tôn, qua vô số thời, thuyết vô số
pháp, độ thoát vô số hữu tình đều chứng vào Vô dư Niết bàn nhưng cõi hữu tình
cũng không tăng, không giảm. Vì sao? Vì
tự tánh của các hữu tình là ly là không ngằn mé nên không tăng không giảm.
Xá lợi Tử nói:
- Mạn Thù Thất Lợi! Nếu tự tánh của
các hữu tình là ly, không ngằn mé, không tăng giảm, thì do yếu tố nào Bồ tát
cầu đại Bồ đề muốn vì hữu tình thường thuyết diệu pháp?
Mạn Thù Thất Lợi nói:
- Xá lợi Tử! Tôi nói hữu tình đều
không thể đắc, thì cũng không có Bồ tát cầu đại Bồ đề mà muốn vì hữu tình
thường thuyết diệu pháp. Vì sao? Vì các pháp rốt ráo bất khả đắc.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Nếu các hữu tình đều bất khả đắc thì
làm sao thiết lập cảnh giới của các hữu tình?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Cảnh giới hữu tình ấy chỉ là giả thi thiết.
Phật bảo:
- Mạn Thù Thất Lợi! Nếu có người hỏi
ngươi: “Cõi hữu tình ấy có bao nhiêu?” Nếu hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?
- Bạch Thế Tôn! Con sẽ đáp: “Lượng cõi hữu tình như cảnh giới chư Phật".
- Mạn Thù Thất Lợi! Nếu lại hỏi
ngươi: “Cõi hữu tình kia thuộc chỗ nào?” Hỏi như vậy, ngươi đáp ra sao?
- Bạch Thế Tôn! Con sẽ đáp: “Chỗ
thuộc về cõi kia giống như Phật, rất khó nghĩ”.
- Mạn Thù Thất Lợi! Nếu có người
hỏi: “Cõi hữu tình kia trụ ở chỗ nào?” Hỏi như vậy, ngươi trả lời thế nào?
- Bạch Thế Tôn! Con sẽ đáp: “Nếu xa lìa bờ ô nhiễm là chỗ pháp nên trụ,
tức là chỗ cõi hữu tình nên trụ”.
((Đây là
phản biện đầu tiên: Tự tánh hữu tình là ly, không ngằn mé, không tăng không
giảm. Hữu tình đều không thể đắc, các pháp cũng bất khả đắc. Vậy Bồ tát vì ai
mà cầu Bồ đề? Vì sao? Kinh Viên Giác nói “hữu tình vốn thành Phật từ xưa”. Kinh
Pháp Hoa Bồ tát Thường Bất Khinh gặp ai cũng bảo “Ta không dám khinh mạng quý
Ngài, quý Ngài là Phật sẽ thành”. Kinh ĐBN nói “hữu tình vốn có đầy đủ diệu trí
của chư Phật”. Tất cả các Kinh lớn của Phật đều quan niệm như Mạn Thù Thất Lợi
Bồ tát nói “tự tánh hữu tình” không ngoài cái gọi là “Bản hữu”. Lại nữa, cảnh
giới hữu tình không tăng không giảm, giống như cảnh giới Phật, chỗ xa lìa bờ ô
nhiễm. Đó là lối nói theo “đệ nhất nghĩa đế”(4).
(Chơn tu Bát nhã Ba la mật)
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngươi tu Bát nhã
Ba la mật thì trụ chỗ nào?
- Bạch Thế Tôn! Con tu Bát Nhã thâm sâu hoàn toàn không có chỗ
trụ.
- Mạn Thù Thất Lợi! Không có chỗ trụ
thì làm sao có thể tu Bát Nhã thâm sâu?
- Bạch Thế Tôn! Do không có chỗ trụ
nên con có thể tu Bát nhã Ba la mật.
- Mạn Thù Thất Lợi! Đối với thiện và
ác, ngươi tu Bát nhã Ba la mật thì tăng pháp nào, giảm pháp nào?
- Bạch Thế Tôn! Con tu Bát nhã Ba la
mật đối với thiện và ác không tăng, không giảm.
Bạch Thế Tôn! Đối với tất cả pháp,
con tu Bát Nhã cũng không tăng không giảm.
Bạch Thế Tôn! Bát Nhã xuất hiện ở
thế gian chẳng vì sự tăng giảm của tất cả pháp.
Bạch Thế Tôn! Tu học Bát Nhã thâm
sâu không vì vứt bỏ pháp của phàm phu v.v..., không vì nhận lấy tất cả Phật
pháp. Vì sao? Vì Bát Nhã thâm sâu không
vì bỏ pháp này được pháp kia mà phát khởi.
Bạch Thế Tôn! Tu học Bát Nhã thâm
sâu chẳng vì chán lìa tội lỗi sanh tử, chẳng vì ham
muốn công đức Niết bàn. Vì sao? Vì người tu pháp này còn không thấy sanh
tử, không thấy Niết bàn, huống gì có chán lìa, có ham thích.
Bạch Thế Tôn! Tu học Bát Nhã thâm
sâu không thấy các pháp có hơn có kém, có được có mất, nên lấy nên bỏ. Tu học
Bát Nhã thâm sâu chẳng đắc các pháp nên tăng ích hay tổn giảm. Vì sao? Vì chơn pháp giới chẳng phải có tăng ích
hay tổn giảm.
Bạch Thế Tôn! Người nào tu được như
vậy gọi là chơn tu học Bát Nhã thâm sâu.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nếu tu Bát
nhã Ba la mật đối với tất cả pháp không suy nghĩ, hoặc nhiều hoặc ít đều không mong muốn, năng sở mong muốn và kẻ mong muốn đều
chẳng lấy đắm, gọi chơn tu học Bát nhã Ba la mật sâu thẳm.
Lại nữa, bạch Thế Tôn!
Các thiện nam thiện nữ nếu tu Bát nhã Ba la mật, đối với các pháp chẳng đắc hơn
kém, nghĩa là đều chẳng thấy đây hơn đây kém là chơn Bát nhã Ba la mật. Vì sao?
Vì chơn như, pháp giới, pháp tánh, thật tế không hơn không kém, nếu tu như thế
gọi chơn tu học Bát nhã Ba la mật sâu thẳm.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Diệu pháp của chư Phật không hơn
sao?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Diệu pháp của chư
Phật không thể nắm bắt được, nên cũng không thể nói là hơn hay kém. Chẳng lẽ
Như Lai không chứng được các pháp Không?
Thế Tôn đáp:
- Đúng vậy! Đồng tử!
Mạn Thù Thất Lợi lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Trong các pháp Không đâu có sự hơn kém.
Thế Tôn
khen:
- Hay thay! Hay thay! Đúng như lời
ngươi nói! Mạn Thù Thất Lợi! Pháp của Phật chẳng lẽ không phải là vô thượng?
- Bạch Thế Tôn! Đúng như vậy! Tất cả
pháp của Phật tuy thật vô thượng, nhưng ở trong ấy không có pháp nào có thể
đắc, nên không thể nói pháp của Phật là vô thượng.
(Đây là phản
biện thứ hai, các pháp không thể đắc dù là pháp Phật, vậy nên không thể nói pháp
Phật là vô thượng. Trong pháp Không đâu có sự hơn kém. Tu Bát Nhã thâm sâu
không vì bỏ pháp này được pháp kia mà phát khởi. Trong chơn pháp giới chẳng
phải có tăng ích hay tổn giảm. Đoạn kinh này không phải Phật thuyết lần đầu
tiên)
Lại nữa, bạch Thế Tôn!
Các thiện nam thiện nữ nếu tu Bát nhã Ba la mật chẳng muốn trụ trì tất cả Phật
pháp, chẳng muốn điều phục pháp dị sanh thảy. Bát Nhã sâu thẳm đối pháp chư
Phật, pháp dị sanh thảy chẳng muốn tăng
trưởng và điều phục, đối tất cả pháp không phân biệt vậy. Nếu tu như thế
gọi chơn tu học Bát Nhã sâu thẳm.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nếu tu Bát
nhã Ba la mật thì các thiện nam thiện nữ chẳng thấy
các pháp khá có suy gẫm khá phân biệt được.
- Mạn Thù Thất Lợi! Đối với pháp của
Phật, ngươi chẳng suy gẫm ư?
- Bạch Thế Tôn! Chẳng suy gẫm vậy. Nếu
con thấy Phật pháp chơn thật, phải nên suy gẫm, nhưng con chẳng thấy. Bạch Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật chẳng do
phân biệt các pháp mà sanh khởi, nghĩa là chẳng phân biệt đây là pháp phàm phu,
đây là pháp của Thanh văn, đây là pháp của Độc giác, đây là pháp của Bồ tát,
đây là pháp của Như Lai. Các thiện nam thiện nữ siêng năng tu học Bát Nhã
thâm sâu, ở trong các pháp hoàn toàn không có sở đắc, cũng không có gì để nói;
nghĩa là chẳng nói có pháp tánh của phàm phu, cũng chẳng nói có pháp tánh của
Thanh văn, cho đến pháp tánh của Như Lai. Vì sao? Vì các pháp tánh này đều rốt
ráo Không, không thể thấy. Nếu tu học như vậy gọi là chơn tu học Bát Nhã thâm
sâu.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Các thiện nam
thiện nữ siêng tu Bát nhã Ba la mật chẳng nghĩ: Đây là cõi Dục, đây là cõi Sắc,
đây là cõi Vô sắc, đây là cõi Tịch Diệt(5). Vì sao? Vì Bát Nhã thâm sâu không thấy có pháp nào có tướng tịch diệt. Nếu tu
như vậy gọi là chơn tu học Bát Nhã thâm sâu.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nếu tu Bát
nhã Ba la mật đối với tất cả pháp thì không sanh ân oán. Vì sao? Vì Bát Nhã
thâm sâu không giữ tất cả pháp Phật, không vì xả bỏ pháp phàm phu. Vì sao? Vì
các thiện nam thiện nữ siêng tu Bát nhã Ba la mật, ở trong pháp của Phật chẳng
muốn chứng đắc, chẳng muốn hoại diệt pháp của phàm phu v.v... Vì hiểu rõ tánh
của tất cả pháp là bình đẳng. Nếu tu như vậy gọi là chơn tu Bát Nhã thâm sâu.
Bấy giờ, Thế Tôn liền khen ngợi Mạn
Thù Thất Lợi:
- Hay thay! Hay thay! Nay ngươi có
thể thuyết pháp thâm sâu và làm chơn
pháp ấn cho chúng Đại Bồ tát, cũng làm đại pháp ấn cho Thanh văn, bậc Độc
giác và những kẻ tăng thượng mạn v.v…, khiến họ biết như thật: Những pháp trước đây họ đã thông suốt chẳng
phải chơn cứu cánh.
(Phản biện
thứ ba: Mạn Thù nói “Bát Nhã sâu thẳm đối pháp chư
Phật, pháp dị sanh thảy chẳng muốn tăng trưởng và điều phục”. Nếu con thấy Phật
pháp chơn thật, phải nên suy gẫm, nhưng con chẳng thấy. Bạch Thế Tôn!
Bát nhã Ba la mật chẳng do phân biệt các pháp mà sanh khởi, nghĩa là chẳng phân
biệt đây là pháp phàm phu, đây là pháp của Thanh văn, đây là pháp của Độc giác,
đây là pháp của Bồ tát, đây là pháp của Như Lai.
Để cổ võ cho những tư tưởng này,
Phật bảo đó chính là chơn pháp ấn đối với Nhị thừa khiến họ thật biết những
pháp trước đây họ đã thông suốt chẳng phải chơn cứu cánh).
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu các thiện nam,
thiện nữ nghe pháp thâm sâu này, tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, nên
biết người này chẳng phải gieo trồng căn lành với một đức Phật, cho đến ngàn
đức Phật, mà nhất định họ đã gieo trồng
căn lành với vô lượng, vô biên đức Phật, mới có thể được nghe Bát Nhã thâm sâu
này, tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ.
Đồng tử Mạn Thù Thất Lợi chắp tay
cung kính thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Con muốn nói lại Bát
Nhã thâm sâu, cúi xin Thế Tôn cho phép.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn nói nữa thì cứ tùy ý.
Mạn Thù Thất Lợi liền thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bạch Thế Tôn! Nếu kẻ tu Bát Nhã sâu thẳm đối pháp chẳng
được là khá trụ, cũng lại chẳng được là chẳng khá trụ, phải biết như vậy Bát
Nhã sâu thẳm chẳng trụ pháp duyên. Vì cớ sao? Vì tất cả pháp không sở duyên vậy.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Phải quán Bát
Nhã thâm sâu như vậy, nhưng chẳng hiện quán tánh tướng các pháp, nghĩa là đối
với pháp của Phật còn không hiện quán, huống pháp của Bồ tát; đối với pháp của
Bồ tát còn không hiện quán, huống gì pháp của Độc giác; đối với pháp của Độc
giác còn chẳng hiện quán, huống gì pháp của Thanh văn; đối với pháp của Thanh
văn còn chẳng hiện quán, huống gì pháp của phàm phu. Vì sao? Vì tánh tướng của tất cả pháp là xa lìa
vậy.
(Phản biện
thứ tư: Tất cả pháp đều không sở duyên,
nên đối với pháp Phật còn không hiện quán huống chi pháp của Bồ tát. Vì sao? Vì
tánh tướng tất cả pháp đều xa lìa.
Không có sở duyên là không còn phân biệt, không nắm bắt nữa tức là xa lìa. Phát
biểu như thế rồi Mạn Thù Thất Lợi kết luận: “Tu theo Bát Nhã thâm sâu như thế,
đối với tất cả pháp hoàn toàn không thấy có: Đây là Phật pháp, đây chẳng phải
Phật pháp, đây nên nghĩ bàn, đây chẳng nên nghĩ bàn. Vì tất cả pháp không có tánh sai khác. Nếu các hữu tình tu được Bát
Nhã thâm sâu như vậy, thì thấy tất cả
pháp đều là Phật pháp. Vì thuận với Bồ đề, quán tất cả pháp đều chẳng thể nghĩ
bàn(6), vì rốt ráo Không...” Nếu quán và tu hành đối với các pháp chẳng
thấy tạp nhiễm, chẳng thấy thanh tịnh. Tuy không thấy gì nhưng nếu siêng năng
tu Bát Nhã thâm sâu thì tâm không bao giờ thấy nhàm chán mệt mỏi. Giáo pháp này
được ĐBN thuyết nhiều lần, nhưng ở đây Mạn Thù Thất Lợi nhắc lại trong không
khí này, làm nổi bật ý nghĩa đảo nghịch của nó.)
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nương tu Bát Nhã sâu thẳm như thế đối trong các pháp không
sở phân biệt. Nghĩa là chẳng phân biệt pháp tánh đây khá nghĩ bàn, chẳng khá
nghĩ bàn sai khác, phải biết chúng đại Bồ tát tu hành Bát nhã Ba la mật đối trong các pháp trọn không phân biệt.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Tu theo Bát
Nhã thâm sâu như thế, đối với tất cả pháp hoàn toàn không thấy có: Đây là Phật
pháp, đây chẳng phải Phật pháp, đây nên nghĩ bàn, đây chẳng nên nghĩ bàn. Vì
tất cả pháp không có tánh sai khác. Nếu các hữu tình tu được Bát Nhã thâm sâu
như vậy, thì thấy tất cả pháp đều là
Phật pháp. Vì thuận với Bồ đề, quán tất cả pháp đều chẳng thể nghĩ bàn, vì rốt
ráo Không. Các hữu tình này đã từng gần gũi, cúng dường, cung kính hơn trăm
ngàn đức Phật, đã gieo trồng căn lành nên mới tu hành Bát nhã Ba la mật được
như vậy.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nếu các thiện
nam, thiện nữ nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu như vậy, tâm không chìm mất, cũng
chẳng sợ hãi, thì phải biết trong quá khứ, vị ấy đã từng gần gũi, cung kính,
cúng dường hơn trăm ngàn đức Phật, đã gieo trồng căn lành nên mới được như vậy.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nên quán Bát
Nhã thâm sâu như vậy, nếu ai siêng năng tu hành thì đối với các pháp chẳng thấy
tạp nhiễm, chẳng thấy thanh tịnh. Tuy không thấy gì nhưng nếu siêng năng tu Bát
Nhã thâm sâu thì tâm không bao giờ thấy nhàm chán mệt mỏi.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Nếu tu Bát
Nhã thâm sâu như thế thì đối với các pháp của phàm phu, pháp của Thanh văn, Độc
giác, Bồ tát, Phật không có tưởng sai khác, vì đã rõ các pháp này rốt ráo
Không. Nếu thấu đạt được như vậy thì gọi là chơn tu học Bát Nhã thâm sâu.
Phật hỏi
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi đã
gần gũi cúng dường bao nhiêu đức Phật?
Mạn Thù Thất
Lợi thưa:
- Bạch Thế
Tôn! Số lượng đức Phật mà con đã gần gũi cúng dường bằng tâm và tâm sở của
người huyễn. Vì tất cả pháp đều như huyễn.
- Mạn Thù
Thất Lợi! Ngươi đối với Phật pháp lẽ nào không mong cầu?
- Bạch Thế
Tôn! Nay con chẳng thấy có pháp nào chẳng phải Phật pháp thì cầu chỗ nào?
- Mạn Thù
Thất Lợi! Ngươi đối với Phật pháp đã thành tựu rồi chăng?
- Bạch Thế
Tôn! Con nay đều chẳng thấy pháp khá gọi Phật pháp,
thì thành tựu cái gì?
- Mạn Thù
Thất Lợi! Ngươi chứng được tánh vô trước rồi ư?
- Bạch Thế
Tôn! Con tức là tánh vô trước, lẽ nào tánh vô trước lại chứng đắc vô trước?
(Phản biện
thứ năm. Khi Phật hỏi:
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngươi đối với Phật pháp đã thành tựu rồi chăng?
Mạn Thù bèn
trả lời:
- Bạch Thế
Tôn! Con nay đều chẳng thấy pháp khá gọi Phật pháp,
thì thành tựu cái gì?
- Mạn Thù
Thất Lợi! Ngươi chứng được tánh vô trước rồi ư?
- Bạch Thế Tôn!
Con tức là tánh vô trước, lẽ nào tánh vô trước lại chứng đắc vô trước?
Nói là phản
biện nhưng chẳng có gì là phản biện hay đảo nghịch ở đây. Tu đến lúc nào đó thì
thấy đâu đâu cũng là pháp Phật, đâu đâu cũng là đạo và chính Phật thú nhận là
pháp Phật không do Phật làm ra cũng không do Bồ tát hay bất cứ ai làm ra. Pháp
định pháp trụ pháp nhĩ là như thế).
- Mạn Thù
Thất Lợi! Ngươi sẽ không ngồi tòa Bồ đề?
- Bạch Thế
Tôn! Đối với tòa Bồ đề, chư Phật còn không ngồi huống chi con mà ngồi được. Vì
sao? Vì tất cả pháp đều lấy thật tế làm định lượng. Ở trong thật tế, chỗ ngồi
và người ngồi đều bất khả đắc.
- Mạn Thù
Thất Lợi! Sao gọi là thật tế?
- Bạch Thế
Tôn! Thật tế phải biết đó là ngụy thân (thân hư
giả).
- Mạn Thù
Thất Lợi! Vì sao ngụy thân được gọi là thật tế?
- Bạch Thế
Tôn! Thật tế không đến không đi, chẳng chơn chẳng
ngụy, tướng thân chẳng thân đều chẳng thể được. Ngụy thân cũng vậy, vậy nên
ngụy thân tức là thật tế.
(Tòa
Bồ đề không thật, chỉ là giả thi thiết thì ai là người ngồi tòa Bồ đề? Cái gọi là
ngụy thân cũng chẳng phải chân, cũng không phải ngụy, chẳng đến chẳng đi, không
thể nắm bắt thì cái gọi là chơn như thật tế cũng chẳng có gì khác, chẳng chơn
chẳng ngụy, không đến không đi, cũng giả thi thiết, bất khả đắc. Nên nói ngụy
thân tức là thật tế. Đây là phản biện cực kỳ táo bạo. Thật tế mà xưa nay Kinh
thường bảo là cái biên tế cùng cực của mọi sự thật thế gian và cũng nói Nhị
thừa chứng thật tế thì vào Niết bàn. Vậy mà ở đây Mạn Thù Thất Lợi bảo ngụy thân tức là thật tế. Mạn Thù
Thất Lợi lật úp tất cả nghĩ tưởng thế gian. Vì sao? Bởi vì, dưới ống kính như
huyễn như hóa của Mạn Thù Thất Lợi chả có gì là thật, tất cả đều là giả thi
thiết: Tòa Bồ đề là thi thiết, Phật cũng là thi thiết, giả danh. Nếu không có
thi thiết thì không có Phật, không có Tòa Bồ đề. Vậy, ngụy thân, thật tế là
thật chăng? Cũng không nốt. Khi không còn phân biệt thì trực ngộ chơn như, thật
tế, pháp tánh... tức giác ngộ. Nhưng phải hiểu là chẳng có gì là sở đắc, sở hữu
ở đây. Đó là một vài thí dụ về lối nói nghịch “mà chúng tôi gọi là phản biện”
của Mạn Thù Thất Lợi. Cái thấy này là sở ngộ của bậc Thánh, nên khác với chúng
sanh. Vì vậy, nói đó là “lối nói nghịch”. Nhưng chẳng có gì nghịch đối với
Thánh giả. Phẩm “Hiện Hóa”, quyển 572, Hội thứ VI nói rằng: “…Tất
cả phàm phu thuận theo thế gian, còn người theo đạo lý thì ngược lại thế
gian…”. Toàn thể phẩm này đều có lối nói
“lật úp” như vậy đối với phàm phu, nhiều đời kiếp thuận dòng thế gian. Nhưng
chẳng có gì là nghịch lý đối với Thánh giả).
Khi ấy, Xá lợi Tử liền thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ tát nghe
thuyết Bát Nhã thâm sâu như thế mà tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, thì
các đại Bồ tát này nhất định sẽ tới Bồ đề, không còn thối lui nữa.
Bồ tát Từ Thị lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát nào nghe
thuyết Bát Nhã thâm sâu như vậy mà tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, nên
biết các Bồ tát này đã gần quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Vì sao? Vì các Bồ
tát này đã hiểu rõ pháp tánh, lìa
tất cả sự phân biệt như đại Bồ đề vậy.
Mạn Thù Thất Lợi cũng bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ tát nghe
thuyết Bát Nhã thâm sâu này, tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, thì các Bồ
tát này như Phật Thế Tôn, có thể nhận sự cúng dường cung kính của thế gian. Vì
sao? Vì đã giác ngộ thật tánh của tất cả
pháp.
Khi đó, có người nữ tên Vô Duyên Lự
chấp tay cung kính thưa:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các hữu tình
nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu này, tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, thì
các hữu tình này đối với pháp phàm phu, hay pháp Thanh văn, hay pháp Độc giác,
hay pháp Bồ tát hay pháp của Như Lai đều chẳng duyên lự(7). Vì sao? Vì đã thấu
rõ tất cả pháp hoàn toàn vô sở hữu,
duyên lự và bị duyên lự đều bất khả đắc.
Bấy giờ, Phật bảo Xá lợi Tử:
- Đúng vậy! Đúng như các ngươi nói,
nếu thiện nam, thiện nữ nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu này, tâm không chìm mất,
cũng chẳng kinh sợ, thì phải biết các thiện nam, thiện nữ này đã trụ bậc Bất
thối chuyển, chắc chắn sẽ đến Bồ đề không thối lui.
Xá lợi Tử! Các hữu tình nào nghe
thuyết Bát Nhã thâm sâu này, tâm không chìm mất, cũng chẳng kinh sợ, lại hoan
hỷ tin ưa, lắng nghe thọ trì, vì người khác thuyết giảng, tâm không nhàm chán.
Các hữu tình này có thể làm những vị
thí chủ chơn thật, rộng rãi hơn hết, có thể bố thí tất cả của cải quí báu, đầy đủ bố thí Ba la mật.
Các hữu tình này viên mãn tịnh giới, đủ chơn tịnh giới, đủ thắng
tịnh giới, công đức tịnh giới đều đã viên mãn, đầy đủ tịnh giới Ba la mật.
Các hữu tình này viên mãn an nhẫn, đủ chơn an nhẫn, đủ thắng an
nhẫn, công đức an nhẫn đều đã viên mãn, đầy đủ an nhẫn Ba la mật.
Các hữu tình này viên mãn tinh tấn, đủ chơn tinh tấn, đủ thắng
tinh tấn, tinh tấn công đức đều đã viên mãn, đầy đủ tinh tấn Ba la mật.
Các hữu tình này viên mãn tịnh lự, đủ chơn tịnh lự, đủ thắng tịnh
lự, công đức tịnh lự đều đã viên mãn, đầy đủ tịnh lự Ba la mật.
Các hữu tình này đều đã viên mãn trí tuệ, đủ chơn trí tuệ, đủ thắng trí
tuệ, công đức trí tuệ đều đã viên mãn, đầy đủ trí tuệ Ba la mật.
Các hữu tình này thành tựu chơn
thắng từ, bi, hỷ, xả, cũng có thể vì người khác tuyên thuyết, khai thị Bát Nhã
thâm sâu.
Phật bảo
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Muốn chứng
quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, ngươi phải quán nghĩa nào?
Mạn Thù Thất
Lợi thưa:
- Bạch Thế
Tôn! Đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, con còn không có trụ tâm, huống
hồ muốn chứng. Đối với Bồ đề con không mong cầu chứng đắc. Vì sao? Vì Bồ đề tức
là con, con tức là Bồ đề thì cầu làm gì?
(Đoạn kinh
này chỉ để giải thích rộng phản biện trên. Phật hỏi Mạn Thù thất Lợi: Muốn
chứng Vô Thượng Bồ đề, ngươi phải quán nghĩa nào? Mạn Thù trả lời không do dự: “Đối với quả
Vô Thượng Bồ đề con không còn chú tâm, huống chi muốn chứng. Bởi vì con không
mong cầu. Vì sao? Vì con tức là Bồ đề thì cầu Bồ đề làm gì?” Mỗi khi hiểu thế nào là chứng hay không
chứng, đắc hay không đắc và cũng hiểu quả vị đó từ đâu ra. Biết nguồn gốc, rõ
được nguyên nhân tức biết kết quả như thấy vật nằm gọn trên lòng bàn tay. Vì
thấu hiểu như thế mới được Bồ đề. Vậy Bồ đề cầu Bồ đề làm gì? Phật liền khen
Mạn Thù Thất Lợi là nhờ tu phạm hạnh thanh tịnh mới thấu hiểu được như vậy. Mạn
Thù lại trả lời: “Nếu kẻ đối các pháp
có sở đắc nên nương vô sở đắc tu phạm hạnh thanh tịnh. Con đều chẳng thấy có
pháp khả đắc hay bất khả đắc, làm sao nói được năng nương vô đắc tu phạm hạnh
thanh tịnh?”
Một
chuỗi dài phản biện từ phản biện này đưa đến phản biện khác rồi chung qui cho
là tất cả sự thật đều qui trách ở phân biệt, ở sở hữu, sở đắc, ở duyên lự. Nếu
dứt trừ được các tưởng đó thì đâu đâu cũng là hoa vàng, đâu đâu cũng là Bát Nhã
thật tướng).
Phật dạy:
- Đồng tử!
Hay thay! Ngươi đã nói được nghĩa lý sâu xa một cách hoàn hảo. Đời trước ông
gieo trồng nhiều căn lành với các đức Phật, phát đại nguyện lâu dài, thường
nương vào vô đắc, tu hành các phạm hạnh thanh tịnh.
Mạn Thù Thất
Lợi liền bạch Phật:
- Nếu kẻ đối các pháp có sở đắc nên nương vô sở đắc tu phạm
hạnh thanh tịnh. Con đều chẳng thấy có pháp khả đắc hay bất khả đắc, làm sao
nói được năng nương vô đắc tu phạm hạnh thanh tịnh?
Phật bảo
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Nay ngươi
có thấy Ta là Thanh văn chăng?
- Bạch Thế Tôn!
Con thấy.
Phật dạy:
- Đồng tử!
Làm sao ngươi thấy?
- Bạch Thế
Tôn! Nay con thấy các Thanh văn chẳng phải phàm phu, chẳng phải Thánh giả,
chẳng phải hữu học, chẳng phải vô học, chẳng phải có thể thấy, chẳng phải không
thể thấy, chẳng phải người thấy, chẳng phải chẳng có người thấy, chẳng phải
nhiều, chẳng phải ít, chẳng phải nhỏ, chẳng phải to, chẳng phải đã điều phục,
chẳng phải chưa điều phục. Con thấy như vậy nhưng không có tưởng thấy.
Khi ấy, Xá
lợi Tử liền hỏi Mạn Thù Thất Lợi:
- Đối với
Thanh văn thừa mà thấy như vậy thì làm sao Ngài thấy Chánh đẳng giác thừa?
- Đại đức!
Nay tôi chẳng thấy Bồ tát, cũng chẳng thấy pháp của các Bồ tát, chẳng thấy Bồ
đề, cũng chẳng thấy pháp hướng tới Bồ đề, cũng chẳng thấy có hạnh hướng đến Bồ
đề, cũng chẳng thấy có pháp chứng đắc Bồ đề, chẳng thấy có người chứng được Bồ
đề. Tôi thấy Chánh đẳng giác thừa như vậy, nghĩa là ở trong đó hoàn toàn không
thấy chi cả.
Xá lợi Tử
lại hỏi:
- Đối với
Như Lai, Ngài thấy thế nào?
- Đại đức!
Thôi thôi! Chớ khởi lên ngôn luận đối với Như Lai là bậc Long tượng vương.
- Mạn Thù
Thất Lợi! Theo như Ngài thì thế nào là Phật? Làm thế nào quán Phật?
- Nay hỏi
lại Đại đức! Theo Đại đức nói thì thế nào là ngã?
Xá lợi Tử
đáp:
- Ngã chỉ là
giả lập danh tự, tướng của danh tự là Không.
Mạn Thù Thất
Lợi nói:
- Đúng vậy,
đúng vậy! Giống như Ngã chỉ là danh tự, Phật cũng chỉ là danh tự; tướng của
danh tự là Không, tức là Bồ đề. Không dùng danh tự để tìm Bồ đề, tướng của Bồ
đề vô ngôn vô thuyết. Vì sao? Vì ngôn thuyết, Bồ đề, cả hai đều Không. Lại nữa,
Xá Lợi Phất. Ông hỏi thế nào gọi là Phật? Thế nào là quán Phật? Nói Phật ấy là
không đến, không đi, không sanh, không diệt, không có sự chứng đắc, không có sự
thành tựu, không danh, không tướng, không thể phân biệt, không ngôn ngữ, không
nói năng, không thể biểu thị, chỉ có trí tuệ nhiệm mầu tự chứng biết bên trong.
Nghĩa là các Như Lai đã biết được tất cả pháp rốt ráo là Không, là vắng lặng
nên chứng đại Bồ đề, tùy thuận thế gian giả lập (thi thiết) danh tự, nên xưng là Phật, chẳng phải thật có, vì có hay
không đều bất khả đắc.
Lại nữa, Đại
đức! Như Lai đã chứng trí tuệ nhiệm mầu gọi là Bồ đề, thành tựu Bồ đề nên gọi
là Phật. Vì Bồ đề Không, nên Phật cũng Không.
(Mạn Thù
thấy Thanh văn, thấy Bồ tát, thấy Bồ đề như trên. Vậy, câu hỏi được đặt ra là
Mạn Thù thấy Phật như thế nào? Phật chỉ là danh tự, giả thi thiết, Bồ đề cũng
vậy. Tất cả là không. Như Lai đã biết được tất cả pháp rốt ráo là Không, là
vắng lặng nên chứng đại Bồ đề, tùy thuận thế gian giả lập danh tự, nên gọi là
Phật, chẳng phải thật có, vì có hay không đều bất khả đắc. Như Lai đã
chứng trí tuệ nhiệm mầu gọi là Bồ đề, thành tựu Bồ đề nên gọi là Phật. Vì Bồ đề
Không, nên Phật cũng Không. Đó là những phản biện đưa ra để làm thí dụ về tư
tưởng thắng nghĩa đế của một Bồ tát có trí tuệ tối cao như Mạn Thù Thất Lợi.
Nói là phản biện hay nghịch lý ở đây là theo quan niệm của phàm phu, đối với
Thánh giả chả có gì là phản biện hay nghịch đảo. Tất cả là không, là giả lập,
nhưng chính nhờ giả lập mà chúng ta hiểu không, hiểu Bồ đề, hiểu Phật, hiểu Bát
Nhã, hiểu tất cả pháp thế gian và xuất thế gian).
Xá lợi Tử liền bạch Phật:
- Pháp thâm
sâu mà Mạn Thù Thất Lợi đã nói, không phải là cái mà các Bồ tát sơ học có thể
liễu tri được.
Đồng tử Mạn
Thù Thất Lợi liền thưa Cụ thọ Xá lợi Tử:
- Những điều
tôi nói chẳng phải là cái mà các Bồ tát sơ học có thể liễu tri, mà cả đến những
vị A la hán đã thành xong đạo nghiệp cũng không thể hiểu nổi. Chẳng phải lời
tôi nói ra có người hiểu được. Vì sao? Vì tướng Bồ đề chẳng phải nhận biết hay
được nhận biết, không thấy, không nghe, không chứng đắc, không nhớ nghĩ, không
sanh, không diệt, không thể nói rõ, không thể nghe nhận, tánh tướng của Bồ đề
này là Không, là vắng lặng. Các đại Bồ tát còn chưa hiểu được, huống gì sự hiểu
biết của nhị thừa mà hiểu nổi. Tánh tướng của Bồ đề còn không thể nắm bắt,
huống chi có người thật chứng Bồ đề.
“Xá Lợi Phất hỏi:
- Mạn Thù Thất Lợi! Đối với pháp
giới, lẽ nào Phật không chứng ư?
- Đại đức! Không phải vậy. Vì sao?
Vì Phật tức pháp giới, pháp giới tức Phật. Pháp giới chẳng lẽ lại chứng pháp
giới. Pháp giới tức hết thảy các pháp đều không; và tánh Không này là Bồ đề,
không hai, không phân biệt. Bởi
vì không hai nên không có trí giải; không có trí giải nên không có ngôn thuyết;
không có ngôn thuyết nên không có tướng tác và vô tác, hữu và phi hữu, không có
tướng quyết định. Đó là tự tánh của vạn hữu. Sự biểu lộ đây kia chỉ là tạo tác
do tâm”.
(Đọc tới đây
chúng tôi không muốn nói là phản biện hay nghịch lý nữa. Chúng ta phải cố gắng
thoát khỏi cái võ triền phược của phàm phu mới có thể chấp cách bay cao. Nếu
không chúng ta cũng ở trong tình trạng của những A la hán đã thành xong đạo
nghiệp cũng chẳng thể liễu tri những gì mà Mạn Thù Thất Lợi đã phát biểu trong
những đoạn kinh được thuyết dưới đây. Phật là Bồ đề, Phật là pháp giới. Không
lẽ Bồ đề chứng Bồ đề, không lẽ pháp giới lại chứng pháp giới).
Lại,
Xá Lợi Tử! Tất cả pháp không, nói là pháp giới. Tức pháp giới đây nói là Bồ đề.
Pháp giới Bồ đề đều lìa tánh tướng, do đây nên tất cả pháp không. Tất cả pháp
không, Bồ đề, pháp giới, đều là cảnh giới Phật, không hai không riêng. Vì không
hai không riêng nên chẳng thể hiểu rõ. Vì chẳng thể hiểu rõ nên không có ngôn
thuyết. Vì không ngôn thuyết nên chẳng thể thi thiết hữu vi hay vô vi, có hay
chẳng có thảy.
Lại nữa, Xá
lợi Tử! Tánh của tất cả pháp cũng không hai, không phân biệt. Vì không hai,
không phân biệt nên không thể hiểu rõ. Vì không thể hiểu rõ nên không ngôn
thuyết. Vì không ngôn thuyết nên không thể thi thiết. Vì sao? Vì bản tánh các
pháp hoàn toàn vô sở hữu, không thể thi thiết đây, kia, vật này, vật nọ. (Q.574, ĐBN)
Lại nữa, Xá lợi Tử! Nếu tạo vô gián,
nên biết tức là tạo ra bất khả tư nghì, cũng là tạo ra thật tế. Vì sao? Xá lợi
Tử! Vì bất khả tư nghì và ngũ vô gián đều là thật tế, tánh không sai khác. Đã
không có người tạo thật tế, nên vô gián, bất khả tư nghì đều không thể tạo. Do
nghĩa này nên kẻ tạo nghiệp vô gián chẳng đọa vào địa ngục. Kẻ tạo nghiệp bất
tư nghì chẳng được sanh lên cõi trời. Kẻ
tạo vô gián chẳng phải chìm trong sanh tử; kẻ tạo bất tư nghì cũng chẳng phải rốt
ráo chứng được Niết bàn. Vì sao? Xá lợi Tử! Vì bất khả tư nghì và năm vô
gián đều trụ thật tế, tánh không sai khác, không sanh, không diệt, không đến,
không đi, chẳng phải nhân, chẳng phải quả, chẳng phải thiện, chẳng phải ác,
chẳng phải chiêu cảm cảnh giới ác, chẳng phải cảm nhận cõi trời người, chẳng
phải chứng Niết bàn, chẳng phải chìm trong sanh tử. Vì sao? Vì chơn pháp giới
chẳng phải thiện, chẳng phải ác, chẳng phải cao, chẳng phải thấp, không có
trước, không có sau.
Lại,
Xá Lợi Tử! Bí sô phạm trọng chẳng đọa địa ngục, kẻ trì tịnh giới chẳng được
sanh cõi trời. Bí sô phạm trọng chẳng chìm sanh tử, kẻ trì tịnh giới chẳng
chứng Niết bàn. Bí sô phạm trọng chẳng nên mắng chửi, kẻ trì tịnh giới chẳng
nên khen ngợi. Bí sô phạm trọng chẳng nên khinh miệt, kẻ trì tịnh giới chẳng
nên cung kính. Bí sô phạm trọng chẳng nên chống trái, kẻ trì tịnh giới chẳng
nên hòa hợp. Bí sô phạm
trọng tội chẳng nên xa lìa, người giữ tịnh giới chẳng nên thân cận. Bí sô phạm
trọng tội chẳng nên giảm khinh, người giữ tịnh giới chẳng nên gia trọng. Bí sô
phạm trọng tội chẳng phải không đáng cúng dường, người giữ tịnh giới chẳng phải
đáng cúng dường. Bí sô phạm trọng tội chẳng phải tăng trưởng lậu hoặc, người
giữ tịnh giới chẳng phải tổn giảm lậu hoặc. Bí sô phạm trọng tội chẳng phải
không thanh tịnh, người giữ tịnh giới chẳng phải chắc chắn thanh tịnh. Bí sô
phạm trọng tội chẳng phải không có tịnh tín, người giữ giới thanh tịnh chẳng
phải có tịnh tín. Bí sô phạm trọng tội chẳng phải cấm nhận của tín thí, người
giữ giới thanh tịnh chẳng phải nhất định được nhận của tín thí. Vì sao? Xá lợi
Tử! Vì trong chơn pháp giới, tánh của giữ giới và phạm giới đều bình đẳng không
sai khác vậy.
(Trong pháp
giới chân thật không dung chứa bất cứ thứ gì dù là thiện hay ác, tốt hay xấu,
giữ giới hay phạm giới, có tội hay vô tội… Đó chính là quan điểm của thắng
nghĩa đế, đệ nhất nghĩa đế hay Tánh không. Chúng ta hiểu mệnh đề này. Nên Kinh
nói kẻ phạm tội không chẳng đọa địa ngục, chẳng chìm trong sanh tử; kể tu tịnh
giới chẳng sanh lên cõi Trời, chẳng chứng Niết bàn. Bí
sô phạm trọng chẳng nên mắng chửi, kẻ trì tịnh giới chẳng nên khen ngợi. Bí sô
phạm trọng chẳng nên khinh miệt, kẻ trì tịnh giới chẳng nên cung kính, cúng dường. Vì sao? Vì trong chơn pháp giới, tánh của giữ giới và phạm
giới đều bình đẳng không sai khác vậy. Quý vị có cái thấy biết như thế không?
Nếu có cái thấy biết như thế thì sẽ có tầm vóc như Mạn Thù Thất Lợi không
khác).
Lại nữa, Xá lợi Tử! Các loại dị sanh (phàm
phu) gọi kẻ hòa hợp, Bí sô hết lậu gọi chẳng hòa hợp.
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngài nương nghĩa
nào mà nói như vậy?
- Đại đức! Dị
sanh cùng với sanh nhân hợp gọi kẻ hòa hợp. Các A la hán không có nghĩa như thế
gọi chẳng hòa hợp. Tôi nương nghĩa này mà nói như vậy.
Lại nữa, Xá lợi Tử! Các loại dị sanh gọi kẻ vượt sợ hãi, Bí sô hết lậu gọi
chẳng vượt sợ hãi
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngài nương nghĩa
nào mà nói như thế?
- Đại đức! Dị
sanh đối pháp nên sợ chẳng sanh sợ hãi, gọi kẻ vượt sợ. Các A la hán biết pháp
nên sợ thật vô sở hữu, không sợ nên vượt. Tôi nương nghĩa này nên nói như thế.
Lại nữa, Xá lợi Tử! Các hàng phàm
phu đạt được Vô diệt nhẫn, còn các chúng Bồ tát đạt được Vô sanh nhẫn. Các loại dị sanh được vô diệt nhẫn, còn chúng Bồ tát được
vô sanh nhẫn.
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngài nương nghĩa
nào mà nói như thế?
- Đại đức! Dị sanh chẳng muốn tịch
diệt, được gọi là Vô diệt nhẫn, các chúng Bồ tát chẳng thấy pháp sanh, được gọi
là Vô sanh nhẫn. Tôi dựa vào nghĩa này mà nói như thế.
Lại nữa, Xá lợi Tử! Các loại dị sanh gọi kẻ điều phục, Bí sô hết lậu gọi chẳng
điều phục.
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngài nương nghĩa
nào mà nói như thế?
- Đại đức! Vì hàng dị sanh chưa điều
phục cần điều phục nên gọi là kẻ điều phục. Còn các A la hán đã hết lậu hoặc,
kiết sử, không cần điều phục nên gọi là chẳng điều phục. Tôi dựa vào nghĩa này
mà nói như thế.
Lại nữa, Xá lợi Tử! Hàng dị sanh
tăng thượng mạn nên cho là chẳng cần tu. Còn bí sô cho mình còn kém cỏi, nên
cần tu hành.
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngài nương nghĩa
nào mà nói như thế?
- Đại đức! Tâm dị sanh cống cao,
hành động trái pháp giới, gọi là kẻ có tâm tăng thượng, nên cho là chẳng cần tu
hành. Các A la hán tâm khiêm hạ, hành nghiệp thuận với pháp giới, cho tâm mình
còn kém cỏi nên cần phải tu hành. Tôi nương nghĩa này mà nói như thế.
Xá lợi Tử khen Mạn Thù Thất Lợi:
- Hay thay! Hay thay! Ngài đã giải
thích cho tôi một cách hoàn hảo ý nghĩa sâu kín này.
Mạn Thù Thất Lợi trả lời:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Đại đức! Chẳng
những tôi giải thích nghĩa của mật ngữ này, mà tôi cũng chính là chơn A la hán
đã hết tất cả lậu. Vì sao? Vì tôi cùng các Thanh văn
Độc Giác đối với các ưa muốn đều chẳng khởi nữa nên gọi hết lậu chơn A la hán.
(Tất
cả sự khác biệt giữa ngu phu dị sanh và Thánh giả là vậy. Thánh giả lúc nào
cũng nghịch dòng thế gian. Nếu rõ biết như thế tu hành theo Thánh pháp thì có
thể tránh được lỗi lầm mà có thể mở trói).
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Có lý do nào mà nói Bồ tát ngồi
tòa Bồ đề, chẳng chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Cũng có lý do Bồ tát
ngồi tòa Bồ đề nhưng chẳng chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Nghĩa là
trong Bồ đề không có chút pháp nào gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Nhưng tánh của chơn Bồ đề vẫn không sai khác, chẳng phải hễ ngồi là có thể
chứng còn chẳng ngồi được liền bỏ. Do yếu tố này nên có thể nói Bồ tát ngồi tòa
Bồ đề, nhưng chẳng chứng Bồ đề, vì Bồ đề không tướng nên không thể chứng.
Mạn Thù Thất Lợi lại thưa Phật:
- Bạch Thế
Tôn! Quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề tức là ngũ nghịch; ngũ nghịch kia tức là
Bồ đề này. Vì sao? Vì Bồ đề và ngũ nghịch đều giả thi
thiết, tánh Bồ đề chẳng phải thật có,
chẳng chứng được, chẳng thể tu tập, chẳng thể hiện thấy. Ngũ nghịch kia cũng
lại như vậy. Vả lại, bản tánh của tất cả pháp rốt ráo không thể hiện thấy, ở
trong ấy không có sự giác ngộ, không có người giác ngộ; không thấy, không có
người thấy; không biết, không có người biết; không có sự phân biệt, không có
người phân biệt; bình đẳng, lìa tướng nên gọi là Bồ đề. Tánh ngũ nghịch cũng
lại như vậy, do đây Bồ đề chẳng thể chứng được. Kẻ nào nói có thể chứng được,
tu tập và hiện thấy rõ đại Bồ đề là kẻ tăng thượng mạn.
(Tất cả tư
tưởng nghịch đời vô tiền khoáng hậu này có lẽ xuất hiện trên thế gian từ khi có
Phật. Có lẽ chúng ta sẽ không thể tìm thấy những lời này bất cứ nơi nào ngoài
Đại Bát Nhã. Nói ngũ nghịch cũng do Phật nói, Niết bàn cũng do Phật thuyết.
Niết bàn là cao xa tịch tĩnh, ngũ nghịch là tối tăm mờ mịt. Bây giờ, Mạn thù
Thất Lợi nói ngũ nghịch tức Niết bàn, Niết bàn tức ngũ nghịch không khác. Cao
xa thanh tịnh với tối tăm mờ mịt chẳng một chẳng khác. Thật quá trái lẽ, nhưng
chẳng có gì đáng ngạc nhiên, trong thắng nghĩa đế chẳng có cao thấp trọng
khinh. Và chúng ta phải hiểu thắng nghĩa đế và các hàm ngụ của nó như
thế nào, mới có thể thâm nhập nổi tư tưởng của Mạn Thù Thất Lợi).
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Nay ngươi
gọi Ta là Như Lai ư?
- Bạch Thế Tôn! Chẳng phải. Bạch
Thiện Thệ! Chẳng phải. Con chẳng gọi Phật là Như Lai thật. Vì sao? Bởi Như Lai
dùng trí vi diệu chứng được Như như (cái như
tính của vạn hữu hay chơn như các pháp). Diệu trí và Như như cả hai đều lìa
tướng. Như như lìa tướng chẳng gọi là Như như. Diệu trí cũng vậy, chẳng gọi là
diệu trí. Đã không có diệu trí và không có Như như cho nên Như Lai cũng chẳng
phải Như như. Vì sao? Vì Như như và diệu
trí chỉ giả thi thiết. Như Lai
cũng vậy, chẳng phải là hai, chẳng phải không hai. Thế nên diệu trí, Như như
hay Như Lai chỉ có giả danh không thật, nên chẳng gọi Phật là thật Như Lai. (Q.574, ĐBN)
(Trong phần
giới thiệu về Hội này, chúng tôi phát biểu: Tất cả những gì chúng ta thọ dụng
từ trước đều bị “lật úp” bởi những tư tưởng đảo nghịch ở đây. Chính cái đảo
nghịch đáng yêu này làm cho chúng ta “tỉnh” đúng như câu nói của Phật ở trên:“Những pháp
trước đây họ -Thanh văn và Độc giác- đã thông suốt chẳng phải chơn cứu cánh” Đó là Phật nói cho hàng La hán hay Độc giác
Bồ đề chớ không phải nói cho kẻ sơ cơ như chúng ta).
Phật bảo Đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi không nghi ngờ về Như Lai ư?
- Bạch Thế Tôn! Không. Bạch Thiện
Thệ! Không phải vậy. Vì sao? Con quán Như Lai thật bất khả đắc, không sanh,
không diệt nên không có sự nghi ngờ.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Chẳng lẽ Như Lai không xuất hiện ở
thế gian?
- Bạch Thế Tôn! Không. Bạch Thiện
Thệ! Không phải vậy. Nếu chơn pháp giới xuất hiện ở thế gian, thì có thể nói
Như Lai xuất hiện ở thế gian. Vì chẳng phải chơn pháp giới xuất hiện ở thế
gian, cho nên Như Lai cũng chẳng xuất hiện.
- Mạn Thù Thất Lợi! Ngươi cho rằng
hằng hà sa số chư Phật đã nhập Niết bàn rồi chăng?
- Bạch Thế Tôn! Lẽ nào chẳng thấy
chư Phật Như Lai đồng một tướng cảnh giới chẳng nghĩ
bàn?
- Mạn Thù Thất Lợi! Đúng vậy! Đúng
như ông nói, chư Phật Như Lai đồng một tướng cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn.
Mạn Thù Thất Lợi bạch Phật:
- Nay đức Phật Thế Tôn đang trụ ở
đời chăng?
Phật dạy:
- Như vậy.
Mạn Thù Thất Lợi bèn
thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Nếu Phật
Thế Tôn hiện trụ đời, chư Phật Thế Tôn như số cát Căng già lẽ cũng trụ đời. Vì
sao? Vì tất cả Như Lai đồng một tướng cảnh giới chẳng nghĩ bàn vậy. Tướng chẳng
nghĩ bàn không sanh không diệt, làm sao chư Phật có vào Niết bàn? Vậy nên, Bạch
Thế Tôn! Nếu vị lai sẽ có Phật ra đời, tất cả Như Lai đều sẽ ra đời. Nếu quá
khứ Phật đã vào Niết bàn, tất cả Như Lai đều đã diệt độ. Nếu hiện tại Phật hiện
chứng Bồ đề, tất cả Như Lai đều ưng hiện chứng. Vì sao? Vì trong chẳng nghĩ bàn
có bao chư Phật khứ lai hiện tại không sai khác vậy. Nhưng thế gian mê lầm chấp
đắm các thứ hý luận bảo rằng Phật Thế Tôn có sanh, có diệt, có chứng Bồ đề.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Pháp mà ngươi nói chỉ có Như Lai
hoặc Bồ tát Bất thối chuyển hay đại A la hán mới hiểu rõ được, ngoài ra chẳng
ai hiểu nổi. Vì sao? Vì chỉ các Như Lai nghe pháp sâu xa này, như thật hiểu rõ,
chẳng khen, chẳng chê, biết tâm hay phi tâm đều bất khả đắc. Vì sao? Vì tánh của tất cả pháp đều bình đẳng, tâm
và phi tâm đều bất khả đắc. Do đây nên không khen, không chê pháp này.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Đối pháp thậm thâm này ai sẽ khen chê?
Phật dạy:
- Đồng Tử! Hữu tình kia
như vậy tâm chẳng thật, tâm đồng tâm Phật, tánh chẳng thể nghĩ bàn.
Man Thù Thất
lợi bạch Phật:
- Bạch Thế tôn! Hữu
tình tâm đồng tâm Phật, tánh chẳng nghĩ bàn ư?
Phật
bảo Mạn Thù Thất Lợi:
-
Đồng Tử! Như vậy, như ngươi đã nói. Vì sao? Vì Phật, hữu tình, tâm và tất cả
pháp thảy đều bình đẳng chẳng nghĩ bàn vậy.
(Không
ai ở thế gian này thấy Phật, hữu tình, tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng
chẳng thế nghĩ bàn. Chỉ có ai hiểu được thắng nghĩa đế. Bất cứ chúng sanh nào
đạt được cái thấy biết như vậy thì nên lễ lạy cúng dường như lễ lạy cúng dường
Thế Tôn).
(Hữu tình giới cũng bất khả tư nghì)
Mạn Thù Thất
Lợi lại bạch Phật:
- Bạch Thế
Tôn! Phật, hữu tình, tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng, chẳng thể nghĩ bàn, khiến cho các bậc Thánh hiền cầu
Niết bàn, siêng tu tinh tấn, há chẳng uổng công. Vì sao? Vì tánh chẳng thể nghĩ bàn và tánh Niết bàn (tức thắng nghĩa đế) không sai
khác thì cầu làm gì! Nếu có kẻ nói: Pháp phàm phu này và pháp của Thánh giả đây
có tướng khác nhau, thì nên biết kẻ ấy chưa từng gần gũi bạn lành chơn tịnh,
nói như vậy làm cho hữu tình chấp vào hai pháp khác nhau, đắm chìm trong sanh
tử, chẳng chứng Niết bàn.
Phật bảo
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn
Như Lai là bậc tối thắng đối với loài hữu tình chăng?
- Bạch Thế
Tôn! Nếu thật có hữu tình thì con nguyện Như Lai sẽ là bậc tối thắng. Nhưng vì
loài hữu tình thật bất khả đắc.
Phật bảo
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn
Phật thành tựu pháp chẳng thể nghĩ bàn không?
- Bạch Thế
Tôn! Nếu thật có pháp chẳng thể nghĩ bàn để
thành tựu thì con nguyện Như Lai thành tựu pháp ấy, nhưng không có việc ấy.
(Tướng điều phục và tướng phước điền cũng bất khả tư
nghì)
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn Như Lai thuyết pháp
điều phục các đệ tử không?
- Bạch Thế Tôn! Nếu có sự thuyết pháp mà điều phục được chơn như pháp
giới, thì con nguyện Như Lai thuyết pháp điều phục các chúng đệ tử. Nhưng Phật Thế
Tôn hiện ra ở đời đối loại hữu tình trọn không ơn đức. Vì sao? Vì các loại hữu
tình trụ chơn như pháp giới không có tạp nhiễm. Đối
trong giới đây, phàm phu Thánh giả năng thuyết năng thọ đều bất khả đắc.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn Như Lai là chơn ruộng phước vô thượng của thế gian
không?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các ruộng phước là thật có
thì con cũng muốn Phật là bậc Vô thượng của họ. Nhưng các ruộng phước thật bất
khả đắc. Thế nên chư Phật đều chẳng phải ruộng phước, chẳng phải phi ruộng
phước. Vì tánh của phước, chẳng phải
phước và tất cả pháp đều bình đẳng. Nhưng người làm ruộng phước cho thế
gian có khả năng vô tận nên thế gian nói chung gọi vị ấy là ruộng phước vô
thượng. Chư Phật Thế Tôn chứng được phước vô tận, thế nên có thể nói Ngài là
ruộng phước vô thượng. Vả lại, người làm ruộng phước cho thế gian không có sự
chuyển biến, nên đời gọi chung người ấy là ruộng phước vô thượng. Chư Phật Thế Tôn chứng phước vô tận, vậy nên phải gọi vô
thượng phước điền. (Q.574, ĐBN)
Lại nữa, người làm ruộng phước cho
thế gian khó nghĩ, nên đời gọi chung vị ấy là Vô thượng điền. Chư Phật Thế Tôn
chứng được phước khó nghĩ này, cho nên gọi là Vô thượng phước điền. Chư Phật
tuy thật là ruộng phước Vô thượng nhưng người gieo trồng phước thì không bớt,
không thêm.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi dựa vào nghĩa nào mà nói như
vậy?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Tướng ruộng phước của Phật không thể nghĩ bàn, nếu có người gieo trồng
vào trong đó năng hiểu rõ được pháp tánh bình đẳng, thông đạt tất cả pháp không
tăng, không giảm, nên Phật thật là ruộng phước vô thượng.
(Đọc tụng
tới đây chúng ta thấy rốt ráo chẳng có gì hết, tất cả đều rỗng không. Thắng
nghĩa đế là như thế đó! Nên bây giờ chúng ta không nói: “những phát biểu của
Thánh giả là nghịch hay không nghịch nữa”)
Bấy giờ, nhờ thần lực và pháp lực
của Phật làm cho đại địa biến động sáu cách. Khi đó, trong chúng hội có mười
sáu ức chúng đại Bí sô dứt sạch các lậu, tâm được giải thoát. Bảy trăm Bí sô
ni, ba ngàn cư sĩ nam, bốn vạn cư sĩ nữ, sáu mươi muôn ức chúng trời cõi Dục xa
lìa trần cấu, được pháp nhãn thanh tịnh.
Khi ấy, A nan Đà liền từ chỗ ngồi
đứng dậy, đảnh lễ chân Phật, kéo y che vai trái, gối phải quì sát đất, chắp tay
cung kính thưa:
- Bạch Thế Tôn! Vì nhân duyên gì mà
hôm nay đại địa biến động sáu cách như vậy?
Phật bảo A nan Đà:
- Do Diệu Cát Tường (tên khác của Mạn Thù Thất Lợi hay Văn Thù
Sư Lợi) nói về tướng ruộng phước. Nay Ta ấn chứng nên hiện điềm này. Chư
Phật quá khứ cũng nói tướng ruộng phước tại nơi này, khiến cho đại địa biến
động, nên lúc này hiện lên sự việc như vậy.
Quyển thứ 575
Bấy giờ, Xá lợi Tử thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Mạn Thù Thất Lợi
thật không thể nghĩ bàn. Vì sao? Vì pháp tướng mà Mạn Thù Thất Lợi đã thuyết
không thể nghĩ bàn.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Pháp mà ngươi thuyết thật khó nghĩ
bàn, như cụ thọ Xá lợi Tử đã nói.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế
Tôn! Pháp mà con thuyết không thể nói là có thể nghĩ bàn, cũng không thể nói
không thể nghĩ bàn. Vì sao? Vì tánh của không thể nghĩ bàn và có thể nghĩ bàn
đều vô sỡ hữu, chỉ là lời nói diễn đạt. Tất cả tướng trạng của tiếng nói không
phải là nghĩ bàn được cũng không phải là không thể nghĩ bàn được. Vì đối với
tất cả pháp tự tánh đều xa lìa. Người nào nói như vậy mới gọi là nói không thể
nghĩ bàn.
Phật bảo Mạn Thù Thất Lợi:
- Đồng tử! Nay ngươi đang nhập vào
Tam ma địa Bất khả tư nghì ư?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Con không nhập vào
Tam ma địa này. Vì sao? Vì con hoàn toàn chẳng thấy tánh Tam ma địa này khác
với con, vì chẳng thấy có tâm suy gẫm của con và định đây vậy. Tam ma địa Bất
khả tư nghì ấy, tánh của tâm và phi tâm đều không nhập được, thì làm sao có thể
nói con nhập vào định này?
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Xưa kia khi
mới học, con có tác ý nhập vào Tam ma địa này. Nhưng bây giờ con không còn tác
ý nhập vào định này nữa. Giống như người bắn giỏi, lúc mới học bắn phải tập
ngắm kỹ vào những đích thô rồi kéo cung. Nhưng tập lâu ngày thành thạo, có thể
bắn trúng đích nhỏ như đầu sợi lông, chẳng cần ngắm vào nơi đích thô kia nữa,
hễ muốn bắn chỗ nào, buông mũi tên bay ra là trúng ngay. Cũng vậy, trước đây
khi con mới học định này cần phải buộc niệm vào chỗ bất tư nghì, sau đó mới có
thể nhập vào định này. Tu tập lâu ngày thành thục, ở trong định này chẳng còn
buộc tâm, mặc cho nó thường trụ. Vì sao? Vì con đã thiện xảo đối với định này,
tuần tự vào ra không còn tác ý.
Khi ấy, Xá lợi Tử liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Con nhận thấy Đồng
tử Mạn Thù Thất Lợi này chưa thể thủ hộ niềm tin. Vì sao? Dường như Ngài không
thường trụ ở trong định này, tuy nhiên không có định nào khác nhiệm mầu vắng
lặng so với định này.
Mạn Thù Thất Lợi liền thưa với Cụ
Thọ Xá lợi Tử:
- Đại đức! Sao biết không có định
nào khác vắng lặng như định này?
Xá lợi Tử nói:
- Lẽ nào lại có định khác vắng lặng
như định này?
Mạn Thù Thất Lợi đáp:
- Đại đức! Nếu định này khá được,
nên nói định khác vắng lặng đồng với định này, nhưng định này cũng bất khả đắc.
Xá lợi Tử nói:
- Mạn Thù Thất Lợi! Lẽ nào định này
cũng bất khả đắc?
- Đại đức! Định này thật chẳng khá
được. Vì sao? Vì tất cả định khá nghĩ bàn có tướng khá được, còn định không thể
nghĩ bàn không tướng khá được. Định này đã được gọi là không thể nghĩ bàn cho
nên chắc chắn phải chẳng khá được. Đối với định không thể nghĩ bàn này, tất cả
hữu tình không ai mà không chứng được. Tại sao? Vì tướng tất cả tâm tức không
phải là không thể nghĩ bàn được. Thế nên tướng tất cả chúng sanh và tướng tam
muội không thể nghĩ bàn bình đẳng nhau không có sai biệt.
Phật khen
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Hay thay!
Hay thay! Mạn Thù Thất Lợi, trong quá khứ ngươi đã ở chỗ vô lượng đức Phật gieo
trồng căn lành, phát nguyện lớn lâu dài, đã tu phạm hạnh, đều dựa vào sự vô đắc
nên nói ra lời gì đều mang ý nghĩa sâu xa. Mạn Thù Thất Lợi! Lẽ nào nếu chẳng
phải là người đã từng trụ Bát Nhã thâm sâu đều có thể nói được ý nghĩa sâu xa
như vậy?
Mạn Thù Thất
Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế
Tôn! Nếu do trụ Bát Nhã thâm sâu mà con nói được như vậy, thì tức trụ vào ngã
tưởng và trụ vào hữu tưởng. Nếu trụ ngã tưởng và trụ hữu tuởng mà nói được như
vậy, thì Bát Nhã thâm sâu cũng có chỗ trụ. Nếu Bát Nhã thâm sâu có chỗ trụ thì
Bát Nhã thâm sâu cũng lấy ngã tưởng và lấy hữu tưởng làm chỗ trụ. Nhưng Bát Nhã
thâm sâu xa lìa hai tưởng trụ vô sở trụ. Như chư Phật trụ chỗ vắng lặng, nhiệm
mầu, không khởi, không tác, không động, không chuyển, lấy đó làm chỗ trụ. Bát
Nhã thâm sâu chẳng trụ pháp có, chẳng trụ pháp không, nên chỗ trụ này không thể
nghĩ bàn. Bát nhã Ba la mật thâm sâu chẳng trụ hữu pháp, chẳng trụ vô pháp, nên
sở trụ đây chẳng thể nghĩ bàn.
Bát nhã Ba
la mật-đa thâm sâu đối tất cả pháp đều chẳng hiện hành. Phải biết Bát Nhã thâm
sâu tức là cảnh giới không thể nghĩ bàn. Cảnh giới không nghĩ bàn tức là pháp
giới. Pháp giới tức là cảnh giới chẳng hiện hành. Phải biết cảnh giới chẳng
hiện hành tức là cảnh giới không nghĩ bàn. Phải biết cảnh giới không nghĩ bàn
tức là Bát Nhã thâm sâu.
Bát Nhã thâm
sâu, ngã giới, pháp giới, không hai, không khác; không hai, không khác tức là
pháp giới. Pháp giới tức là cảnh giới chẳng hiện hành. Cảnh giới chẳng hiện
hành nên biết đó chính là Bát Nhã thâm sâu.
Bát Nhã thâm
sâu phải biết tức là cảnh giới không nghĩ bàn. Cảnh giới không nghĩ bàn phải
biết tức là cảnh giới chẳng hiện hành. Cảnh giới chẳng hiện hành phải biết là
cảnh giới vô sở hữu. Cảnh giới vô sở hữu phải biết tức là cảnh giới vô sanh
diệt. Cảnh giới vô sanh diệt phải biết tức là cảnh giới chẳng nghĩ bàn. Cảnh
giới chẳng nghĩ bàn và cảnh giới của Như Lai, cảnh giới ngã, cảnh giới các pháp
đều không hai, không khác.
Vậy nên,
bạch Thế Tôn! Nếu tu hành Bát nhã Ba la mật được như thế, đối đại Bồ đề lại
chẳng cầu chứng. Vì cớ sao? Vì Bát nhã Ba la mật sâu thẳm tức Bồ đề vậy.
Bạch Thế
Tôn! Nếu thật biết cảnh giới ngã tức biết vô trước. Nếu biết vô trước tức biết
vô pháp. Nếu biết vô pháp tức là Phật trí. Trí tức là trí chẳng nghĩ bàn. Phải
biết trí Phật không có pháp nào đáng để biết, gọi là chẳng biết pháp. Vì sao?
Vì trí này tự tánh hoàn toàn vô sở hữu.
Pháp vô sở
hữu làm sao có thể chuyển được chơn pháp giới? Tự tánh của trí này đã không sở
hữu tức là không có chấp trước. Nếu không có chấp trước tức bản thể chẳng phải
trí. Nếu bản thể chẳng phải trí tức là không có cảnh giới. Nếu không có cảnh
giới tức không có chỗ dựa. Nếu không có chỗ dựa tức vô sở trụ. Nếu vô sở trụ
tức vô sanh diệt. Nếu vô sanh diệt tức bất khả đắc. Nếu bất khả đắc tức không
có chỗ để hướng tới. Đã không có chỗ hướng tới, thì trí này không thể tạo các
công đức, cũng không thể tạo phi công đức. Vì sao? Vì trí này không suy nghĩ
việc tạo công đức hay tạo phi công đức.
Trí không
suy nghĩ là trí không thể nghĩ bàn. Trí không thể nghĩ bàn tức là trí Phật. Vì
vậy, trí này không có sự chấp thủ, cũng chẳng chấp thủ tất cả pháp, cũng chẳng
phải ngằn trước, chẳng phải ngằn giữa hay ngằn sau, chẳng phải trước đã sanh,
chẳng phải trước chưa sanh, không xuất hiện không chìm mất, chẳng phải thường,
chẳng phải đoạn, lại không có trí nào khác sánh với trí này.
Do đây, trí
này không thể nghĩ bàn, đồng với hư không, chẳng thể so sánh, không đây, không
kia, chẳng phải đẹp, chẳng phải xấu. Đã không có trí nào khác sánh với trí này
được, cho nên trí này không có sự ngang bằng và chẳng có trí nào ngang bằng. Do
đây nên gọi trí này là Vô đẳng đẳng. Lại không có trí nào khác có thể nắm bắt
đối với trí này. Vậy trí này vô đối, bất đối. Do đây nên gọi là trí Vô đối đối.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Diệu trí như vậy không thể động ư?
Mạn Thù Thất
Lợi thưa:
- Bạch Thế
Tôn! Diệu trí như thế tánh chẳng thể động. Như thợ rèn vàng, đốt luyện khối
vàng đã được tinh thục, cân lượng không động. Trí đây cũng thế, tu lâu thành
thục, không tác không chứng, không sanh không tận, không khởi không chìm, yên
vững không động.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ai có thể tin hiểu được diệu trí
này?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế
Tôn! Nếu thường chẳng hành pháp vào Niết bàn, đối pháp sanh tử cũng chẳng hành,
đối hạnh tà kiến hành vắng lặng, đối hạnh vào Niết bàn hành không động. Chẳng
dứt tham dục giận dữ ngu si, cũng chẳng phải chẳng dứt.
(Đạt được
trạng thái vô niệm vô tâm như vậy là chứng Thánh. Thánh giả thì không dùng thức
mà có sẵn diệu trí, sẵn sàng phát khởi diệu dụng vô tỷ vô đối. Nên gọi là trí
vô đối đối, không thể nghĩ bàn. Phàm phu làm sao thấy được biết được mà luận
bàn).
Phật khen đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Hay thay! Hay thay! Ngươi nói việc
này một cách đúng đắn.
Bấy giờ, cụ thọ Đại Ca Diếp Ba(8) ở
trước Phật bạch:
- Bạch Thế Tôn! Trong tương lai, ai
có thể tin hiểu, tu học nghĩa lý thâm sâu của pháp và Tỳ nại da này?
(Phải học Bát nhã Ba la mật)
Phật bảo cụ thọ Đại Ca Diếp Ba:
- Đời vị lai, chúng Bí sô v.v… trong
hội này đều sẽ tin hiểu, lãnh thọ, tu học nghĩa lý thâm sâu của pháp và Tỳ nại
da đã thuyết này, cũng có thể vì người khác giảng nói và truyền bá. Như đại
trưởng giả bị mất ngọc vô giá. Tâm luôn khổ não, buồn rầu, chẳng vui. Sau đó
gặp lại, vui mừng hớn hở. Hôm nay, chúng Bí sô v.v… trong hội này cũng như vậy,
nghe Bát Nhã thâm sâu tin hiểu, tu học, sau không được nghe thuyết pháp môn này
nữa, tâm luôn khổ não, buồn rầu chẳng vui, đều nghĩ: Chẳng biết chừng nào chúng
ta sẽ được nghe lại pháp thâm sâu này. Sau đó, nếu được nghe pháp môn này sẽ
vui mừng hớn hở, lại nghĩ: Hôm nay ta được nghe Kinh điển này tức là được gặp
Phật, gần gũi cúng dường. Như cây Viên Sinh mới đâm chồi, chư Thiên trời thứ Ba
mươi ba vui mừng hớn hở nghĩ: Chẳng bao lâu cây này sẽ nở hoa, hương thơm ngào
ngạt, chúng ta tha hồ dạo xem. Chúng Bí sô cũng lại như vậy, nghe Mạn Thù Thất
Lợi rồi tin thọ tu hành nên sanh hoan hỉ, chẳng bao lâu, tất cả pháp của Phật
sẽ được hiển bày.
Ẩm Quang (Ca diếp) nên biết! Đời vị lai, chúng Bí sô v.v… nếu nghe Bát Nhã
thâm sâu này tin hiểu, tu hành, tâm chẳng quên mất, tất ở trong hội đây đã được
lắng nghe, vui vẻ thọ trì, giảng nói truyền bá. Nên biết các vị ấy do nghe pháp
này, vui mừng hớn hở, tín thọ tu hành, chẳng bao lâu, tất cả pháp của Phật sẽ
được hiển bày. Sau khi Như Lai diệt độ, nếu vị nào thọ trì, giảng nói, truyền
bá Kinh điển này, phải biết người ấy nhờ sức oai thần của Phật gia hộ, khiến
cho mọi việc của họ đều được thành tựu.
Ẩm Quang nên biết! Vị nào nghe Bát
Nhã thâm sâu vui mừng thọ trì, vị ấy đời quá khứ đã ở chỗ vô lượng đức Phật
gieo trồng nhiều căn lành, đã được lắng nghe, chứ chẳng phải mới gặp hôm nay.
Như kẻ đào ngọc bỗng nhiên gặp được ngọc Mạt ni vô giá sanh vui mừng lớn. Phải
biết kẻ ấy từng thấy ngọc này nên sanh vui mừng, chẳng phải nay mới thấy. Như
vậy đời vị lai các Bí sô v.v… thâm tâm ưa thích, lắng nghe chánh pháp, bỗng gặp
được Bát nhã Ba la mật vui mừng lắng nghe, tin thọ, tu học. Phải biết ngày
trước những vị ấy đã từng ở chỗ vô lượng đức Phật nghe Kinh này, chẳng phải ở
thời này mới nghe được.
Ẩm Quang nên biết! Nếu các thiện
nam, thiện nữ nghe Diệu Cát Tường (Mạn
Thù Thất Lợi) thuyết Bát nhã Ba la mật vui mừng hớn hở, thích nghe không
chán, lại thường ân cần cầu thỉnh thuyết giảng lại, thì các thiện nam, thiện nữ
này trong quá khứ đã theo Mạn Thù Thất Lợi nghe thuyết Bát nhã Ba la mật, vui
vẻ thọ trì, tin hiểu tu học, cũng đã từng gần gũi Mạn Thù Thất Lợi cúng dường,
cung kính, nên được như vậy. Thí như có người gặp dịp vào thành ấp. Người ấy đã
dạo xem qua tất cả vườn rừng, ao hồ, nhà cửa, người, vật trong đó. Thời gian
sau, đi ở chỗ khác, người ấy nghe người ta khen trong thành ấp này đã có nhiều
thắng cảnh đẹp, liền vui mừng, xin người kia kể lại. Nếu được nghe nữa, vui
mừng càng gấp bội. Bởi vì trước đây người ấy đã được thấy. Cũng vậy, đời sau
các thiện nam, thiện nữ nghe Diệu Cát Tường thuyết Bát nhã Ba la mật vui vẻ,
thích nghe, không nhàm chán, lại ân cần thỉnh nói lại nghĩa lý thâm sâu. Nghe
rồi khen ngợi, càng vui mừng hơn. Phải biết những người này đều do đời trước đã
từng gần gũi Mạn Thù Thất lợi, cúng dường, cung kính, lắng nghe và lãnh thọ
pháp này, nên đời này thành tựu được như vậy.
Bấy giờ, cụ thọ Đại Ca Diếp ba liền
bạch Phật:
- Như Lai đã nói một cách đầy đủ về
tướng trạng các hành của các thiện nam thiện nữ trong hiện tại và vị lai lắng
nghe Bát nhã Ba la mật tin hiểu tu hành.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Đúng như ngươi nói, Ta
đã nói một cách đầy đủ về tướng trạng các hành của họ.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tướng trạng các hành
của các thiện nam thiện nữ trong hiện tại và đương lai nghe pháp thâm sâu này,
phải biết chẳng phải tướng trạng các hành. Vì pháp đã nghe nhiệm mầu vắng lặng,
tướng trạng các hành đều bất khả đắc,
thì vì sao Như Lai thuyết như vầy: “Ta đã nói một cách đầy đủ về tướng trạng
các hành của họ?”
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Đúng vậy! Đúng như ông nói! Tướng
trạng các hành của các thiện nam thiện nữ trong hiện tại và đương lai nghe pháp
sâu xa này đều chẳng phải tướng trạng các hành. Vì pháp đã nghe nhiệm mầu vắng
lặng, tướng trạng các hành đều bất khả đắc. Nhưng khi nghe thuyết pháp sâu xa,
họ vui mừng, thọ trì, tin hiểu, tu học, tức ở quá khứ họ đã từng nghe, vui mừng
thọ trì và tu hành nên mới được như vậy. Tướng trạng các hành này đều dựa vào
thế tục mà nói, chẳng phải trong thắng nghĩa có việc như vậy.
Mạn Thù Thất Lợi phải biết! Hiển bày rõ Bát nhã Ba la mật thâm sâu tức
là hiển rõ tất cả pháp của Phật, thông suốt việc chơn thật chẳng nghĩ bàn.
Mạn Thù Thất Lợi! Khi xưa, Ta tu học
Bồ tát hạnh, những căn lành chứa được đều do tu học Bát Nhã thâm sâu mà được
thành tựu viên mãn. Muốn trụ địa vị Bất thối chuyển của Bồ tát, muốn chứng quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề cũng do tu học Bát Nhã thâm sâu mà được thành
tựu.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn tích nhóm căn lành như các Bồ tát đã tích nhóm, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn trụ bậc Bất thối chuyển của Bồ tát, thì phải học Bát Nhã thâm
sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, thì phải học Bát Nhã
thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn thông suốt hoàn toàn tướng bình đẳng của tất cả pháp giới,
thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn hiểu rõ hoàn toàn tâm hành bình đẳng của tất cả hữu tình, thì
phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn mau chứng được tất cả giáo pháp của Phật, thì phải học Bát
Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn biết Phật nói Như Lai
chẳng thể hiện giác nghĩa thú các pháp huyền bí, thì phải học Bát nhã Ba la
mật sâu thẳm này. Vì sao? Vì các pháp được giác ngộ và người giác ngộ đều bất
khả đắc.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn biết ý nghĩa huyền bí của lời Phật nói về sự đầy đủ oai nghi
tướng hảo và quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề mà Như Lai không thể chứng được,
thì phải học Bát Nhã thâm sâu này. Vì sao? Vì sự chứng quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề với oai nghi tướng hảo và người chứng đều bất khả đắc.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam, thiện nữ nào muốn biết nghĩa thú huyền bí
mà Phật nói về sự không thành tựu tất cả công đức, không thể giáo hóa tất cả
hữu tình của Như Lai, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này. Vì sao? Vì tất cả
công đức sở hóa hữu tình và các Như Lai bất khả đắc vậy.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn chứng được vô ngại giải đối với các pháp, thì phải học Bát
Nhã thâm sâu này. Vì sao? Vì Bát Nhã thâm sâu chẳng thấy các pháp có chút chơn
thật, hoặc tịnh hoặc nhiễm hoặc sanh hoặc diệt v.v...
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn biết các pháp chẳng phải quá khứ, hiện tại, vị lai và tướng
vô vi, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này. Vì sao? Vì chơn pháp giới chẳng phải
thuộc quá khứ, hiện tại, vị lai hay vô vi. Vì các pháp đều nhập vào chơn pháp
giới.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn đạt được sự không nghi ngờ đối với các pháp, thì phải học Bát
Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn chuyển được xe pháp Vô thượng ba lần với mười hai hành tướng
và ở trong đó hoàn toàn không có sự chấp trước, thì phải học Bát Nhã thâm sâu
này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn đạt được sự ban bố từ tâm trùm khắp tất cả mà trong ấy không
tưởng về hữu tình nào, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn cùng thế gian nhập vào pháp tánh không có các sự tranh luận
mà đối với thế gian và các sự tranh luận đều vô sở đắc, thì phải học Bát Nhã
thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nào muốn biết rõ khắp các cảnh xứ phi xứ hoàn toàn không bị ngăn ngại,
thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ v.v... nào muốn đạt được vô biên pháp Phật như lực vô úy của Như Lai
v.v…, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Bấy giờ, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi
liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Con quán Bát Nhã thâm sâu này không có tướng vô vi, không có các công
đức, không sanh, không diệt, không sức lực, không khả năng, không đến, không
đi, không vào, không ra, không tổn, không ích, không biết, không thấy, không
thể, không dụng, chẳng phải người tạo tác, cũng không thể làm cho các pháp sanh
diệt, không làm cho các pháp là một hay là khác, không thành, không hoại, chẳng
phải tuệ, chẳng phải cảnh, chẳng phải pháp phàm phu, chẳng phải pháp Thanh văn,
chẳng phải pháp Độc giác, chẳng phải pháp Bồ tát, chẳng phải pháp Như Lai,
chẳng phải chứng hay không chứng, chẳng đắc hay không đắc, chẳng phải tận hay
bất tận, chẳng vào sanh tử, chẳng ra khỏi sanh tử, chẳng nhập Niết bàn, chẳng
ra khỏi Niết bàn, đối với các pháp của Phật chẳng thành chẳng hoại, đối với tất
cả pháp chẳng phải tạo tác hay không tạo tác, chẳng phải có thể nghĩ bàn hay
không thể nghĩ bàn, lìa phân biệt, dứt hý luận. Bát nhã Ba la mật này hoàn toàn không có công đức, làm sao Như Lai
khuyên các hữu tình siêng năng tu học?
Phật bảo
đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Những điều
đã nói tức là công đức chơn thật của Bát nhã Ba la mật. Các thiện nam thiện nữ
nếu biết như vậy thì gọi là chơn thật tu học Bát Nhã thâm sâu.
Lại nữa, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi!
Đại Bồ tát nào muốn học Tam ma địa thù thắng của Bồ tát, muốn thành tựu Tam ma
địa thù thắng của Bồ tát, muốn an trụ trong Tam ma địa này, thấy tất cả Phật,
biết được danh hiệu của Phật và thấy được thế giới của chư Phật này, chứng
được, thuyết được thật tướng các pháp không chướng ngại, thì phải học Bát Nhã
thâm sâu này, ngày đêm siêng năng chớ sanh lười mỏi.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Vì sao gọi là Bát
Nhã thâm sâu?
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Bát Nhã
thâm sâu không tên, không tướng, không bờ, không bến, không chỗ về nương, chẳng
phải cảnh nghĩ lường, chẳng phải tội, chẳng phải phước, chẳng phải tối, chẳng
phải sáng, như hư không thanh tịnh và chơn pháp giới, số lượng và giới hạn đều
bất khả đắc. Do các yếu tố này cho nên gọi là Bát Nhã thâm sâu.
Lại nữa, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi!
Bát Nhã thâm sâu là hành xứ sâu xa của các Bồ tát. Nếu các Bồ tát hành được chỗ
ấy thì đối với các cảnh giới đều được thông suốt. Hành xứ như vậy chẳng phải
hành xứ của tất cả thừa. Vì sao? Vì hành xứ này không danh, không tướng, không
có sự phân biệt. Thế nên gọi là chẳng phải chỗ hành xứ.
Mạn Thù Thất Lợi lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các đại Bồ tát tu
hành pháp nào mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
(Tam ma địa nhất tướng trang nghiêm)
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Đại Bồ tát hành sâu Bát nhã Ba la
mật, tâm không lười mỏi sẽ mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi!
Đại Bồ tát nào thường tu hành đúng đắn Tam
ma địa Nhất tướng trang nghiêm sẽ mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề.
Mạn Thù Thất Lợi lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Vì sao gọi là Tam ma
địa Nhất tướng trang nghiêm? Các chúng Bồ tát tu hành thế nào?
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Tam ma địa này lấy tướng pháp giới để làm trang nghiêm, nên gọi
là Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm. Đại Bồ tát nào muốn nhập vào Tam ma
địa thù thắng này, trước hết phải lắng nghe, thỉnh hỏi, tu học Bát Nhã thâm
sâu. Rồi sau đó mới có thể nhập vào Tam ma địa này.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu đại Bồ tát nào chẳng động pháp giới,
biết chơn pháp giới chẳng lay động, không thể nghĩ bàn, không thể hý luận, như
vậy mới nhập vào được Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm.
Mạn Thù Thất
Lợi! Thiện nam, thiện nữ nào muốn nhập vào Tam ma địa này phải ở chỗ trống
vắng, lìa xa chỗ ồn náo, ngồi kiết già chẳng nghĩ đến các tướng. Vì muốn lợi
lạc tất cả hữu tình, phải chú tâm chánh niệm, thủ giữ danh tự một vị Như Lai,
khéo tưởng về dung nghi của Ngài. Ngài ở phương nào thì ngồi thẳng quay về
hướng ấy, niệm niệm tiếp nối nhau, niệm một Như Lai tức là đã quán khắp chư
Phật ba đời. Vì sao? Mạn Thù Thất Lợi! Vì vô lượng, vô biên công đức biện tài
của một đức Phật ngang bằng với tất cả Phật. Chư Phật ba đời nương một chơn
như chứng Đại Bồ đề không sai khác vậy.
Mạn Thù Thất Lợi! Thiện nam, thiện
nữ nào siêng năng tu học, được nhập vào Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm, sẽ
thấu rõ được vô lượng, vô biên hằng hà sa số pháp giới chư Phật không có tướng
sai khác, cũng có thể tổng nhiếp chấp trì vô lượng, vô số hằng hà sa pháp
luân(9) vô thượng mà chư Phật Bồ tát đã chuyển, chưa chuyển. Như Ngài A Nan Đà
đa văn trí tuệ, đối với lời Phật dạy đều nhớ, giữ gìn hết. Tuy là bậc tối thắng
trong chúng Thanh văn nhưng sự nhiếp trì giáo pháp còn có phần hạn chế. Nếu vị
nào chứng được Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm, thì trí tuệ đa văn và sức
nhớ tổng nhiếp ấy sẽ không thể nghĩ bàn, có thể thọ trì được pháp luân vô
thượng của vô lượng, vô biên hằng hà sa số chư Phật Bồ tát. Mỗi mỗi pháp môn
đều được thông suốt nghĩa lý sâu xa, tuyên thuyết khai thị biện tài vô tận hơn
A Nan Đà gấp trăm ngàn lần.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các thiện nam thiện
nữ trụ Bồ tát thừa kia khi chứng được Tam ma địa này làm sao đạt được vô lượng,
vô biên công đức lợi ích?
Phật dạy:
- Đồng tử! Thiện nam thiện nữ trụ Bồ
tát thừa ấy siêng năng tu học Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm, thường nghĩ:
Ta phải làm thế nào để thông suốt khắp pháp giới chư Phật, thọ trì tất cả pháp
luân vô thượng, cùng các hữu tình làm lợi ích lớn? Do đây khi chứng được Tam ma
địa này liền được vô biên công đức lợi ích.
Mạn Thù Thất Lợi! Thiện nam thiện nữ
trụ Bồ tát thừa kia, trước đây đã nghe công đức của Tam ma địa Nhất tướng trang
nghiêm, phát khởi sự siêng năng, tinh tấn, chánh niệm tư duy, suy nghĩ về công
đức của định này như vậy, như vậy. Tướng công đức hiện, đã thấy tướng này cũng
như trước đã được nghe, liền sanh vui mừng, càng siêng tu tập, dần dần được
nhập vào Tam ma địa này, công đức lợi ích thù thắng không thể nghĩ bàn. Những
hữu tình nào hủy báng chánh pháp, chẳng tin thiện ác là kẻ nghiệp chướng nặng
nề. Loại hữu tình ấy không thể chứng được định này.
Mạn Thù Thất Lợi! Ví như có người
gặp được ngọc báu, đưa cho thợ mài ngọc và bảo: “Viên ngọc quí này của tôi giá
trị vô lượng nhưng hình sắc của nó chưa được sáng đẹp lắm. Anh hãy mài dũa ngọc
đúng khuôn mẫu giùm tôi, nhưng chỉ làm sáng đẹp chứ đừng làm hư hình sắc”.
Người nhận ngọc theo lời người kia bảo, dựa theo khuôn mẫu chú tâm như vậy dũa
mài viên ngọc. Cứ như vậy, như vậy, màu sắc ánh sáng phát dần thêm cho đến cực
kỳ sáng và trong suốt. Khi tu sửa xong, giá trị viên ngọc thật vô lượng.
Mạn Thù Thất Lợi! Các thiện nam
thiện nữ v.v… trụ Bồ tát thừa kia cũng như vậy, tu học Tam ma địa này dần dần
cho đến khi chứng được Tam ma địa này thì được vô biên công đức lợi ích thù
thắng.
Mạn Thù Thất Lợi! Ví như mặt trời
chiếu sáng khắp mọi nơi, làm lợi ích lớn lao. Cũng vậy, khi chứng được Tam ma
địa Nhất tướng trang nghiêm sẽ chiếu khắp pháp giới, cũng thông suốt được tất
cả pháp môn, vì các hữu tình làm lợi ích to lớn, công đức lợi ích thù thắng
không thể nghĩ bàn.
Mạn Thù Thất Lợi! Như Ta đã nói, tất
cả các loại pháp môn đều đồng một vị là vị
xa lìa, vị giải thoát, vị vắng lặng, không có điều chống trái. Khi chứng
được Tam ma địa này, các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa xiển dương pháp môn
nào cũng cùng một vị là vị xa lìa, vị giải thoát, vị vắng lặng, không có sự
chống trái. Khi chứng được Tam ma địa này, các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát
thừa kia dù diễn giảng pháp môn nào thì tài biện thuyết cũng vô tận, mau được
thành tựu viên mãn Bồ đề phần pháp.
Thế nên, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi!
Đại Bồ tát nào thường tu hành đúng Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm thì sẽ
mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi!
Đại Bồ tát nào chẳng thấy các thứ sai khác, chỉ thấy nhất tướng của pháp giới thì mau chứng quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề. Nếu các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa nhận pháp
của Bồ tát không nên tu hành, nhận đại Bồ đề không nên cầu đạt đến, vì hiểu rõ bản tánh của tất cả pháp là Không. Do
họ thừa nhận những điều này nên mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện nam thiện nữ nào trụ Bồ tát thừa tin tất cả pháp đều là Phật pháp, nghe
tất cả là Không, tâm chẳng kinh sợ, nghi ngờ. Do nhân duyên này nên người đó
mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Nếu thiện nam thiện nữ v.v… trụ Bồ
tát thừa nghe thuyết các pháp đều hoàn toàn Không, tâm chẳng mê mờ, cũng chẳng
nghi ngờ, thường không lìa bỏ giáo pháp của Phật, thì mau chứng quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Bấy giờ, đồng tử Mạn Thù Thất Lợi
liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật quyết định do nhân duyên này mà chứng được chăng?
Phật dạy:
- Chẳng được.
Mạn Thù Thất Lợi lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật chẳng do nhân duyên này mà chứng được chăng?
Phật dạy:
- Chẳng phải vậy. Vì sao? Vì cảnh giới bất tư nghì chẳng do nhân duyên
cũng chẳng phải không nhân duyên mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề của chư Phật, nên biết đó là cảnh giới bất tư nghì.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu thiện nam,
thiện nữ nghe thuyết như vậy nhưng tâm chẳng kinh sợ, Ta nói những người kia đã
ở chỗ vô lượng đức Phật, phát nguyện lớn, gieo trồng căn lành. Vì vậy nên Bí sô
và Bí sô ni nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu như vậy, tâm chẳng kinh sợ nghi ngờ,
cũng chẳng mê lầm thì họ là người chơn thật theo Phật xuất gia. Nếu các cận sự
nam hay cận sự nữ v.v… nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu này, tâm chẳng kinh sợ,
chẳng nghi ngờ cũng chẳng mê lầm thì họ thật sự là người qui y Phật, Pháp,
Tăng. Nếu các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa chẳng học Bát Nhã như vậy thì chẳng
gọi là kẻ chơn thật tu học Bồ tát thừa.
Mạn Thù Thất Lợi! Ví như ở thế gian,
cỏ cây, rừng rậm, thuốc thang, hạt giống v.v... tất cả đều nương vào đất mà
sanh trưởng. Cũng vậy, tất cả căn lành và những việc thù thắng khác ở thế gian
và xuất thế gian của Bồ tát đều hoàn toàn dựa vào Bát Nhã thâm sâu này mà được
tăng trưởng. Nên biết Bát Nhã thâm sâu
này bao trùm các pháp, đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đều tùy thuận
sự chứng đắc mà không có sự chống trái. (Q.575,
ĐBN)
Đồng tử Mạn Thù Thất Lợi nghe Phật
nói thế, bèn thưa:
- Bạch Thế Tôn! Đời vị lai, ở châu
Thiệm bộ này, các thành ấp, xóm làng, chỗ nào diễn thuyết khai thị Bát Nhã thâm
sâu có nhiều người tin nhận không?
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Nay các thiện nam thiện nữ trong
hội này nghe thuyết Bát nhã Ba la mật tin nhận, tu hành, vui mừng, phát nguyện:
Tôi nguyện đời sau, dù sanh chốn nào thường được nghe Bát nhã Ba la mật. Đời
sau dù họ sanh đến chốn nào, nhờ nguyện lực đời trước nên chỗ họ ở liền có Bát
Nhã thâm sâu này diễn giảng, khai thị và được nhiều người tin nhận.
Mạn Thù Thất Lợi! Các thiện nam
thiện nữ nghe thuyết Bát nhã Ba la mật vui mừng hớn hở, hết lòng tin nhận. Ta
nói họ đã gieo trồng căn lành lâu đời, nhờ sức nguyện đời trước mới được như
vậy.
Mạn Thù Thất Lợi! Người nào muốn
nghe theo Bát Nhã thâm sâu, ngươi nên bảo: “Các thiện nam tử! Tùy ý nghe thọ,
chớ sanh lòng kinh sợ, nghi ngờ, không tin, lại tăng thêm sự hủy báng chống
lại. Nay trong Kinh Bát nhã Ba la mật này rất là thậm thâm, chẳng hiển bày
pháp, có nghĩa là chẳng chỉ bày có sự thành hoại của pháp phàm phu, hoặc pháp
Thanh văn, hoặc pháp Độc giác, hoặc pháp Bồ tát, hoặc pháp Như Lai”.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu có Bí sô, Bí sô
ni đến chỗ của con hỏi: “Vì sao Như Lai tuyên thuyết Bát Nhã thâm sâu cho đại
chúng?” Con sẽ đáp: “Phật nói các pháp không có tướng chống trái, tranh cãi. Vì
sao? Vì hoàn toàn không có pháp để cùng pháp tranh cãi, cũng không có hữu tình.
Phải sanh lòng tin hiểu lời Phật dạy. Vì sao? Vì các loài hữu tình tâm thức đều
bất khả đắc”.
Lại nữa thưa Thế Tôn! Con sẽ bảo họ
“Như Lai thường nói về thật tế cứu cánh. Vì sao? Vì tất cả pháp tướng đều thể
nhập thật tế. Hàng A La Hán không có pháp đặc thù riêng biệt, vì pháp A La Hán
và pháp phàm phu không có tướng sai khác”.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Con sẽ bảo
họ: “Pháp Phật nói ra chẳng làm cho hữu tình đã, đang, sẽ được nhập Niết bàn.
Vì sao? Vì các hữu tình rốt ráo Không”.
Lại nữa, bạch Thế Tôn! Các thiện nam
thiện nữ đi đến gặp con và thỉnh: “Bát nhã Ba la mật mà Ngài và Như Lai đã từng
bàn luận, xin Ngài vì chúng con mà nói, hôm nay chúng con rất muốn nghe”. Con
sẽ bảo họ: “Các ông muốn nghe chớ khởi
tâm lắng nghe cũng đừng buộc niệm, nên khởi tâm như huyễn, như hóa. Có như vậy
mới hiểu được lời ta nói. Các ông nếu muốn nghe pháp của ta phải khởi tâm thế
này: Pháp hôm nay được nghe như dấu chim trên không, như thạch nữ (người nữ không con). Như vậy, mới nghe được lời ta nói. Nếu muốn nghe pháp của ta, các
người chớ khởi lên hai tưởng. Vì sao? Vì pháp ta nói xa lìa hai tưởng. Nay các
người không nên hoại ngã tưởng, chẳng khởi các kiến chấp, đối với giáo pháp của
Phật không có sự mong cầu, ở trong pháp của phàm phu chẳng ưa dời động. Vì sao?
Vì tướng của hai pháp là Không, không có sự lấy bỏ”.
Bạch Thế Tôn! Có những hữu tình thỉnh
con thuyết Bát Nhã thâm sâu. Trước hết con dạy Kinh, dạy luật, rồi đem ấn vô tướng ấn định các pháp, làm cho
người mong cầu nghe pháp lìa xa tâm chấp trước. Sau đó vì họ thuyết pháp
tương ưng Bát Nhã thâm sâu. (Q.575, ĐBN)
Đức Phật khen ngợi đồng tử Mạn Thù
Thất Lợi:
- Hay thay! Hay thay! Ngươi đã
thuyết giáo pháp mà Ta đã nói một cách hoàn hảo và đã nói được phương tiện.
Mạn Thù Thất Lợi! Thiện nam, thiện
nữ nào muốn thấy Như Lai, muốn gần gũi Phật để cúng dường, cung kính, phải học
Bát Nhã thâm sâu này. Những hữu tình nào muốn thỉnh chư Phật làm đại sư, phải
học Bát Nhã thâm sâu này. Những hữu tình nào muốn chứng quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề hoặc chẳng muốn chứng, phải học Bát Nhã thâm sâu này. Những hữu tình
nào muốn được thiện xảo tất cả các định, phải học Bát Nhã thâm sâu này. Những
hữu tình nào muốn được tự tại phát khởi tất cả định, phải học Bát Nhã thâm sâu
này. Vì sao? Vì đối với các Tam ma địa, cần phải biết các pháp không sanh,
không diệt, không tạo tác, không hành động, mới có thể tự tại phát khởi. Vì
sao? Vì đã thấu rõ các pháp là Không,
không có ngăn ngại. Những hữu tình nào muốn thấu rõ các pháp đều có sự xuất ly,
không có một pháp nào không có sự xuất ly, phải học Bát Nhã thâm sâu này. Những
hữu tình nào muốn thấu rõ các pháp chỉ là giả lập, không chút chơn thật, phải
học Bát Nhã thâm sâu này.
Nếu muốn biết rõ các loài hữu tình
tuy hướng tới quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nhưng không thấy có hữu tình
hướng tới Bồ đề, cũng không có sự thối lui, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Vì sao? Vì đã thấu rõ tất cả pháp tức là
Bồ đề.
Nếu muốn hiểu rõ tất cả hữu tình
hành Bồ đề hạnh, không có kẻ nào chẳng hành cũng không có sự thối lui, thì phải
học Bát Nhã thâm sâu này. Vì sao? Vì Bồ đề tức là thật tánh của các pháp. Tất
cả hữu tình đều hành các pháp, không có người bỏ pháp; các hành đều là Không
nên không thối lui.
Nếu muốn hiểu rõ tánh tất cả pháp
tức là Bồ đề, tất cả Bồ đề tức là pháp giới, đây tức là thật tế, thật tế tức là
Không, tâm không thối lui, thì phải học Bát Nhã thâm sâu này.
Mạn Thù Thất Lợi! Bát Nhã thâm sâu
chỉ rõ tác dụng khó nghĩ bàn và sự làm lợi ích hữu tình của chư Phật, cũng là
chỗ mà Như Lai đã dạo qua. Vì sao? Vì Bát Nhã thâm sâu không thể thị hiện,
không thể tuyên thuyết, là pháp không đọa, chỉ có Như Lai như thật giác ngộ và
dùng phương tiện thiện xảo thuyết giảng cho hữu tình.
Mạn Thù Thất Lợi! Nếu có Bí sô, Bí
sô ni v.v… đối với Bát Nhã thâm sâu, tối thiểu trọ trì dù một bài kệ bốn câu,
giảng nói cho người khác, thì nhất định hướng tới Bồ đề, an trú cảnh giới của
Phật huống gì thường tu hành theo lời dạy. Nên biết người này chẳng đọa vào
cảnh giới ác, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Mạn Thù Thất Lợi! Những hữu tình nào
nghe thuyết Bát Nhã thâm sâu này tâm chẳng quên mất, cũng chẳng kinh sợ, lại
hoan hỷ tin thọ, phải biết những người này nhất định sẽ chứng được tất cả pháp
Phật, chắc chắn được tất cả Như Lai ấn chứng hứa khả, thâu nhận làm chúng đệ
tử.
Mạn Thù Thất Lợi! Những thiện nam,
thiện nữ nào tin nhận pháp ấn Vô thượng
của Như Lai, là Bát Nhã thâm sâu, sẽ được phước vô lượng. Pháp ấn này được
tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cùng nhau hộ niệm; các vị A la hán, Bồ tát,
bậc trí và các thiên thần đều cùng nhau bảo vệ giữ gìn. Những thiện nam thiện
nữ trụ Bồ tát thừa được ấn này ấn chứng, tức đã vượt qua các cảnh giới ác,
Thanh văn, Độc giác, nhất định sẽ chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Khi ấy, trời Đế Thích liền cùng với
vô lượng Thiên tử cõi trời Ba mươi ba cầm các thứ hương hoa xinh đẹp của cõi
trời: hoa sen xanh, hoa sen đỏ, hoa sen trắng, hoa sen vàng, hoa Vi diệu âm,
hoa Diệu linh thoại và bột hương chiên đàn cúng dường Bát nhã Ba la mật, và
tung rải dâng lên Như Lai.
Mạn Thù Thất Lợi, tất cả Bồ tát và
Thanh văn v.v... lại trổi các thứ âm nhạc cõi trời, ca ngợi diệu pháp để cúng
dường. Lại phát nguyện: Nguyện cho tất cả chúng tôi thường nghe pháp ấn Vô
thượng của Bát Nhã thâm sâu này.
Trời Đế Thích lại phát nguyện:
Nguyện các loài hữu tình ở châu Thiệm bộ thường nghe Bát nhã Ba la mật, vui
mừng thọ trì thành tựu giáo pháp của Phật. Thiên chúng chúng tôi thường hộ vệ,
khiến cho người thọ trì không gặp trở ngại. Các loài hữu tình ít dùng công sức
mà được lắng nghe, thọ trì, đọc tụng phải biết đều là oai lực của chư Thiên.
Phật khen trời Đế Thích:
- Thiên chủ! Nay ông đã phát được
nguyện, nếu có người nào nghe được nguyện này, vui mừng thọ trì nhất định sẽ
thành tựu các pháp của Phật, mau hướng tới quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Cúi xin Như Lai dùng sức thần
thông hộ trì Bát nhã Ba la mật trụ lâu ở thế gian để làm lợi ích cho tất cả.
Phật liền hiện sức thần thông lớn
làm cho các núi, đại địa ở thế giới Tam thiên đại thiên rung động sáu cách. Đức
Phật lại mỉm cười, phóng ánh sáng lớn chiếu khắp Tam thiên đại thiên thế giới.
Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Đây là tướng Như Lai
hiện sức thần thông, hộ trì Bát nhã Ba la mật trụ lâu ở thế gian để làm lợi
ích.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Đúng như ngươi nói. Ta
dùng thần lực hộ trì pháp ấn Vô thượng Bát nhã Ba la mật, làm cho trụ lâu ở đời
để làm lợi ích cho hữu tình. Chư Phật Thế Tôn thuyết pháp thù thắng rồi, theo
đúng pháp này đều khởi lên sức đại thần thông, hộ trì pháp này được trụ lâu ở
thế gian, khiến cho các Thiên ma không thể làm gì được. Những bọn người ác
không thể hủy báng. Tất cả ngoại đạo hết lòng sợ hãi. Nếu người nào siêng năng
tu học pháp này thì tất cả chướng nạn đều bị tiêu diệt.
Khi đức Bạt già phạm thuyết Kinh này
rồi, tất cả chúng đại Bồ tát mà Mạn Thù Thất Lợi là vị đứng đầu, cùng với các
Bí sô, bốn bộ đại chúng, trời, rồng, Dược xoa, A tu la v.v... tất cả chúng hội
nghe Phật thuyết pháp đều vui mừng, tin nhận, phụng hành.
Thích nghĩa:
(1). Mạn Thù
Thất lợi Bồ tát (曼殊室利) hay Văn Thù Sư
Lợi Bồ tát (s: Mañjuśrī, 文殊師利): Tàu dịch là
Diệu Đức (妙德) hoặc Diệu Cát Tường (妙吉祥). Ngài sanh ra từ vai phải của mẹ, trong một gia đình Bà La Môn ở tụ lạc
Đa La (多羅) tại Xá Vệ Quốc (s: Śrāvastī, p:
Sāvatthī, 舍衛國). Thân thể Ngài có màu vàng tía, về sau Ngài
xuất gia với đức Phật. Trong Đạo Giáo, Ngài được gọi là Văn Thù Quảng Đại Thiên
Tôn (文殊廣法天尊). Văn Thù và Phổ Hiền là hai vị Bồ Tát thường
theo hầu bên đức Phật Thích Ca, được gọi là Thích Ca Tam Tôn (釋迦三尊), khác với Di Đà Tam Tôn hay Tây Phương Tam Thánh (Phật A Di Đà đứng
chính giữa, Đức Quang Thế Âm đứng bên trái, Bồ tát Đại Thế chí đứng bên phải).
Thủ Lăng Nghiêm Tam Muội Kinh (首楞嚴三昧經) cho biết rằng:
“Vào thời quá khứ vô lượng A Tăng Kỳ Kiếp, có thế giới ở phương Nam tên Bình
Đẳng (平等), đức Phật của thế giới ấy tên là Long Chủng
Thượng Như Lai (龍種上如來), tức là đức Văn Thù Bồ Tát hiện
tại”. Hay như Ương Quật Ma La Kinh (央掘魔羅經) có giải thích
về xuất xứ của Ngài rằng: “Đức Hoan Hỷ Tạng Ma Bảo Tích Phật (歡喜藏摩尼寶積佛) ở thế giới Thường Hỷ (常喜) ở phương Bắc hiện tại chính là đức Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát”. Tuy nhiên,
trong Bi Hoa Kinh (悲華經) lại cho rằng: “Khi đức Phật A Di
Đà đang còn làm Chuyển Luân Thánh Vương, có vị Vương Tử thứ ba tên Vương Chúng (王眾), đã phát tâm Bồ Đề, nguyện trong đời tương lai, đời đời kiếp kiếp, thực
hành đạo Bồ Tát, không có dừng nghỉ, không giới hạn nơi chỗ, để trang nghiêm
thanh tịnh quốc độ Phật; khiến cho tam thiên đại thiên thế giới, hằng hà sa số
mười phương quốc độ rộng lớn, hợp lại thành một thế giới của vị này giáo hóa.
Trong thế giới ấy có vô lượng đầy đủ các của báu, không có xúc chạm những điều
nhơ nhớp, đau khổ, không có người nữ, thậm chí không có danh từ người nữ; lại
không có chúng sanh chưa phát tâm Bồ Đề. Vị Vương Tử thứ ba phát nguyện xong,
Bảo Tạng Phật bèn đặt cho Vương Tử tên là Văn Thù Sư Lợi, thọ ký vào thời mạt
pháp tương lai sẽ thành tựu viên mãn Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác tại quốc
độ tên Thanh Tịnh Vô Cấu Bảo Chấn (清淨無垢寶窴) với danh hiệu là Phổ Hiện Như Lai (普現如來)”.
Trong Quán Phật Tam Muội Hải Kinh (觀佛三昧海經) lại cho biết
thêm rằng đương thời khi đức Thế Tôn sau khi vì đại chúng thuyết Quán Phật Tam
Muội Hải Kinh xong, Văn Thù Bồ Tát thưa với đại chúng rằng: “Vào thời quá khứ
đức Bảo Uy Đức Như Lai (寶威德如來), có một người
con của Trưởng Giả kia tên Giới Hộ (戒護), khi đang còn
trong bào thai mẹ đã thọ Tam Quy Y. Năm lên 8 tuổi, song thân cậu bé cung thỉnh
đức Thế Tôn đến tư gia thiết lễ cúng dường. Khi cậu bé diện kiến đức Phật, uy
nghi an tường, từng bước đi bình ổn, khoan thai, nơi từng bước chân của Ngài
đều nở ra một đóa sen, và thân tướng Ngài phóng ra ánh sáng rực rỡ. Thấy vậy
cậu bé vô cùng hoan hỷ, hướng Phật cung kính lễ bái, xong từ từ nhìn chăm chăm
đức Thế Tôn mà không hề chớp mắt. Chỉ một lần thấy được Phật, tức trừ đi được
trăm vạn ức kiếp các tội nặng sanh tử. Đồng tử này do nhờ duyên đã thọ Tam Quy
và lễ bái đức Phật, rồi quán sát tướng hảo của đức Như Lai rất kỹ lưỡng, tâm
không mệt mỏi, lười biếng, nhờ vậy mà có thể gặp được vô số các đức Phật. Đồng
tử lúc bầy giờ chính là Văn Thù Sư Lợi tôi đây”. Sau khi Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát
nói xong, đức Phật bảo A Nan rằng: “Con hãy nên ghi nhận, nhớ kỹ câu chuyện của
Văn Thù Sư Lợi, đem phổ biến đến khắp các chúng sanh, chúng sanh trong đời
tương lai, nếu như có người có thể nhất tâm lễ bái, có thể tâm thành niệm Phật,
có thể tâm thành quán Phật, nên biết rằng người ấy có công đức ngang bằng với
Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát”. Lại trong Văn Thù Phát Nguyện Kinh (文殊發願經) có nêu lên bài kệ phát nguyện phần lớn giống với bài kệ của Phổ Hiền Bồ
Tát (普賢菩薩): “Nguyện con lúc mạng chung, diệt trừ các
chướng ngại, mắt thấy A Di Đà, vãng sanh An Lạc Sát, sanh nơi nước Phật kia,
trọn thành các nguyện lớn, A Di Đà Như Lai, trước mắt thọ ký con, trang nghiêm
Phổ Hiền hạnh, đầy đủ Văn Thù nguyện, tận cùng kiếp tương lai, cứu cánh Bồ Tát
hạnh”. Văn Thù, Phổ Hiền là hai vị Đại Thánh bổ tá cho đức Phật Tỳ Lô Giá Na
(毘盧遮那) trên hội Hoa Nghiêm (華嚴). Hạnh nguyện độ sanh của hai vị Bồ Tát này đều lấy cơ sở của pháp môn
Niệm Phật, lấy Tịnh Độ là nơi quy hướng cuối cùng. Đặc biệt trong Phóng Bát
Kinh (放缽經), đức Phật có đề cao vai trò của Văn Thù Sư
Lợi rằng: “Nay ta thành Phật, có ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp, oai
thần tôn quý, độ thoát mười phương hết thảy chúng sanh, thảy đều nhờ ơn của Văn
Thù Sư Lợi; Văn Thù Sư Lợi chính là thầy của ta. Vô lượng vô số chư Phật trong
quá khứ đều là đệ tử của Văn Thù Sư Lợi, tương lai thành Phật cũng nhờ oai thần
thế lực của vị ấy; ví như trên đời con nhỏ có cha mẹ, Văn Thù là cha mẹ trong
Phật đạo”. Văn Thù Sư Lợi là hóa thân của trí tuệ, nên thường được gọi là Đại
Trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát (大智文殊師利菩薩). Bồ Tát Văn Thù thường được gọi là Tam Thế Giác Mẫu (三世覺母, mẹ giác ngộ của ba đời). Danh
hiệu Long Chủng Thượng Tôn Vương Như Lai (龍種上尊王如來), hay Long Chủng Thượng Tôn Vương Phật trong Thủ Lăng Nghiêm Tam Muội
Kinh (首楞嚴三昧經) là Bồ Tát Văn Thù. Hay như danh hiệu Phổ
Minh Phật (普明佛) trong Bát Thập Bát Phật Hồng
Danh Bảo Sám cũng là Bồ Tát Văn Thù. Trong các Kinh điển thường gọi Bồ Tát Văn
Thù là Văn Thù Sư Lợi Pháp Vương Tử (s:
Mañjuśriyā Kumārabhūtena, 文殊師利法王子),
có nghĩa rằng tất cả Bồ Tát đều gọi là con của đức Như Lai Pháp Vương. Kinh
điển thường nêu Bồ Tát Văn Thù là Pháp Vương Tử là vì Ngài là vị đệ tử thượng
thủ trong hàng Bồ Tát, được xem như cánh tay phải bên cạnh Đức Phật. Trưởng Lão
Xá Lợi Phất là Trí Tuệ Đệ Nhất trong hàng đệ tử Thanh Văn, còn Văn Thù Sư Lợi
là Trí Tuệ Đệ Nhất trong hàng Bồ Tát Đại Thừa. Nhân trong quyển 80 của Hoa
Nghiêm Kinh có câu: “Tại phương Đông Bắc có ngọn núi tên Thanh Lương Sơn (清涼山);
từ xưa đến nay, các chúng Bồ Tát đều dừng chân trú tại núi đó, hiện có Bồ Tát
tên Văn Thù Sư Lợi, cùng với quyến thuộc, các vị Bồ Tát một vạn người, thường
trong núi ấy, tuyên diễn thuyết pháp”. Cho nên, Ngũ Đài Sơn (五台山, còn gọi là Thanh Lương Sơn) ở
Tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc được công nhận là đạo tràng của Văn Thù Bồ Tát, trở
thành một trong 4 ngọn núi danh tiếng. Nga Mi Sơn (峨嵋山)
là Thánh địa của Phổ Hiền Bồ Tát (普賢菩薩). Phổ Đà Sơn (普陀山)
là Thánh địa của Quan Thế Âm Bồ Tát. Cửu Hoa Sơn (九華山)
là Thánh địa của Địa Tạng Vương Bồ Tát (地藏王菩薩). - Phật học
Tinh tuyển.
Trong phần
này ba tên Mạn Thù Thất Lợi, Văn Thù Sư Lợi hay Diệu Cát Tường chỉ là một nhân
vật. Đó là Bồ tát, tên phổ thông nhất thường gọi là Văn Thù Sư Lợi. Chúng ta
biết Đại trí Văn Thù Sư Lợi Bồ tát và Đại hạnh Phổ Hiền Bồ tát là hai vị giúp
Phật Thích Ca Mâu Ni giáo hóa chúng sanh ở cõi Diêm Phù đề này, nên cùng với
Phật hợp thành Thích Ca Mâu Ni Tam Tôn. TB
(2). Kinh
“Văn Thù Sư Lợi Sở Thuyết Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật Đa”, Hán dịch là Mạn Đà La
Tiên, Việt dịch là Minh Tấn của nhóm Tuệ Quang Wisdom Light Foundation diễn tả
đoạn Kinh này như sau: “Đúng như thế, bạch Thế Tôn! Con thật đến đây mong yết
kiến Như Lai. Tại sao con làm như thế? Thưa vì con hâm mộ chánh pháp, mong muốn
đem lại sự lợi ích cho chúng sanh. Con quán sát Như Lai tướng như, tướng bất
dị, tướng bất đồng, tướng bất tác, tướng vô sanh, tướng vô diệt, tướng bất hữu,
tướng bất vô, bất trụ phương, bất ly phương, phi tam thế phi bất tam thế, phi
nhị tướng phi bất nhị tướng, phi cấu tướng phi tịnh tướng... con vận dụng chánh
quán Như Lai như thế để đem lại sự lợi ích chơn thật cho chúng sanh”. Lối dịch này rất hay nhưng có tánh bát học,
vì dùng chữ Hán quá nhiều.
(3). Kinh “Văn
Thù Sư Lợi Sở Thuyết Bát Nhã Ba La Mật Đa” do Linh Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh dịch, không gọi là “đồng
tử” mà gọi là “đồng nhân”. Đồng tử có rất nhiều nghĩa: 1. Trẻ con; 2. Chỉ cho
Bồ tát. Bồ tát là vương tử của Như lai; 3. Những vị theo hầu đức Phật, Bồ tát
và chư thiên cũng gọi là Đồng tử. Đồng tử ở đây có vẻ kính trọng.
(4). Vì mỗi
quyển của phần “Mạn Thù Thất Lợi” quá dài ý nghĩa lại thâm kín, để độc giả có
thể nắm ý chính của mỗi đoạn kinh nên chúng tôi thích nghĩa hay chiết giải xen
kẽ. Việc làm này có thể gây khó chịu cho Quý vị. Nếu chúng tôi không làm như
vậy thì Quý vị khó nắm toàn bộ giáo lý của Hội này. Xin thánh thật thứ lỗi!
(5). Tịch
diệt: Mất hết tất cả, không còn gì.
Tiếng nhà Phật, chỉ sự dứt bỏ được mọi ràng buộc mà tới được Niết bàn (Từ điển
Nguyễn quốc Hùng).
(6). Không
thể nghĩ bàn hay bất khả tư
nghị (不可思議), Phạm: a-cintya. Cũng gọi Bất tư nghị, Nan tư
nghị (khó nghĩ bàn). Chỉ cho cảnh giới không thể nghĩ lường nói năng được. Chủ
yếu được dùng để hình dung cảnh giới giác ngộ của chư Phật Bồ tát, cùng với sự
mầu nhiệm sâu xa của trí tuệ và sức thần thông. Phỏng theo Phật Quang Từ điển.
(7). Duyên
lự: Là duyên theo cảnh giới, nhớ tưởng sự vật.
(8). Ca Diếp
Ba: (s: Mahākāśyapa, p: Mahākassapa, 摩訶迦葉): còn gọi là Đại Ca Diếp (大迦葉), Ma ha Ca diếp, Ca Diếp Ba (迦葉波), Ca Nhiếp Ba (迦攝波); ý dịch là
Ẩm Quang (飲光), là một trong 10 vị đại đệ tử của
đức Phật, vị tổ được truyền trao pháp tạng đầu tiên từ đức Phật, thường được
gọi là Tây Thiên Thủ Truyền Ma Ha Ca Diếp Tôn Giả (西天首傳摩訶迦葉尊者). Ông sanh ra trong một gia đình Bà La Môn, gần ngoại
ô Thành Vương Xá (s: Rājagṛha; p: Rājagaha, 王舍城). Sau khi
đức Phật thành đạo được 3 năm, ông theo làm đệ tử Ngài, rồi 8 ngày sau thì
chứng nhập cảnh địa A La Hán, là người không chấp trước số một trong hàng đệ tử
Ngài. Ông có nhân cách thanh liêm, được Phật rất tin tưởng, từng được Ngài chia
nửa tòa cho mà ngồi. Sau khi Phật diệt độ, ông trở thành người lãnh đạo giáo
đoàn, tiến hành triệu tập Đại Hội Kết Tập Kinh Điển lần đầu tiên tại Thành
Vương Xá. Về sau, ông truyền pháp lại cho Tôn giả A Nan (s, p: Ānanda, 阿難). Tương truyền ông vào trong Kê Túc Sơn (s:
Kukkuṭapādagiri, Kurkuṭapādagiri, p: Kukkuṭapadagiri, Kurkuṭapadagiri, 雞足山) nhập định để chờ đức Phật Di Lặc (s: Maitreya, p:
Metteyya, 彌勒) xuất hiện. Thiền Tông xem ông là
người đầu tiên hành trì pháp môn không chấp trước, đặc biệt xem ông là Đầu Đà
Đệ Nhất (Khổ Hạnh Số Một). Câu chuyện Niêm Hoa Vi Tiếu (拈華微笑) liên quan đến Tôn Giả Ca Diếp được truyền tụng mãi
cho đến ngày nay. Ngoài ra, vị Phật thứ 6 trong 7 vị Phật thời quá khứ cũng có
trùng tên là Ca Diếp. Trong số các đệ tử của đức Phật còn có Ưu Lâu Tần Loa Ca
Diếp (s: Uruvilvā-kāśyapa, p: Uruvela-kassapa, 優樓頻螺迦葉), Già Da Ca Diếp (s: Gayā-kāśyapa, 伽耶迦葉), v.v., đều có tên trùng Ca Diếp. Vị tổ của Ẩm Quang
Bộ (s: Kāśyapīya, 飲光部) thuộc
Thượng Tọa Bộ (s: Sthaviravāda, p: Theravāda, 上座部) cũng có tên giống vậy. Trong Đại Phạm Thiên Vương
Vấn Phật Quyết Nghi Kinh (大梵天王問佛決疑經) có thuật
lại truyền thuyết rằng xưa kia khi đức Phật Thích Ca đang ở trên Hội Linh Sơn,
lúc ấy Ngài cầm cành hoa Kim Ba La Hoa (金波羅華) do chư
thiên đem dâng cúng, đưa ra trước hội chúng hơn 80.000 người. Đại chúng hết
thảy đều ngẩn ngơ im lặng mà không thể nào hiểu được thâm ý của đức Như Lai thế
nào. Khi ấy, chỉ có một mình Ma Ha Ca Diếp mỉm cười mà thôi. Thấy vậy đức Phật
bèn dạy rằng: “Hữu ngã chánh pháp nhãn tạng Niết Bàn diệu tâm, tức phó chúc vu
nhữ, nhữ năng hộ trì, tương tục bất đoạn (有我正法眼藏涅槃妙心、卽付囑于汝, 汝能護持、相續不斷), ta có chánh pháp nhãn tạng, Niết Bàn diệu tâm, nay
phó chúc cho ngươi; ngươi có thể giữ gìn, làm cho liên tục không dứt đoạn)”, và
truyền trao chánh pháp cho vị này. Đây được xem như là khởi nguyên của Thiền
Tông. (Phật Học Tinh Tuyển)
(9). Pháp
luân: Bánh xe pháp, ví dụ giáo pháp của
đức Phật, có 3 nghĩa: 1. Tồi phá: Vì Phật pháp có công năng phá trừ tội ác của chúng sinh, giống như bánh xe báu của
Chuyển luân Thánh vương có thể nghiền nát núi non nham thạch, cho nên ví dụ là
Pháp luân. 2. Triển chuyển: Vì đức Phật nói pháp không dừng ở 1 người nào, cũng
không vướng mắc ở 1 chỗ nào, giống như bánh xe quay mãi không dừng, cho nên gọi
là Pháp luân. 3. Viên mãn: Vì giáo pháp do đức Phật nói đầy đủ không thiếu,
giống như bánh xe tròn trịa, nên gọi là Pháp luân. Luận Đại trí độ quyển 25
(Đại 25, 245 thượng) nói: Đức Phật quay bánh xe pháp, tất cả trời và người
trong thế gian không bị trở ngại, không bị ngăn che (...) gặp được Pháp luân
của Phật thì tất cả phiền não, tà kiến, nghi hối, độc hại thảy đều tiêu diệt.
Pháp luân cũng gọi là Phạm luân, trong các Kinh luận có nêu ra nhiều ý nghĩa
khác nhau về từ ngữ này: 1. Phạm nghĩa là thanh tịnh, mà pháp của đức Phật nói
cũng thanh tịnh, nên gọi Phạm luân. 2. Phật là đấng Đại phạm, Phật dùng Phạm âm
để nói pháp, nên gọi Phạm luân. 3. Lúc đức Phật vừa mới thành đạo, Phạm thiên
đến khuyến thỉnh Ngài chuyển pháp luân, vì thế gọi là Phạm luân. 4. Đức Phật
dùng 4 tâm Phạm hạnh (4 tâm vô lượng): Từ, bi, hỷ, xả để tuyên thuyết đại pháp,
cho nên gọi là Phạm luân. 5. Người Ấn độ thời xưa rất tôn quí Phạm thiên, vì
tùy thuận thế gian, nên gọi là Phạm luân. Nhưng cũng có thuyết cho rằng giữa 2
từ Pháp luân và Phạm luân có ý nghĩa khác nhau: - Phạm luân chỉ dạy pháp Tứ vô
lượng tâm và pháp Tứ thiền định của Thánh đạo thiền định. - Pháp luân chỉ dạy
pháp Tứ Thánh đế và 37 phẩm trợ đạo của Thánh đạo trí tuệ. (Phật Quang từ
điển). Đã thích nghĩa rồi, chỉ tóm tắt lại để nhớ.
Sơ lược:
Các nhà luận giải xưa nay khi chiết giải Hội thứ VII
gọi là “Mạn Thù Thất Lợi” phần (không gọi là phẩm), quyển 574 và 575 ĐBN, do
Ngài Huyền Trang dịch cũng như Kinh “Văn Thù Sư Lợi Sở Thuyết Ma Ha Bát Nhã Ba
La Mật Đa" do Mạn Đà La Tiên hay Kinh “Văn Thù Sư Lợi Sở Thuyết Bát Nhã Ba
La Mật” do Ngài Tăng Già Bà La dịch thường chú ý đến 4 điểm mà cả ba Kinh trên
thường nêu ra là: 1- Nhất tướng của Như Lai, 2- Hữu tình giới bất khả đắc, 3-
Tướng điều phục và tướng phúc điền cũng bất khả tư nghì và 4- Nhất tướng trang
nghiêm Tam ma địa.
Tuy nhiên,
lối diễn đạt ở đây không phải là lối diễn đạt thông thường như các Hội trước.
Đây là giáo lý đỉnh cao trí tuệ của
Bát nhã Ba la mật. Phải nói trước rằng giáo lý của Hội này, tuy võn vẹn chỉ có
2 quyển (trong số 600 quyển ĐBN), nhưng cực kỳ bí nhiệm, ảo diệu so với tất cả
các Hội khác. Vì vậy, nhân vật chính trong Hội này là Mạn Thù Thất Lợi hay Văn
Thù Sư Lợi Bồ tát nói cho Xá Lợi Tử, một đệ tử được coi là trí tuệ bậc nhất
trong hàng A la hán dưới thời Phật lúc bấy giờ về những giáo lý ở đây như sau: “Những điều tôi nói chẳng phải là cái mà các Bồ tát
sơ học có thể liễu tri, mà cả đến những vị A la hán đã thành xong đạo nghiệp
cũng không thể hiểu nổi”.
Chúng tôi
chỉ là phàm phu tục tử, không phải là những A la hán đã sạch hết các lậu tận,
phải hiểu các giáo lý ở đây như thế nào? Luận giải sau đây có thể soi sáng
những điều mà Mạn Thù Sư Lợi hay Văn Thù Sư Lợi, một Bồ tát được xem là trí tuệ
nhất trong hàng Bồ tát, giúp Thế Tôn giáo hóa chúng sanh trong thế giới Kham
Nhẫn này. Tùy theo mỗi đoạn kinh trong chánh văn, chúng tôi có giải thích chi
tiết kèm theo như trên. Bây giờ, trong phần lược giải này chúng tôi chỉ thuyết
tổng quát:
1. Giáo pháp bất khả tư nghì:
1- Cái nhất tướng của Như Lai.
Mạn Thù Thất
Lợi quán Như Lai: “Con thấy Như Lai tức tướng như không động, không tạo
tác, không phân biệt-không phân biệt khác, chẳng phải phương xứ-chẳng phải lìa
phương xứ, chẳng phải có-chẳng phải không, chẳng phải thường-chẳng phải đoạn,
chẳng phải chính ba đời-chẳng phải lìa ba đời, không sanh-không diệt, không
đến-không đi, không nhiễm-không tịnh, không hai-chẳng hai, tuyệt đường ngôn
ngữ. Nếu đem tướng bình đẳng Như như này mà quán Như Lai thì gọi là thấy Phật
một cách chân thật, cũng gọi là kính lễ và gần gũi Như Lai, thật sự làm lợi lạc
cho hữu tình”.
Quán tưởng một người sống bằng xương
bằng thịt mà không động, không tạo tác, không phân biệt, không phân biệt khác,
không nhiễm, không tịnh, không đoạn thường, sanh diệt, khứ lai. Một nhân vật có
những đặc tánh như vậy là một nhân vật chỉ có trong trí tưởng. Không bao giờ và
mãi mãi tìm thấy một mẫu người nào như vậy trong cõi đời này. Vì biểu tượng chỉ
có trên ngôn từ, nhưng hiện thực thì không. Biểu tượng bất cứ dưới hình thức
nào cũng đều là thêu dệt bằng ngôn từ nghĩa là đều là thần-thánh-hóa hết. Vì
vậy, Kinh không muốn tạo một biểu tượng
mà Kinh bảo: “... Nếu đem
tướng bình đẳng như như mà quán Như Lai thì gọi là thấy Phật một cách chân
thật”. Điều đó có nghĩa là quán như vậy
không phải để thấy một biểu tượng hay để thần-thánh-hóa một nhân vật mà đó là
chánh quán. Quán Như Lai trong tánh Như, như vậy là như vậy, chẳng lúc nào
chẳng Như, chẳng hư vọng, chẳng đổi khác. Như đó là một Như không hai không
khác. Nên Kinh nói quán Như Lai trong nghĩa nhất tướng.
Quán Như Lai trong nhất tướng tức
Như Lai là không sanh diệt, không tạo tác đổi dời, không phân biệt, không phân
biệt khác, không nhiễm tịnh, v.v... Học được thân giáo như vậy thì biến thành
Như Lai không khác. Nên nói là mang lại lợi ích an lạc cho toàn thể hữu tình.
Quán được như vậy thì thân tâm được thanh tịnh.
Đạo Phật có nhiều pháp tu tùy theo
các tông phái. Tịnh độ tông có các pháp tu như Trì danh niệm Phật, Tham cứu
niệm Phật, Quán tượng niệm Phật, Quán tưởng niệm Phật và Thật tướng niệm Phật.
Trong 5 pháp tu đó đi từ dễ tới khó, bốn pháp tu đầu thuộc về sự, pháp tu sau
cùng thuộc về lý, chỉ dành cho bậc thượng đẳng thượng căn là nhìn vào bản thể
chân tâm mà niệm. Chân tâm đó không tạo tác, không phân biệt, không nhiễm tịnh,
đoạn thường, sanh diệt, khứ lai. Cứ niệm như thế lâu ngày thành thục thì được nhất tâm. Tâm này chính là bình
đẳng như như mà Mạn Thù Thất Lợi gọi là Như Lai nhất tướng. Cứ theo cứu cánh này
tu hành tức sanh thật tướng, thì có thể tạo lợi ích cho toàn thể hữu tình.
Mạn Thù Thất Lợi dùng chánh quán để
thấy Như Lai nhất tướng cũng giống như phương pháp dùng thật tướng niệm Phật
trong Tịnh độ tông để thấy thật tướng. Thành Phật hay vãng sanh thì có thể làm
phước điền cho tất cả hữu tình. Ở đây, chúng ta chỉ cốt so chiếu hai pháp tu là
quán và niệm, tuy có khác về phương pháp tu tập nhưng tiến trình như nhau.
2- Hữu tình giới là bất khả tư nghì:
- Kinh Văn
Thù Sở Thuyết Ma Ha Bát nhã Ba la mật-Đa, do Mạn Đà La Tiên dịch (đồng với Hội
thứ VII này) Phật dạy Văn thù:
- “Như Lai chẳng nghĩ bàn, phàm phu cũng chẳng nghĩ bàn.
Văn thù bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Phàm phu cũng chẳng nghĩ bàn ư?
Phật dạy:
- Phàm phu cũng chẳng nghĩ bàn. Vì sao? Vì tất cả tâm tướng đều chẳng
nghĩ bàn.
Văn thù nói:
- Nếu nói như vậy thì Như Lai chẳng nghĩ bàn, phàm phu cũng chẳng nghĩ
bàn. Vô số chư Phật cầu Niết bàn chỉ mệt mỏi uổng công. Vì sao? Vì pháp chẳng
nghĩ bàn tức là Niết bàn, bình đẳng, không khác”.
- Phần
"Mạn Thù Thất Lợi", Quyển 574, Hội thứ VII, ĐBN. Mạn Thù bạch Phật:
- “Bạch Thế tôn! Hữu tình tâm đồng tâm Phật,
tánh chẳng nghĩ bàn ư?
Phật bảo Mạn Thù Thất Lợi:
- Đồng Tử! Như vậy, như ngươi đã nói. Vì sao? Vì Phật,
hữu tình, tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng chẳng nghĩ bàn vậy”.
Cả hai Kinh đều nói tâm hữu tình, tâm Phật
không hai không khác. Vì hữu tình, Phật, tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng.
Tất cả đều không tăng không giảm, không thể nắm bắt hay buông bỏ (cái gọi là
Bản hữu). Nên Kinh “Văn Thù Sở
Thuyết Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật Đa” nói tiếp:
“Tất cả chư Phật đó cứu độ vô lượng hằng hà sa chúng sinh, nhập Niết
bàn, nhưng cảnh giới của chúng sinh cũng không tăng, không giảm. Cho đến mười
phương thế giới chư Phật, cũng lại như vậy. Mỗi mỗi chư Phật thuyết pháp giáo
hóa, đều độ vô lượng hằng hà sa chúng sinh, nhập Niết bàn nhưng cảnh giới của
chúng sinh thì không tăng, cũng không giảm. Vì sao? Vì định tướng của chúng
sinh là không thể nắm bắt, cho nên cảnh giới của chúng sinh là không tăng không
giảm.
Xá lợi phất lại hỏi với Văn thù sư lợi:
- Nếu cảnh giới của chúng sinh không tăng không giảm thì làm sao Bồ tát
vì chúng sinh mà cầu Chánh đẳng Chánh giác, thường thực hành việc thuyết pháp?
Văn thù sư lợi nói:
- Nếu tất cả chúng sinh đều là tướng không thì không có Bồ tát cầu Chánh
đẳng chánh giác. Cũng không có chúng sinh để thuyết pháp. Vì sao? Vì trong pháp
tôi nói, không có một pháp nào có thể nắm bắt.
Đức Phật hỏi Văn thù sư lợi:
- Nếu không có chúng sinh, vì sao nói có chúng sinh và cảnh giới của
chúng sinh?
Văn thù sư lợi đáp:
- Cảnh giới của chúng sinh tương tự cảnh giới của chư Phật”.
Vì vậy, nếu nói cảnh giới của chư
Phật không thể nghĩ bàn thì cảnh giới của chúng sanh cũng không thể nghĩ bàn.
Vì cảnh giới của chúng sanh tương tự cảnh giới Phật. Kết luận này chỉ có thể
chấp nhận khi thâm nhập được tánh không Bát Nhã. “Bát Nhã
thâm sâu phải biết tức là cảnh giới không nghĩ bàn. Cảnh giới không nghĩ bàn
phải biết tức là cảnh giới chẳng hiện hành. Cảnh giới chẳng hiện hành phải biết
là cảnh giới vô sở hữu. Cảnh giới vô sở hữu phải biết tức là cảnh giới vô sanh
diệt. Cảnh giới vô sanh diệt phải biết tức là cảnh giới chẳng nghĩ bàn. Cảnh
giới chẳng nghĩ bàn và cảnh giới của Như Lai, cảnh giới ngã, cảnh giới các pháp
đều không hai, không khác”. (Q.575, ĐBN)
Cảnh giới của chúng sanh cũng là
cảnh giới Phật, cảnh giới Phật cũng là cảnh giới chúng sanh. Tu đến một mức độ
nào đó thì được an nhiên tịch lặng, đó là Niết bàn(1). Niết bàn sạch hết lậu
tận phiền não. Vậy, cảnh giới Niết bàn là cảnh giới chung cho tất cả chúng sanh
kể cả Phật, miễn là diệt hết các lậu tận. Vì vậy, cảnh giới Niết bàn không phải
là độc quyền của Phật, Bồ tát hay các A la hán lậu tận. Đó là nói theo Tục đế
nghĩa là do Tu sanh hiển đắc, không phải là do Bản hữu tức cái sẵn có của chúng
sanh từ vô thỉ. Ở đây, tất cả giáo pháp do Mạn Thù Sư Lợi thuyết điều dưới hình
thức của Đệ nhất nghĩa đế: Tất cả cảnh giới dù là của chúng sanh hay của chư
Phật không có ngã pháp, không có tội phước, uế tịnh… mà chỉ là Niết bàn an lạc
rốt ráo.
Nên nói cảnh giới của Như Lai và
cảnh giới của chúng sanh chỉ là một như, không hai không khác. Đó là cái bất
khả tư nghì chỉ có Như Lai với Như Lai mới thấu triệt cái như này.
3- Tướng điều phục và tướng phước
điền cũng bất khả tư nghì.
Quyển 574,
phần “Mạn Thù Thất Lợi”, ĐBN. Phật bảo Mạn Thù Thất Lợi:
- “Ngươi muốn Như Lai thuyết pháp điều phục các đệ tử không?
- Bạch Thế Tôn! Nếu thuyết pháp
mà điều phục được chơn như pháp giới, thì con nguyện Như Lai thuyết pháp
điều phục các chúng đệ tử. Nhưng Phật Thế Tôn hiện ở
đời đối với hữu tình trọn không ơn đức. Vì sao? Vì
hữu tình trụ chơn như pháp giới không có tạp nhiễm. Đối trong giới đây, phàm phu Thánh giả năng thuyết năng thọ đều bất khả đắc.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi muốn Như Lai là chơn ruộng
phước vô thượng của thế gian không?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các ruộng
phước là thật có thì con cũng
muốn Phật là bậc Vô thượng của họ. Nhưng ruộng
phước thật bất khả đắc. Thế nên chư Phật đều chẳng phải ruộng phước, chẳng
phải phi ruộng phước. Vì tánh của phước,
chẳng phải phước và tất cả pháp đều bình đẳng. Nhưng người làm ruộng phước
cho thế gian có khả năng vô tận nên thế gian nói chung gọi vị ấy làm ruộng
phước vô thượng. Chư Phật Thế Tôn chứng được phước vô tận, thế nên có thể nói
Ngài là ruộng phước vô thượng. Vả lại, người làm ruộng phước cho thế gian không
có sự chuyển biến, nên đời gọi chung người ấy là ruộng phước vô thượng. Chư Phật Thế Tôn chứng phước vô tận, vậy nên phải gọi vô
thượng phước điền.
Lại nữa, người làm ruộng phước cho thế gian khó nghĩ, nên đời gọi chung
vị ấy là Vô thượng điền. Chư Phật Thế Tôn chứng được phước khó nghĩ này, cho
nên gọi là Vô thượng phước điền. Chư Phật tuy thật là ruộng phước Vô thượng
nhưng người gieo trồng phước thì không bớt, không thêm.
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Ngươi dựa vào nghĩa nào mà nói như vậy?
Mạn Thù Thất Lợi thưa:
- Bạch Thế Tôn! Tướng ruộng phước
của Phật không thể nghĩ bàn, nếu có người gieo trồng vào trong đó năng hiểu rõ
được pháp tánh bình đẳng, thông đạt tất cả pháp không tăng, không giảm, nên
Phật thật là ruộng phước vô thượng”.
1/. Tướng điều phục:
Nếu hữu tình trụ chơn
như, pháp giới thì làm gì có nhiễm có tịnh. Nếu không nhiễm không tịnh thì cần
gì điều phục. Đó là Niết bàn. Trong Niết bàn thì năng thuyết sở thuyết, năng
thọ sở thọ đều không, bất khả đắc thì không cần điều phục, tự nhận điều phục
thì có gì để nghị luận, nghĩ bàn nữa!
Đó là cái nghịch đảo
trong luận chứng của Mạn Thù Thất Lợi, thật khó mà chấp nhận theo pháp thức
thường tục của thế gian? Đó chỉ là quan niệm của Đệ nhất nghĩa đế mà thôi, cái
gọi là bản nhiên hay bản hữu.
2/.
Tướng phước điền:
Nếu ruộng phước của Phật
mà thấy có thật thì Phật là ruộng phước của tất cả chúng sanh. Nhưng ruộng
phước của chư Phật không thể thấy, không thể nắm bắt, bất khả đắc. Nên chư Phật
không phải là ruộng phước hay chẳng phải phi ruộng phước. Vì ruộng phước vô vi,
không thể thấy, không thể đo lường... xảy ra vô tận, nên nói là không thể nghĩ
bàn. Nếu vô số chúng sanh khéo gieo trồng ruộng phước vào trong ấy, không thấy
năng đắc sở đắc, không thấy phước điền hữu vi hay vô vi, tất cả đều bình đẳng
thì có thể hiểu Phật thật là ruộng phước vô thượng của toàn thể chúng sanh.
Đó cũng là phản biện,
khó nuốt khó tiêu hóa nữa! Bởi vì, ruộng phước của chư Phật không thể thấy,
không thể nắm bắt, bất khả đắc. Phước điền của chúng sanh cũng như thế. Nhưng
nếu thấy tất cả đều là bình đẳng thì có thể hiểu Phật thật là ruộng phước vô
thượng của toàn thể chúng sanh.
Đó cũng là cách nói của
Đệ nhất nghĩa đế. Trong đệ nhất nghĩa chẳng ai nương tựa ai, tất cả đều bình
đẳng thì ai sẽ làm ruộng phước cho ai? Nhưng người hiểu biết như thế mà dạy cho
chúng sanh hiểu để hành, thì đó chính là phước điền thế gian, cần phải kính lễ.
4- Nhất tướng trang nghiêm Tam ma
địa:
Muốn mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề thì phải chứng Nhất tướng trang nghiêm Tam ma địa. Nhưng muốn chứng Tam
ma địa này thì phải học Bát nhã Ba la mật. Rốt lại, tất cả sông ngòi, suối
lạch, cống rảnh... đều đổ vào biển cả. Phần “Mạn Thù Thất Lợi”, quyển 575, ĐBN.
Phật bảo Mạn Thù Thất Lợi:
- “Tam ma địa này lấy tướng pháp
giới để làm trang nghiêm, nên gọi là Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm.
Đại Bồ tát nào muốn nhập vào Tam ma địa thù thắng này, trước hết phải lắng
nghe, thỉnh hỏi, tu học Bát Nhã thâm sâu. Rồi sau đó mới có thể nhập vào Tam ma
địa này”.
“... Thiện nam, thiện nữ nào muốn nhập vào Tam ma địa này phải ở chỗ
trống vắng, lìa xa ồn náo, ngồi kiết già chẳng nghĩ đến các tướng. Vì muốn lợi
lạc tất cả hữu tình, phải chú tâm chánh niệm, thủ giữ danh tự một vị Như Lai, khéo tưởng về dung nghi của Ngài. Ngài
ở phương nào thì ngồi thẳng quay về hướng ấy, niệm niệm tiếp nối nhau, niệm một Như Lai tức là đã quán khắp chư
Phật ba đời. Vì sao? Vì vô lượng, vô biên công đức biện tài của một đức Phật
ngang bằng với tất cả Phật. Chư Phật ba đời nương một chơn như chứng Đại Bồ đề
không sai khác vậy.
Thiện nam, thiện nữ nào siêng năng tu học, được nhập vào Tam ma địa Nhất
tướng trang nghiêm, sẽ thấu rõ được vô lượng, vô biên hằng hà sa số pháp giới
chư Phật không có tướng sai khác, cũng có thể tổng nhiếp chấp trì vô lượng, vô
số hằng hà sa pháp luân vô thượng mà chư Phật Bồ tát đã chuyển, chưa chuyển.
Như Ngài A Nan Đà đa văn trí tuệ, đối với lời Phật dạy đều nhớ, giữ gìn hết.
Tuy là bậc tối thắng trong chúng Thanh văn nhưng sự nhiếp trì giáo pháp còn có
phần hạn chế. Nếu vị nào chứng được Tam ma địa Nhất tướng trang nghiêm, thì trí
tuệ đa văn và sức nhớ tổng nhiếp ấy sẽ không thể nghĩ bàn, có thể thọ trì được
pháp luân vô thượng của vô lượng, vô biên hằng hà sa số chư Phật Bồ tát. Mỗi
mỗi pháp môn đều được thông suốt nghĩa lý sâu xa, tuyên thuyết khai thị biện
tài vô tận hơn A Nan Đà gấp trăm ngàn lần”.
Như nhiều lần thú thật cùng Quí vị
về các thần thông, các Tam ma địa và các Đà la ni tuy có đọc trong Kinh điển Phật
học, nhưng không rõ phương pháp tu luyện như thế nào, mặc dầu chúng tôi có
nghiên cứu tìm tòi nhưng chẳng hiểu biết bao nhiêu, nên không dám huênh hoang
trình bày hay giảng nói. Ở đây, Phật giải thích cách tu Nhất tướng trang nghiêm
Tam ma địa như sau: Tìm chỗ vắng vẻ, ngồi kiết già chẳng nghĩ đến các tướng,
chú tâm chánh niệm, thủ giữ tên của một vị Phật, khéo tưởng về dung nghi của
Ngài. Như ở cõi Tịnh Độ phương Đông có Phật Bất Động, thì hướng mặt về phương
Đông. Ở cõi Tịnh Độ phương Tây có Phật A di đà, thì hướng mặt về phương Tây,
niệm niệm tiếp nối nhau không dứt. Niệm một Phật tức quán tất cả Phật ba đời.
Vì công đức của một đức Phật ngang đồng với vô lượng chư Phật. Chư Phật ba đời
đều nương chơn như chứng Đại Bồ đề không khác.
Pháp niệm nhất tướng trang nghiêm
Tam ma địa này cũng giống một phần như pháp Trì danh niệm Phật, phần khác lại giống pháp Quán tưởng niệm Phật.
Thủ giữ tên của một vị Phật, niệm niệm không dứt là Trì danh niệm Phật. Khéo
giữ dung nhan của một vị Phật là Quán tưởng niệm Phật. Dù là trì danh hay quán
tưởng hay phối hợp hai pháp quán niệm với nhau, mục đích là hoặc nghe âm thanh
hoặc tưởng tướng hảo quang minh của Phật cốt cột tâm vào một điểm. Niệm niệm
chẳng dứt, niệm đến thành phiến, niệm đến năng sở không còn, chủ khách tan
hoang, không thấy mình là người niệm, không thấy Phật là người bị niệm. Quán
tưởng tướng hảo quang minh cũng lại như thế.
Ở đây Phật dạy nếu niệm quán được
như vậy thì được nhập Nhất tướng trang nghiêm Tam ma địa, sẽ “thấu rõ
được vô lượng, vô biên hằng hà sa số pháp giới chư Phật không có tướng sai
khác, cũng có thể tổng nhiếp chấp trì vô lượng, vô số hằng hà sa pháp luân vô
thượng mà chư Phật Bồ tát đã chuyển, chưa chuyển”.
Đó là tất những gì Phật dạy Mạn Thù
Thất Lợi về pháp tu Nhất tướng trang nghiêm Tam ma địa mà chúng tôi cố gắng nêu
ra và so sánh với hai pháp tu “Trì danh niệm Phật” và “Quán tưởng niệm Phật”
của Tịnh độ. Kết quả thực hành của các pháp tu này là người tu trì danh hay
quán tưởng, được xem như đại thừa thiền, khi hiện tiền thì phát sanh trí tuệ,
khi mạng chung thì được vãng sanh. Còn Tam ma địa cũng gọi là Tam muội hay
Chánh định cũng sanh trí tuệ là thấu rõ được vô lượng vô biên pháp môn vô
thượng của chư Phật trong hiện tiền. Đây chỉ là lối giải thích trên mặt nổi của
lý thuyết hơn là thực hành, nên không dám đi sâu hơn.
Đó là bốn thứ bất khả tư nghì mà các
nhà chú giải phần “Mạn Thù Thất Lợi”, giới thiệu trong bố cục của Hội thứ VII
này. Bây giờ, chúng ta bước qua phần giáo pháp “nghịch đảo” mà chúng tôi gọi là
“đỉnh cao trí tuệ”?
2. Nghịch đảo hay không nghịch đảo của Bát Nhã?
Các Hội khác
dùng lối phủ định thông thường có
tánh cách trình bày hay giải thích để diễn đạt giáo lý hơn là lối nói nghịch
đảo táo bạo. Thí dụ như 2 đoạn Kinh của 2 phẩm sau đây:
- Phẩm: "Ba la mật", Hội thứ I, ĐBN, nói: “Bát nhã Ba
la mật là Ba la mật vô biên vì không có ngằn mé; là Ba la mật không có dấu vết vì không có danh thể; là viễn ly vì rốt ráo không; là vô hành vì tất cả pháp không đến
không đi; là Ba la mật vô tri vì các
sự hiểu biết chẳng thể nắm bắt được; là Ba la mật chẳng sanh diệt vì tất cả pháp không sanh diệt; là không tạo tác vì các sự tạo tác
chẳng thể nắm bắt được; là không dời
đổi vì sự sanh tử bất khả đắc, không hư mất vì tất cả pháp không biến
hoại; là Ba la mật vô nhị biên vì xa
lìa nhị biên; là không sở đắc, không hý luận, không nhiễm, không tịnh; là Ba la
mật không kiêu mạn, không tham dục, không sân nhuế, không ngu si, không phiền
não; là Ba la mật không đoạn, không hoại, không chấp trước, không phân biệt,
không so lường, không khởi đẳng cấp; là Ba la mật bình đẳng, xa lìa nhiễm
trước, vô cùng tĩnh lặng, như hư không…
Bát nhã Ba la mật như vậy là Ba la
mật như mộng vì tất cả pháp như
chiêm bao, chẳng thể nắm bắt được; là Ba la mật như tiếng vang vì năng, sở, văn, thuyết đều chẳng thể nắm bắt được; là
Ba la mật như ảnh tượng vì các pháp
đều như ảnh hiện trong gương, chẳng thể nắm bắt được; là Ba la mật như bóng nắng; như ảo ảnh vì tất cả pháp
như tướng trạng của dòng nước, chẳng thể nắm bắt được; là Ba la mật như biến hóa vì các pháp đều như ảo thuật;
là Ba la mật-đa như ảo thành vì các
pháp đều như thành bằng hương khói.
Bát nhã Ba la mật như vậy là Ba la
mật khổ, Ba la mật không, Ba la mật vô thường, Ba la mật vô ngã, Ba la mật vô tướng,
vì có khả năng vĩnh viễn đoạn trừ vọng niệm chấp trước”.
Tất cả đều ở
thể phủ định thông thường với những từ không, vô v.v...
- Phẩm “Pháp Tánh”, quyển 569, Hội thứ VI, ĐBN. Phật
bảo:
“Thiên vương nên biết! Các đại Bồ
tát hành sâu Bát nhã Ba la mật có thể quán
sát pháp tánh chơn tịnh như thế, tất cả Thánh giả như thật ngộ nhập. Không có người tu và pháp để tu, không có
người thực hành và pháp để hành, không tâm, không có pháp thuộc tâm, không
nghiệp, không quả báo, không khổ, không vui. Quán sát như thế gọi là bình đẳng,
không phân chia, xa lìa tùy thuận quảng đại, không ngã, ngã sở, không cao,
không thấp, chơn thật vô tận, thường trụ trong sáng. Vì sao? Vì tất cả
Thánh pháp do đây mà thành thục, nhờ tánh này nên các bậc Thánh hiển hiện vô
biên công đức và pháp bất cộng của chư Phật Như Lai đều từ tánh này xuất sanh.
Giới, định, tuệ của tất cả Thánh giả đều từ tánh này sanh ra. Bát nhã Ba la mật
của Bồ tát, Phật đều từ tánh này sanh ra. Tánh này vắng lặng vượt các danh
tướng. Tánh này chơn thật, xa lìa điên đảo. Tánh này chẳng biến đổi nên gọi là như Thánh trí, gọi là Đệ nhất nghĩa;
chẳng có, chẳng không, chẳng thường, chẳng đoạn, chẳng phải sanh tử, chẳng phải
Niết bàn, chẳng nhiễm, chẳng tịnh, lìa nhất dị, không danh, không tướng”.
Cả hai thí
dụ của hai đoạn Kinh trên đều ở thể phủ
định của luận lý học thường nghiệm. Đó là lối diễn đạt ôn hòa trong cách
trình bày hơn là những răn đe, dọa nạt hay lối nói đảo nghịch!
Trái lại,
phần “Mạn Thù Thất Lợi”, Hội thứ VII tuy có hai quyển nhưng từ đầu tới cuối,
thuyết giảng đặc biệt, không theo pháp thức thông thường như chúng ta nghĩ
tưởng. Chủ đề thuyết giảng ở đây cũng giống như ở các Hội khác tức là thuyết
giảng về Hữu tình, Thanh văn, Bồ tát, Phật và Bồ đề trong mối quan hệ của Tâm
và Vật hay Nhân sinh và Vũ trụ, tức đối tượng triết lý chánh yếu của Phật đạo.
Tuy nhiên, tư tưởng hoàn toàn khác hẳn lối thuyết giảng của hai đoạn Kinh vừa
trích dẫn ở trên. Ở đây, Mạn Thù không muốn phân chia thế giới làm hai mà thực
chất của Tục đế và Thắng nghĩa đế là như vậy. Thuận dòng Thế gian là Tục đế và
bậc chứng ngộ lúc nào cũng đi ngược với Thế gian. Nên những gì Mạn Thù Thất Lợi
thuyết dưới con mắt thường tình của chúng sanh đều có tánh nghịch lý, đảo
nghịch mà chúng ta gọi là phản biện. Tục đế thì nói là có tội có phước, còn
Thắng nghĩa đế hay Đệ nhất nghĩa đế thì không tội không phước.
Dưới đây là
cái thấy của bậc chứng đạo:
1- Đối
với hữu tình:
1/. Hữu tình
tâm đồng tâm Phật:
Hội này quan niệm “hữu tình
tâm đồng tâm Phật”. Phần "Mạn Thù
Thất Lợi, quyển 574, Hội thứ VII này, Mạn Thù bạch:
- “Bạch Thế tôn! Hữu tình tâm đồng tâm Phật,
tánh chẳng nghĩ bàn ư?
Phật bảo Mạn Thù Thất Lợi:
- Đồng Tử! Như vậy, như ngươi đã nói. Vì sao? Vì Phật,
hữu tình, tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng chẳng nghĩ bàn vậy”.
Đó là cái phản biện đầu
tiên so với tri thức thường tục của chúng sanh, vì chúng sanh lúc nào cũng nghĩ
Phật là bậc giác ngộ, tâm Phật là tâm ngộ. Tâm chúng sanh là tâm triền phược,
nên gọi là tâm mê. Tâm Phật lột được cái vỏ triền phược nên gọi là tâm giác.
Phật cùng một tâm với chúng sanh, nhưng mê gọi là chúng sanh, giác thì gọi là
Phật. Đó là cái phân biệt, so đo của cuộc đời thường. Vì có phân biệt so đo nên
mới thấy sai khác. Nhưng nếu thấy tâm và tất cả pháp thảy đều bình đẳng thì
Phật chúng sanh không khác.
Phật Thích Ca trong Hội
thứ VII này thấy tâm chúng sanh cùng đồng với tâm Phật, nghĩa là thấy pháp thân, Phật tánh như nhau. Còn
chúng sanh lúc nào cũng thấy Phật là bậc thượng tôn (ở trên cao), còn chúng
sanh là hạ đẳng (ở dưới thấp), nên cái thấy dĩ nhiên phải khác.
Nói tâm Phật, tâm chúng sanh chỉ là một thì
gọi là bản hữu, nghĩa là bản tánh
như nhau hay cùng có Phật tánh từ ngàn xưa. Trong khi chúng sanh thấy giữa
chúng sanh và Phật có sai biệt. Phật là bậc giác ngộ và chúng sanh là người ở
cõi mê. Muốn được như Phật thì phải tu để thành Phật, nên gọi tu sanh, nghĩa là nhờ tu hành mới
thành. Tất cả thuyết pháp của Mạn Thù Thất Lợi đều là Đệ nhất nghĩa đế như trên
đã nói.
2/. Ngụy thân là thật tế?
Phật lại
hỏi:
- “Mạn Thù Thất Lợi! Sao gọi là thật tế?
- Bạch Thế Tôn! Thật tế phải biết đó là ngụy thân (thân hư giả).
- Mạn Thù Thất Lợi! Vì sao ngụy thân được gọi là thật tế?
- Bạch Thế Tôn! Thật tế không đến không đi,
chẳng chơn chẳng ngụy, tướng thân chẳng thân đều chẳng thể được. Ngụy thân cũng
vậy, nên ngụy thân tức là thật tế”.
Thật tế cũng như chân như, pháp giới, pháp tánh, bình
đẳng tánh… là cảnh giới tuyệt đối, biên tế của tất cả thực tại, không đến không
đi, chẳng chơn chẳng ngụy. Mạn Thù Thất Lợi lại trả lời Phật: “Ngụy thân cũng thế, vậy nên ngụy thân tức là thật tế”.
Thân chúng sanh là ngụy
thân, thân Phật là công đức trí tuệ. Đó là cái thấy thường tình của chúng sanh,
nên khi nghe nói ngụy thân là chơn như thật tế thì không ai đồng ý cả. Vì thấy
phân biệt, nên mới nói là nghịch đảo.
2- Đối với
Thanh văn:
Thông thường theo Kinh luận nói:
- Thanh văn là những vị “nghe”(2)
pháp Tứ đế, các pháp trợ đạo... tu tập theo để dứt trừ các Kiến hoặc và Tư
hoặc, lần lượt vượt 4 quả sa môn, chứng quả A la hán rồi nhập Niết bàn. Mục
đích cao nhất của Thanh văn là đạt Vô dư y Niết bàn.
Nhưng ở đây
Văn Thù Sư Lợi lại bạch Phật:
- “Bạch Thế Tôn! Nay con thấy các Thanh văn chẳng phải phàm phu, chẳng
phải Thánh giả, chẳng phải hữu học, chẳng phải vô học, chẳng phải có thể thấy,
chẳng phải không thể thấy, chẳng phải người thấy, chẳng phải chẳng có người
thấy, chẳng phải nhiều, chẳng phải ít, chẳng phải nhỏ, chẳng phải to, chẳng
phải đã điều phục, chẳng phải chưa điều phục. Con thấy như vậy nhưng không có
tưởng thấy”.
Thanh văn tự điều phục, vì đoạn trừ
được tất cả lậu hoặc, nên không cần học nữa. Vì vậy, mới được gọi là bậc vô học
mà được quả A la hán. Nhưng Mạn Thù Thất Lợi lại cho rằng Thanh văn không phải
là phàm phu, không phải là Thánh giả, chẳng hữu học chẳng vô học, chẳng phải đã
điều phục, chẳng phải chẳng điều phục. Đó là cái thấy của Mạn Thù Thất Lợi. Tại
sao Mạn Thụ Thất Lợi lại thấy khác? Bởi vì, cái mà Mạn Thù Thất Lợi thấy là
dưới lăng kính của người chứng chơn như thật tế, thấy trong như tướng của các
pháp.
3- Đối với
Bồ tát:
- Bồ tát là tu lục độ vạn hạnh, trên
cầu Vô Thượng Bồ đề dưới hóa độ chúng sanh, ngày nào còn một chúng sanh chưa
được hóa độ, ngày ấy Bồ tát nguyện không vào Niết bàn. Vậy, mục đích cao cả
nhất của Bồ tát là phát Bồ đề tâm, tu Bồ tát đạo.
“Khi ấy, Xá lợi Tử liền hỏi Mạn Thù Thất Lợi:
- Đối với Thanh văn thừa mà thấy như vậy thì làm sao Ngài thấy Chánh
đẳng giác thừa?
- Đại đức! Nay tôi chẳng thấy Bồ tát, cũng chẳng thấy pháp của các Bồ
tát, chẳng thấy Bồ đề, cũng chẳng thấy pháp hướng tới Bồ đề, cũng chẳng thấy có
hạnh hướng đến Bồ đề, cũng chẳng thấy có pháp chứng đắc Bồ đề, chẳng thấy có
người chứng được Bồ đề. Tôi thấy Chánh đẳng giác thừa như vậy, nghĩa là ở trong
đó hoàn toàn không thấy chi cả”.
Mạn Thù nói chẳng thấy Bồ tát, chẳng
thấy pháp Bồ tát, cũng chẳng thấy có hạnh hướng đến Bồ đề, cũng chẳng thấy có pháp chứng Bồ đề, chẳng thấy có người chứng được Bồ đề, nghĩa là ở trong đó hoàn toàn chẳng thấy chi
cả. Vì tất cả là giả bày, không thật. Vì vậy, nên Mạn Thù Thất Lợi không thấy
Thanh văn mà cũng không thấy Bồ tát.
4- Đối với
Phật:
“... Xá Lợi Phất, Ông hỏi thế nào gọi là Phật? Thế nào là quán Phật? Nói
Phật ấy là không đến, không đi, không sanh, không diệt, không có sự chứng đắc,
không có sự thành tựu, không danh, không tướng, không thể phân biệt, không ngôn
ngữ, không nói năng, không thể biểu thị, chỉ có trí tuệ nhiệm mầu tự chứng biết
bên trong. Nghĩa là các Như Lai đã biết được tất cả pháp rốt ráo là Không, là
vắng lặng nên chứng đại Bồ đề, tùy thuận
thế gian giả lập danh tự, nên xưng là Phật, chẳng phải thật có, vì có hay
không đều bất khả đắc”. (Q.574, ĐBN)
Vì vậy, Kinh bảo: “... không biết, không dính đó là
chỗ biết của Phật không thể nghĩ bàn, không biết không dính vào tức là chỗ biết
của Phật”. Đó cũng gọi là chỗ chứng tri
của Phật. Chúng sanh cái gì cũng thấy
cũng biết, còn chư Phật Bồ tát thì không thấy không biết. Tất cả thuận theo thế
gian, giả lập danh tự, nên xưng là Phật, chứ chẳng phải thật. Tất cả đều giả lập.
Nhưng không thi thiết, không có giả lập thì không có Bồ tát, không có Phật,
không có Bồ đề.
5- Đối với
Bồ đề:
1/. Bồ đề là
ngũ nghịch:
Phần “Mạn
Thù Thất Lợi”, quyển 574, Hội thứ VII, ĐBN. Xá
lợi Phất bạch:
- “Bạch đức Thế tôn, như Mạn Thù Thất Lợi giảng,
Trí Bát Nhã vượt ngoài tri kiến của chư Bồ Tát mới phát tâm.
“Mạn Thù nói với Xá lợi Phất:
- “Điều tôi giảng nói không những chỉ vượt ngoài
tri kiến của họ, mà còn vượt ngoài tri kiến của các vị A la hán đã thành tựu
đạo nghiệp. Không ai có thể hiểu biết như thật lời giảng của tôi. Tại sao? Bởi
vì phàm tâm không vươn tới Bồ Đề nổi, trí năng cũng không thể; Bồ Đề ở trên thấy, nghe, nhớ, nghĩ; nó
không sinh, không diệt, vô tướng. Bồ Đề vì là như tính, nên không nói là hữu
hay vô. Không phải là sở tri, sở đắc.
“Xá Lợi Phất hỏi:
- Mạn Thù Thất Lợi! Đối với pháp giới, lẽ nào Phật không chứng ư?
- Đại đức! Không phải vậy. Vì sao? Vì Phật tức pháp giới, pháp giới tức
Phật. Pháp giới chẳng lẽ lại chứng pháp giới. Pháp giới tức hết thảy các pháp đều
không; và tánh Không này là Bồ đề, không hai, không phân biệt. Bởi vì không hai nên không có trí giải; không
có trí giải nên không có ngôn thuyết; không có ngôn thuyết nên không có tướng
tác và vô tác, hữu và phi hữu, không có tướng quyết định. Đó là tự tánh của vạn
hữu. Sự biểu lộ đây kia chỉ là tạo tác do tâm”.
- “Thưa Ngài Xá Lợi Phất, phạm tội tức thành tựu
bất khả tư nghì tức xuất sinh Thật tướng. Thật tướng tức không hai. Chúng
sinh vốn bất khả tư nghì nên không có thác sinh lên trời không đọa vào các
đường dữ, không chứng nhập Niết bàn. Những kẻ phạm tội không đọa vào địa ngục. Phạm tội và bất khả tư nghì thảy là Thật
tướng, và Thật tướng vốn không hai, không sinh, không diệt, không đến không đi,
không nhân không quả, không thiện không ác, không dẫn vào ác đạo hay thiên
đường, không đưa tới Niết bàn hay sinh tử. Tại sao? Bởi vì trong Pháp giới chân
thật không có thiện hay ác, cao hay thấp, trước hay sau.
- “Thưa Ngài Xá Lợi Phất, Tì khưu phạm trọng tội
không bị đọa vào địa ngục, tịnh tu giới hạnh không sinh lên thiên đường. Kẻ
phạm tội không rơi vào nẻo sinh tử, không bị khinh bỉ, không bị xa lánh, không
bị cấm nhận cúng thí v.v…và kẻ tịnh tu không có chứng Niết bàn, không có tán
dương, không có thân cận, không có cúng thí v.v...Tại sao? Bởi vì trong Pháp giới chân thật chỉ có tướng nhất như;
phạm hay không phạm không phân biệt.
“Bấy giờ Mạn Thù bạch Thế Tôn:
- Bồ Đề là tội ngũ nghịch, ngũ nghịch tức Bồ Đề.
Tại sao? Bởi vì Bồ Đề và ngũ nghịch thảy đều phi hữu, không có tự tánh. Không
có tri và tri giả, kiến và kiến giả, giác và giác giả, phân biệt và phân biệt
giả. Nên nói Bồ Đề tức ngũ nghịch. Nếu ai coi Bồ Đề là khả đắc hay khả hành, kẻ
ấy đam mê chấp ngã”.
Đó là mấu chốt
của Hội thứ VII trong chủ đề Mạn Thù Vấn Bồ Đề: “Bồ Đề là tội ngũ nghịch, ngũ nghịch tức Bồ Đề” và “phạm tội và bất khả tư nghì thảy là Thật tướng”. Một người
chưa từng học và hành Bát Nhã khi nghe những điều mà Mạn Thù thuyết, chắc không
tránh khỏi “lắc đầu”. Vì tất cả những thứ chống trái trong thế giới nhị nguyên:
Nhân và quả, thiện và ác, phước và tội, sanh và tử, địa ngục và Niết bàn… đều
bị lật úp. Cái mà con người tôn kính nhất là Bồ đề, là Giác ngộ thì bị lên án
là tội ngũ nghịch; còn ngũ nghịch như giết cha, giết mẹ, giết A la hán, làm
chảy máu thân Phật, phá hoại tăng đoàn thì được coi là Bồ đề. Đó là phản biện
không tưởng tượng nổi!
Thế tục là thế giới của nhị nguyên
đối đãi, lúc nào cũng phân hai, chống đối mâu thuẫn nhau bất tận. Thánh đế của
hàng Đại sĩ là thế giới tuyệt đối, đệ nhất nghĩa, không phân biệt: Không sanh, không diệt, không đến không đi,
không nhân quả, thiện ác, không đọa vào ác đạo, không dẫn đến Niết bàn. “Tì
khưu phạm trọng tội không bị đọa vào địa ngục, tịnh tu giới hạnh không chứng
Niết bàn. Kẻ phạm tội không rơi vào sanh tử, không bị khinh bỉ, không bị xa
lánh, không bị cấm nhận của tín thí v.v…và kẻ tịnh tu không có chứng Niết bàn,
không có tán dương, không có thân cận, không có cúng thí v.v…” Vậy nên nói Bồ
đề (Thánh trí tự giác) là ngũ nghịch (vô minh), và ngũ nghịch với Bồ đề không
hai không khác, nghĩa là Thánh trí tự giác và vô minh không hai, không phân
biệt. Làm sao “tẩy não” để dọn đường cho sự chứng nhập nầy?
Thật vô lý quá
thể phải không? Nhưng Mạn Thù Thất Lợi giải thích: “Bởi vì Bồ đề và ngũ nghịch đều phi hữu, không có tự tánh” và không có tự tánh nên gọi là không. Tánh không vượt lên tất cả mọi đối
tác, nên trong cái không đó làm gì có tội hay phước, nhân hay quả, thiện hay ác…
Chứng được giới xứ đó tất sẽ hiểu được thế nào là bất khả đắc, vô trụ, vô thủ,
vô xả, vô hộ, vô cần, vô tư, vô trước hay gọi là vô thức, vô niệm, vô tâm. Đó
chính là nhận thức về bài pháp của phần này.
Đó là các giáo
pháp tuyệt đỉnh của Bát nhã Ba la mật mà chư Phật Bồ tát thuyết giảng cho hàng
Đại sĩ. Phàm tâm không dễ gì vươn tới nổi, trí năng cũng không. Nếu phóng túng,
theo đó mà hành, chắc chắn sẽ rơi vào địa ngục mịt mù không đáy. Nên Mạn Thù
đồng tử nói: “Không ai có thể hiểu biết như
thật lời giảng của tôi. Tại sao? Bởi vì phàm tâm không vươn tới Bồ Đề nổi, trí
năng cũng không thể; Bồ Đề ở trên thấy, nghe, nhớ, nghĩ”.
Làm sao dùng
tri thức thường tục để đánh giá Thánh nhân? “Nhưng với
người Đại Thừa, mọi phương tiện “lành và khéo” đều được quyền sử dụng, nếu tâm
đã sáng, trí đã sạch làu. Họ sống trong một thế giới “phi thiện phi ác”, và một
khi an trụ trong đó thì dầu họ làm gì vẫn không thể có khuôn thước đạo đức nào
đánh giá hoặc phê phán họ được; đó là những hành động chẳng “hữu đạo” mà cũng không
“vô đạo”. Những cặp danh từ đối đãi ấy mất hết chỗ đứng trong cái tâm tự do tự
tại, tùy thích dọc ngang trên thế giới ngang dọc của sai biệt và mâu thuẫn”. (3)
Bây giờ, chúng tôi không cho đây là
một đoạn Kinh nghịch đảo táo bạo, cốt gây kích động đối với mục đích dựng dậy
cái tâm ngái ngủ ngàn đời của chúng sanh nữa. Ở đây Mạn Thù Thất Lợi Bồ tát
cũng không phải lật úp, vặn chéo những nghĩ tưởng thế gian mà ở đây Mạn Thù
Thất Lợi đại diện bậc chứng ngộ nói lên tư tưởng của đệ nhất nghĩa đế, thế giới
vô sai biệt, thế giới không hữu không vô, không thiện không ác, không tội không
phước v.v... Giới luật sẽ mất hết hiệu năng đối với hoạt dụng của tâm và trí
khi hai thứ này được rèn luyện đến độ tuyệt kỹ, chúng tự phát khởi tùy cơ, ứng
dụng tùy thời qua lại tự do tùy tiện mà không có một thứ luật lệ nào có thể kết
án được đối với bậc đại trí như Mạn Thù Thất Lợi Bồ tát. Tổ sư có dạy: “Kiến
sắc phi can sắc, văn thinh bất thị thinh”, nghĩa là thấy sắc không can gì sắc,
nghe tiếng cũng không can hệ đến tiếng. Hay như câu: “Ngộ thinh ngộ sắc như
thạch thượng tài hoa, kiến lợi kiến danh như nhãn trung trước tuyết”, gặp sắc
đẹp hay nghe tiếng hay như hoa trồng trên đá; thấy tài lợi và danh vọng như bụi
rớt vào tròng(mắt). Nếu người đạt đến trình độ như vậy thì vào thanh lâu hay
tửu điếm cũng đều là đạo tràng thanh tịnh (dâm phòng tửu tứ vô phi thanh tịnh
đạo tràng)(4).
2/. Bồ đề Không, nên Phật cũng Không.
“... Như Lai đã chứng trí tuệ nhiệm mầu gọi là Bồ đề, thành tựu Bồ đề
nên gọi là Phật. Vì Bồ đề Không, nên Phật cũng Không”. (Q.574, ĐBN)
Bồ đề không, Phật cũng không, đến
đây là hết ý kiến rồi phải không? Ở đây tánh Không được nâng đến chỗ tận cùng
của nó. Không thuận nghịch, không đây kia, tất cả đều không, và cái không cuối
cùng cũng không nốt! Nếu còn tùy thuận vào không, cũng lại là một thứ đam mê
chấp ngã khác!
Đó là đỉnh cao
trí tuệ dẫn xuất từ Bát Nhã Tánh Không mà trí năng con người khó có thể vươn
tới, nó vượt ngôn ngữ thế tục. Tới đây mới biết: Nói nín, động tịnh đều về
nguồn! Tri thức thường tục không vói tới nổi, nên gọi là bất khả đắc, bất khả tư
nghì. Bây giờ, Phật không cho nói nữa thì ngậm miệng thôi!
3. Không thể
nghĩ bàn tức là Bát Nhã.
Kinh “Văn Thù
Sư Lợi Sở Thuyết Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật”, ghi rằng:
“Nếu con an
trụ trong Bát nhã Ba la mật, nếu tự nhận như vậy tức là hữu tưởng liền theo đó
kẹt vào ngã tưởng, Bát nhã Ba la mật sẽ có nơi chốn. Nếu Bát nhã Ba la mật nằm
vào không cũng là ngã tưởng, nên cũng gọi là có nơi chốn. Vượt lên trên hai
tướng trạng hữu vô an trụ vào vô sở trụ như chư Phật trụ, ở vào chốn tịch diệt
không phải là cảnh giới có thể nghĩ bàn, không thể nghĩ bàn, được như thế mới
gọi là chỗ an trụ của Bát nhã Ba la mật. Chỗ Bát nhã Ba la mật là tất cả pháp
vô tướng, tất cả pháp vô tác. Bát nhã Ba la mật tức là không thể nghĩ bàn,
không thể nghĩ bàn tức là pháp giới. Bát nhã Ba la mật cùng pháp giới không
phải hai cũng không khác. Không hai
không khác tức là pháp giới, pháp giới tức là vô tướng, vô tướng tức là Bát nhã
Ba la mật giới, Bát nhã Ba la mật giới tức là bất tư nghị giới, bất tư nghị
giới tức là Vô sanh vô diệt giới, Vô sanh vô diệt giới tức là bất tư nghị giới.
Như Lai giới và ngã giới không phải
là hai tướng, tu Bát nhã Ba la mật như thế thời không cầu quả Bồ đề. Tại sao?
Vì rời tướng Bồ đề tức là Bát nhã Ba la mật (5).
Thưa Thế Tôn! Nếu biết ngã tướng
nhưng không say đắm, không biết, không dính đó là chỗ biết của Phật không thể
nghĩ bàn, không biết không dính vào tức
là chỗ biết của Phật. Tại sao? Vì biết bổn thể vốn không có tướng làm sao
lại hoán chuyển pháp giới. Nếu biết bổn
tánh là không thể tức là không vật. Nếu không vật là không nơi chốn, không
nơi nương tựa, không nơi an trụ. Không nương tựa, không an trụ tức là không
sanh không diệt. Không sanh không diệt tức là công đức hữu vi vô vi. Nếu đã
biết được như thế sẽ không còn tâm tưởng, đã không tâm tưởng tại sao lại biết
công đức hữu vi vô vi? Không biết tức là không thể suy lường, không thể suy
lường là sự biết của Phật, không nắm giữ cũng không phải không nắm giữ, không
thấy tướng trạng di động ba thời, không nắm giữ sanh diệt và các tạo tác, cũng
không phải hư vô cũng không thường hằng. Biết như thế gọi là chánh trí, bất tư nghị trí như hư không, không đây không kia, không có gì có
thể so sánh được, không xấu tốt không đẳng đẳng không tướng mạo”.
Không thể
nghĩ bàn, không thể suy lường… là những từ chỉ có trong tánh Không, là thực
chứng của chư Phật đối với các pháp: Không nắm giữ cũng không phải không nắm
giữ, không sanh diệt tạo tác, cũng không phải là hư vô, cũng không thường hằng
xấu tốt, không thiện ác đây kia…không tả được, không thể chỉ rõ giảng nói được.
Đó là bất khả tư nghị. Cái thấy biết như thế, Kinh nói là chánh trí. Vì sao?
Vì: “Bát Nhã thâm sâu không tên, không
tướng, không bờ, không bến, không chỗ về nương, chẳng phải cảnh nghĩ lường,
chẳng phải tội chẳng phải phước, chẳng phải tối chẳng phải sáng, như hư không
thanh tịnh và chơn pháp giới, số lượng và giới hạn đều bất khả đắc. Do các yếu
tố này cho nên gọi là Bát Nhã thâm sâu”.
Bát Nhã là
không, tuyệt đối không, không có cái trái ngược: Không bờ này, không bờ kia
cũng không ở giữa dòng. Vì vậy, nên nói Bát Nhã là không thể nghĩ bàn. Kinh Duy
Ma bảo: “Tâm không ở ngoài, không ở trong, không ở trung gian gọi là chứng”. Chứng cái gì? Chứng Bát Nhã Trí, trí không
thể nghĩ bàn!
Vì những yếu
tố này nên trong thập nhị chân như ngoài chân như, pháp giới pháp tánh... Kinh
nhiều chỗ nói “Bát nhã Ba la mật tức là không thể nghĩ bàn, không
thể nghĩ bàn tức là pháp giới. Bát nhã Ba la mật cùng pháp giới không phải hai
cũng không khác”. Điều đó có nghĩa là Bát
nhã Ba la mật chẳng khác chân như, pháp giới, pháp tánh, bình đẳng tánh, ly
sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không giới, bất tư nghì giới. Nếu
học Bát Nhã, đạt Bát Nhã Trí thì có thể thâm nhập được những pháp này hay nói
khác là giác ngộ!
4. Tu học Bát Nhã:
Trước khi
nói đến tu học Bát Nhã thì phải hiểu biết Bát Nhã như thế nào? Có hiểu biết mới
có ham thích đọc tụng thọ trì. Nói như vậy là nói ngược. Vì sao? Vì hiểu thì
không cần tu, không hiểu mới tu. Phải nghe, đọc tụng hay tư duy mới sanh hiểu
biết, có hiểu biết mới có ham thích, có ham thích mới chịu khó tu hành. Đó là
tam hữu lậu học gọi là Văn Tư Tu, bước đầu của tất cả sự học. Ở đây không phải
luận về phương pháp tu học, ở đây nói về cơ duyên được học Bát nhã Ba la mật.
Như nhiều lần
Bát nhã Ba la mật lưu ý độc giả: Phải là người đã từng gieo trồng thiện căn
công đức trong nhiều kiếp, đã từng phụng sự trăm ngàn đức Phật, đã từng gần gũi
cúng dường các Thiện tri thức v.v... mới có được cơ duyên này. Hãy xem đây như
là cơ duyên hiếm có, đừng nghĩ tưởng xa xôi. Sống được làm người với đầy đủ
thiện căn đã là khó, được nghe Bát Nhã còn khó hơn nữa huống chi được đọc tụng
thọ trì Bát Nhã để dứt trừ các phiền não lậu hoặc.
1- Sao gọi
là Bát nhã Ba la mật?
Đây là một câu hỏi được Đại Bát Nhã đặt
ra nhiều nhất và Kinh có những câu trả lời khác nhau. Nhưng những câu trả lời
tùy nơi tùy chỗ nêu lên được tánh cách đặc biệt của nó. Thí dụ: Kinh “Văn Thù Sở Thuyết Bát Nhã Ba La Mật”
do Tăng Gia Bà La dịch, đồng với Hội thứ VII này, Văn thù bạch Phật:
- “Bạch Thế Tôn! Sao gọi là Bát nhã Ba la mật?
Phật đáp:
- Bát nhã Ba la mật là không bờ, không bến, không tên, không tướng,
chẳng suy lường, không có chỗ quy hướng, không là hòn đảo, không tội, không
phước, không tối, không sáng; như pháp giới, không có sự phân biệt, cũng không
có hạn số; đó gọi là Bát nhã Ba la mật; cũng gọi là hành xứ của Đại Bồ tát,
nhưng cũng chẳng phải là hành xứ, chẳng phải chẳng là hành xứ, tất cả đều nhập
vào nhất thừa, gọi là phi hành xứ. Vì sao? Vì vô niệm, vô tác.
Bát Nhã là mẹ của tất cả chư Phật, vì sinh ra tất cả chư Phật. Vì sao?
Vì không sinh.
Cho nên, này Văn Thù! Nếu thiện nam, thiện nữ nào, muốn hành Bồ tát hạnh
để được đầy đủ các pháp Ba la mật thì nên tu Bát Nhã này.
Nếu muốn được ngồi đạo tràng, đắc Vô thượng Bồ đề, nên tu Bát Nhã này.
Nếu muốn dùng đại Từ, đại Bi che chở khắp tất cả chúng sinh, nên tu Bát
Nhã này.
Nếu muốn có tất cả định phương tiện, nên tu Bát Nhã này.
Nếu muốn được tất cả Tam ma bạt đề(6), nên tu Bát Nhã này. Vì sao? Vì
các Chánh định này không có chỗ làm. Tất cả các pháp không xuất ly, không chỗ
xuất ly.
Nếu người nào muốn theo lời nói này, nên tu Bát nhã Ba la mật. Tất cả
các pháp như thật, không thể đắc; nếu muốn ưa thích biết như vậy, nên tu Bát
nhã Ba la mật. Vì Bồ đề mà tất cả chúng sinh tu đạo Bồ đề mà thật ra là không
có chúng sinh, cũng không có Bồ đề. Người
nào muốn tin ưa pháp này nên tu Bát nhã Ba la mật. Vì sao? Vì tất cả pháp
như thật, với Bồ đề là bình đẳng như nhau. Phi chúng sinh hạnh là không xả bỏ
tự tánh. Chúng sinh hạnh ấy là phi hạnh. Phi hạnh ấy là Bồ đề. Bồ đề ấy là pháp
giới. Nếu muốn không chấp trước vào pháp này, thì nên học Bát nhã Ba la mật”.
Các Hội khác Kinh thường nói Bát Nhã là nhà
cửa, là cồn đảo, là đèn, là đuốc, là ánh sáng, là chỗ quay về... cho tất cả hữu
tình. Ở đây, Bát Nhã nói ngược lại: Bát
nhã Ba la mật là không bờ, không bến, không tên, không tướng, chẳng suy lường,
không chỗ quy hướng, không là hòn đảo, không tội, không phước, không tối, không
sáng v.v... Hơn thế nữa, Bát Nhã lại không phải là hành xứ. Tại sao?
Vì những gì được diễn nói ở đây với
lối nói có vẻ như là phản biện cốt nâng người thọ trì Bát Nhã lên một tầng nhận
thức cao hơn. Tội phước, nhân quả... là cái có thật, nhưng cũng đừng quá lo
ngại về nó, một khi quá lo ngại về nó, thì nó trở thành mối bận tâm, lo âu hay
sợ hãi. Tội phước, nhân quả... khi ấy biến thành một thứ án treo, một thứ bạo
hành đối với cuộc sống. Sống là đói ăn mệt ngủ, là giải phóng tất cả những trói
buộc, phiền não để được tự tại, kể cả những cái được coi là hành thiện để được
phước. Hành mà không có hành xứ là vô công dụng hạnh, là vô đạo hành. Hành như
vậy mới thật sự được an nhiên tự tại. Đó cũng là lối nói “phản tỉnh” trong tinh
thần khai phóng của Bát nhã Ba la mật trong quan niệm của Đệ nhất nghĩa đế. Vì
vậy, nên nói Bát nhã Ba la mật không thấy hai tướng, nên không buộc không mở.
Lại nữa, Kinh bảo tất cả pháp không
thể đắc, Bồ đề là bình đẳng như như. Chúng sanh hạnh cũng bình đẳng với Bồ tát
hạnh. Vì vậy, Kinh bảo “chúng sanh hạnh là phi hạnh. Phi hạnh ấy là Bồ đề. Bồ
đề ấy là pháp giới. Người nào không chấp trước và tin vào pháp này thì nên học
Bát nhã Ba la mật”.
Đó là những gì để biết “sao gọi là
Bát Nhã” và một khi biết “sao gọi là Bát Nhã” thì có thể biết “phải làm sao tu”
để đắc Bát Nhã.
2- Phải làm
sao tu để đắc Bát Nhã?
Kinh “Văn
Thù Sở Thuyết Bát Nhã Ba La Mật” do Tăng Gia Bà La dịch từ Phạn sang Hán và
nhóm Linh Sơn Pháp Bảo Đại Tạnh Kinh dịch từ Hán sang Việt:
“Bạch Thế Tôn! Không vì pháp tăng, không vì pháp giảm, đó là tu Bát nhã
Ba la mật. Không đoạn pháp phàm phu, không ôm giữ pháp Như Lai, đó là tu Bát
nhã Ba la mật. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì Bát nhã Ba la mật không vì đắc pháp nên
tu; không vì không đắc pháp nên tu; không vì tu pháp nên tu; không vì không tu
pháp nên tu.
Bạch Thế Tôn! Không đắc, không xả, đó là tu Bát nhã Ba la mật. Vì sao?
Không vì hoạn nạn của sinh tử, không vì công đức Niết bàn. Nếu tu Bát nhã Ba la
mật như vậy; thì không thủ, không thọ,
không xả, không buông, không tăng, không giảm, không khởi, không diệt.
Bạch Thế Tôn! Nếu có thiện nam, thiện nữ nào, nghĩ như vầy: “Pháp này
thượng, pháp này trung, pháp này hạ”; thì không phải tu Bát nhã Ba la mật. Vì
sao? Vì pháp không có thượng, trung, hạ. Bạch Thế Tôn! Con tu Bát nhã Ba la mật
như vậy”.
Bởi những lý do đó nên nói Bát Nhã
là vô tri. Nếu hiểu như vậy, thì có thể tu Bát nhã Ba la mật. Nhưng, đừng quên
rằng “Bát Nhã vô tri, nhưng vô sở bất tri”.
Trong một
đoạn Kinh khác Văn Thù Sư Lợi cũng bạch Phật:
- “Bạch Thế Tôn! Nếu không thấy pháp cấu, pháp tịnh; không thấy quả sinh
tử; không thấy quả Niết bàn, không thấy Phật, không thấy Bồ tát, không thấy
Duyên giác, không thấy Thanh văn, không thấy phàm phu là tu Bát nhã Ba la mật.
Vì sao? Vì tất cả các pháp không cấu, không tịnh, cho đến không có phàm phu”.
Bát Nhã lúc nào cũng bảo là đừng
thấy, đừng biết. Thấy biết mà gây động niệm thì gọi thấy biết mê, chẳng thà
đóng cửa giác quan là tốt.
Phẩm “Mạn
Thù Sư Lợi”, quyển 575, Hội thứ VII, ĐBN. Mạn Thù Thất Lợi liền bạch Phật:
- “Bạch Thế Tôn! Con quán Bát Nhã thâm sâu này không có tướng vô vi,
không có các công đức, không sanh, không diệt, không sức lực, không khả năng,
không đến, không đi, không vào, không ra, không tổn, không ích, không biết,
không thấy, không thể, không dụng, chẳng phải người tạo tác, cũng không thể làm
cho các pháp sanh diệt, không làm cho các pháp là một hay là khác, không thành,
không hoại, chẳng phải tuệ, chẳng phải cảnh, chẳng phải pháp phàm phu, chẳng
phải pháp Thanh văn, chẳng phải pháp Độc giác, chẳng phải pháp Bồ tát, chẳng
phải pháp Như Lai, chẳng phải chứng hay không chứng, chẳng đắc hay không đắc,
chẳng phải tận hay bất tận, chẳng vào sanh tử, chẳng ra khỏi sanh tử, chẳng
nhập Niết bàn, chẳng ra khỏi Niết bàn, đối với các pháp của Phật chẳng thành
chẳng hoại, đối với tất cả pháp chẳng phải tạo tác hay không tạo tác, chẳng
phải có thể nghĩ bàn hay không thể nghĩ bàn, lìa phân biệt, dứt hý luận. Bát
Nhã này hoàn toàn không có công đức, làm sao Như Lai khuyên các hữu tình siêng
năng tu học?
Phật bảo đồng tử Mạn Thù Thất Lợi:
- Những điều
ngươi đã nói tức là công đức chơn thật của Bát nhã Ba la mật. Các thiện nam
thiện nữ nào nếu biết như vậy thì gọi là chơn tu Bát Nhã thâm sâu”.
Đoạn Kinh này trả lời câu hỏi trên:
Sao là Bát nhã Ba la mật? Phật dạy: “Các thiện
nam thiện nữ nào nếu biết như vậy thì gọi là chơn tu Bát Nhã thâm sâu”. Biết như vậy là biết các pháp không tăng
không giảm, không đoạn pháp phàm phu, không ôm giữ pháp Như Lai, không lo sanh
tử, không muốn Niết bàn. Nghĩa là không đoạn không thủ, không nắm không xả,
không khởi không diệt, không cấu không tịnh, không thấy Phật, không thấy Bồ tát, không thấy Duyên giác, không thấy
Thanh văn, không thấy sanh tử, không thấy Niết bàn... Không thấy người tu,
không thấy Bát Nhã, cũng không thấy cảnh giới của Bát Nhã, chẳng phải chứng,
chẳng phải không chứng, không hý luận, không phân biệt... Đó là chơn tu Bát nhã
Ba la mật.
Sống cuộc đời thường là có lấy-có
bỏ, có tung-có hứng, có được-có mất... nên không thoát khỏi ngõ cụt hai đầu
(lưỡng nguyên). Còn Thánh giả không phân biệt, nên không chấp. Không chấp nên
không dính, không bị trói, vì vậy mới được giải thoát. Giải thoát những gì?
Chẳng qua là tháo gỡ những hệ lụy của cuộc sống hay nói khác là tránh được
những hệ lụy của phiền não chướng và sở tri chướng mà được an nhiên tự tại. Đó
chính là tu.
Cũng nên nói thêm rằng giáo pháp này
là đỉnh cao trí tuệ của Bát nhã Ba la mật, Mạn thù Thất Lợi bảo Xá Lợi Phất: “Điều tôi giảng nói không những chỉ vượt ngoài tri kiến của Bồ tát mới
phát tâm, mà còn vượt ngoài tri kiến của các vị A la hán đã thành tựu đạo
nghiệp”. Chỉ có bậc thượng tôn mới có thể thông đạt
huống chi trí tuệ cạn cợt của hàng ngu phu dị sanh. Nếu huênh hoang, tăng
thượng thì không tránh khỏi bị đọa. Văn Thù là đại trí trong hàng Bồ tát giúp
Thế Tôn trong việc giáo hóa chúng sanh trong thế giới Kham nhẫn này. Nên mới có
những tư tưởng siêu việt như thế.
Đây là một phần, không gọi là phẩm,
rất khó tiêu hóa cho người sơ cơ, nếu hiểu liền hiểu, không thể phê phán gượng
ép! Ai hiểu được hương vị của nó thì có thể đạt chí mãi đến cõi đời vô tận về
lâu về dài về sau.
Thích nghĩa cho phần lược giải này:
(1). Niết bàn:(涅槃) Phạm:
Nirvàịa. Pàli: Nibbàna. Cũng gọi: Nê hoàn, Nê viết, Niết bàn na, Niết lệ bàn
na, Nê phạ nam, Nặc phạ nam. Hán dịch: Diệt, Tịnh diệt, Diệt độ, Tịch, Vô sinh.
Đồng nghĩa: Trạch diệt, Ly hệ, Giải thoát. Hoặc gọi là Bát niết bàn (Bát, dịch
âm của tiếng Phạm Pari, nghĩa là hoàn toàn, dịch ý là Viên tịch), Đại bát niết
bàn (Đại nghĩa là thù thắng, cũng gọi Đại viên tịch). Niết bàn nguyên nghĩa chỉ
cho sự thổi tắt, hoặc biểu thị trạng thái thổi tắt, về sau được chuyển dụng để chỉ lửa phiền não thiêu đốt đã bị dập tắt,
là cảnh giới hoàn toàn giác ngộ. Cảnh giới này vượt ngoài sinh tử (mê giới),
cũng là mục đích thực tiễn cuối cùng của Phật giáo, cho nên được xếp vào 1
trong những pháp ấn, gọi là Niết bàn tịch tĩnh. Về Niết bàn, Đại thừa và Tiểu
thừa giải thích có khác nhau: 1. Theo Tiểu thừa (Phật giáo bộ phái): Niết bàn là trạng thái diệt hết
phiền não. Trong đó lại chia ra Hữu dư y Niết bàn (gọi tắt:
Hữu dư Niết bàn) và Vô dư y Niết bàn (gọi tắt: Vô dư Niết bàn). Hữu dư
y Niết bàn nghĩa là phiền não tuy đã bị diệt hết, nhưng nhục thể (tức y
thân)tàn dư còn lại; Vô dư y Niết bàn nghĩa là phiền não đã hết mà y thân cũng
không còn, tức là trạng thái khôi thân diệt trí. Hữu bộ chủ trương Niết bàn là
1 thực thể tồn tại, nhưng Kinh lượng bộ thì cho rằng Niết bàn chỉ là giả danh
của cái trạng thái đã diệt hết phiền não, chứ tự nó không có thực thể. 2. Theo
Đại thừa: - Trung luận chủ trương Thực tướng là Niết bàn, Thực tướng cũng tức
là tính không, là pháp do nhân duyên sinh ra, bởi thế Niết bàn và sinh tử thế
gian không có sai khác. - Kinh Niết bàn quyển 3 (bản Nam) cho rằng Niết bàn có
8 vị: Thường, hằng, an, thanh tịnh, bất lão, bất tử, vô cấu và khoái lạc. Nếu
đem 8 vị này phối với 4 đức: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh của Niết bàn thì thường và
hằng là Thường, an và khoái lạc là Lạc, bất lão và bất tử là Ngã, thanh tịnh và
vô cấu là Tịnh. - Tông Duy thức chủ trương Niết bàn có 4 loại: Bản lai Tự tính
thanh tịnh Niết bàn, Hữu dư y Niết bàn, Vô dư y Niết bàn và Vô trụ xứ Niết bàn.
Trong đó, Bản lai tự tính thanh tịnh Niết bàn (gọi tắt: Bản lai thanh tịnh Niết bàn, Tính tịnh Niết
bàn) là chỉ cho
Chân như, nghĩa là tướng của hết thảy sự vật xưa nay vốn là lý thể của Chân như
vắng lặng. Vô trụ xứ Niết bàn là nương vào trí tuệ mà xa lìa phiền não chướng
và sở tri chướng, không bị vướng mắc trong cõi mê sinh tử. Lại vì lòng đại bi
nên hoạt động trong cõi mê để cứu giúp chúng sinh mà không bị kẹt nơi cảnh giới
Niết bàn. Đây là 1 đặc sắc về Niết bàn của Phật giáo Đại thừa. - Tông Địa luận
và tông Nhiếp luận chia Niết bàn làm 2 loại là: Tịnh tính Niết bàn và Phương
tiện tịnh Niết bàn. - Tông Thiên thai thì chia Niết bàn làm 3 loại là: Tịnh
tính Niết bàn, Viên tịnh Niết bàn và Phương tiện tịnh Niết bàn (cũng gọi Ứng
hóa Niết bàn – đức Phật vì cứu độ chúng sinh nên thị hiện thân giả huyễn, khi
nhân duyên độ sinh đã hết thì vào Niết bàn). - Tông Tịnh độ gọi thế giới Cực
lạc của đức Phật A di đà là thành Niết bàn, cũng gọi là Vô vi Niết bàn giới. -
Hàng Thanh văn, Duyên giác vào Vô dư Niết bàn, sau đó lại hồi tâm chuyển hướng
Đại thừa giáo, gọi là Vô dư hoàn sinh. Đồng thời, Niết bàn là xa lìa tướng
trạng sai biệt của hết thảy các pháp, nên cũng gọi là Ly tướng. Phỏng theo Từ
điển Phật Quang.
(2). Thanh văn: Thanh là âm thanh. Thanh văn
là người nghe pháp âm, tu tập mà thành A La hán.
(3). Lời của
D.T. Suzuki trong Thiền Luận quyển thượng.
(4). Trích
trong Phật Học Phổ Thông của HT. Thích Thiện Hoa, khóa thứ VI - VII,
Phật-Học-Viện Quốc-tế xuất bản.
(5). Bồ đề
không có tướng, Bồ đề không thấy tướng, nên Bồ đề không chấp tướng. Nếu Bồ đề
chấp tướng thì không còn là Bồ đề. Bát Nhã cũng không có tướng, Bát Nhã không
thấy tướng, Bát Nhã cũng không chấp tướng. Nếu Bát Nhã chấp tướng thì Bát Nhã
không còn là Bát Nhã nữa. Nên Kinh nói “rời tướng tức Bồ đề, Bồ đề tức Phật,
Phật tức Bát Nhã. Bát Nhã, Phật không hai không khác”. TB
(6). Tam ma
bạt đề: Phạm, Pàli: Samàpatti. Hán âm:
Tam ma bát đề, Tam ma nga. Hán dịch: Đẳng chí, Chính thụ, Chính định. Đã thích
nghĩa rồi.
---o0o---
Đến đây chấm dứt phần bảy,
(Hội thứ
VII).
Tất cả những
gì mà chúng ta học ở các pháp hội trước so với Hội thứ VII này tưởng chừng như
mây khói. Bát Nhã như ngọn sóng thần bỗng nhiên nổi dậy xóa nhòa tất cả ký ức
của chúng ta. Nhưng Bát Nhã không cố tạo mâu thuẫn, cũng không phải là hỏa mù.
Bát Nhã ở đây như một tia chớp, một tiếng sấm, một tia sét đập mạnh vào cân não
của chúng ta. Bấy lâu Phật đạo xây dựng trong tâm khảm của chúng ta thế nào là
tội và phước, nhân và quả, thiện ác một cách ôn hòa... Bây giờ, Bát Nhã lật úp,
vặn tréo tất cả. Nhưng cái nghịch đảo này, không phải là một thứ phản biện bình
thường. Nó như tiếng hét vang dội trong đêm cô tịch để giúp ta thoát khỏi cơn
mộng du mà chính ta không thể tự kiểm soát cả hồn lẫn xác.
Trong cuộc
sống bình thường luân lý đạo đức dạy rằng “làm lành lánh dữ”. Đó là lối nói
thuận dòng thế gian. Biết dữ, biết ác là xấu phải tránh, đó là điều khó. Xả kỷ
làm thiện lại còn khó hơn. Lên một tầng nữa, bỏ luôn cả ác lẫn thiện để thấy
bình đẳng, lại khó khăn hơn bao giờ hết. Bây giờ, lại bảo chúng ta phải thay
đổi cả quan niệm sống: Kẻ phạm tội không bị đọa địa ngục, kẻ tu tịnh giới không
lên thiên đàng. Lão chồn núi chỉ nói nhầm câu “bất lạc nhân quả” với “bất muội
nhân quả” mà bị đọa làm chồn núi 500 kiếp. Còn như chúng ta nói theo Mạn Thù Sư
Lợi “Bồ đề là ngũ nghịch, ngũ nghịch tức Bồ đề” có lẽ bị đọa làm con giun con
sán sống trong đóng phân trăm ngàn muôn kiếp.
Nhưng lạ
lùng thay câu nói sau đây của Mạn Thù Thất Lợi lại thay đổi được tâm niệm của
chúng ta: “…Bí sô phạm trọng tội chẳng đọa địa ngục, kẻ
trì tịnh giới chẳng được sanh cõi trời. Bí sô phạm trọng tội chẳng chìm trong
sanh tử, kẻ trì tịnh giới chẳng chứng Niết bàn v.v... Vì sao? Xá lợi Tử!
Vì trong chơn pháp giới, tánh của giữ giới và phạm giới đều bình đẳng không sai
khác vậy”.
Vậy, học,
hiểu và chứng được chơn pháp giới tức giác biết tất cả pháp đều bình đẳng thì
không còn quái ngại trong việc xử vật tiếp người. Những điều mà chúng ta tư duy trước đây về
cuộc sống như tốt xấu, tội phước, thiện ác... chỉ là những tương quan giữa luân
lý đạo đức của con người với con người trong cuộc sống. Muốn nâng nhận thức lên
một tầng cao hơn, chúng ta phải gạt bỏ những thị phi nhân ngã trong cuộc sống
lưỡng nguyên này. Nghĩa là chúng ta không nên dùng cảm quan và ý thức nữa. Có
lẽ trực giác thực chứng là kinh nghiệm tốt nhất của đời sống đạo. Vì vậy, chúng
ta không lấy làm ngạc nhiên khi nghe những câu nói nghịch đời như trên. Nhưng
thuận hay nghịch là nói theo ý của chúng ta, chứ không có gì là thuận hay
nghịch đối với Mạn Thù Thất Lợi. Vì sao? Vì
chỉ có những người có Bát Nhã Trí, vô phân biệt trí, vô trước trí... thuộc tầm
vóc như Mạn Thù Thất Lợi Bồ tát mới thấu hiểu những điều nói trên. Mạn Thù Thất
Lợi hiểu tất cả pháp là không. Nếu tất cả là không thì lấy gì nương vịn, lấy gì
làm sở duyên. Rốt ráo sẽ được đạo nhãn thanh tịnh là biết tất cả pháp như như
bất động, như như đó là bình đẳng, như như đó là thanh tịnh. Biết như thế, thấy
như thế thì không cần nói nghịch nữa. Thiền sư lúc nào cũng thích nói nghịch
“Liễu lúc nào cũng đỏ và lựu lúc nào cũng xanh”. Bây giờ, chúng ta biết rõ rồi,
không nói nghịch nữa mà nói “Lựu phun lửa Hạ, mai chào gió Đông”.
Rốt lại, dù
thuyết pháp có tánh cách khuyến dụ nhẹ nhàng hay dù thuyết pháp có tách cách
nghịch đảo táo bạo, mục đích Bát Nhã nói chung chỉ cốt giúp hành giả Bát Nhã mở
tâm đạo bằng cách này hay cách khác. Phân biệt, so đo là thái độ tối kỵ của Bát
Nhã. Học Bát Nhã Tánh Không đến đây, có lẽ chúng ta không muốn tán tụng là pháp
tối cao hay đỉnh cao trí tuệ loài người nữa. Đó chỉ là tưởng tượng bốc cao, mục
đích của các giáo lý dù kích động hay không là tùy thuộc người đọc không tùy
thuộc người nói. Giáo lý của Phật không có thượng, trung, hạ. Ngày nào còn thấy
giáo pháp của Phật có hơn kém, hay dở, cao thấp v.v... thì ngày ấy vẫn còn đứng
ngoài cổng chưa vào được chánh điện đảnh lễ Phật. Kinh “Văn Thù Sư Lợi Sở Thuyết Ma Ha Bát Nhã
Ba La Mật”, Mạn Đà La Tiên dịch. Văn Thù Sư Lợi bạch Phật: “Bạch Đức Thế Tôn! Không thấy đẹp
xấu, không có so đo cao thấp, không nắm bắt hay xả bỏ. Vì sao? Pháp không có
đẹp xấu, vì pháp xa lìa các tướng; pháp không cao thấp, vì tánh của pháp bình
đẳng; pháp không nắm bắt hay xả bỏ, vì pháp trụ vào thật tế. Đó là tu Bát nhã
Ba la mật”. Khi đạt đến trình độ đó thì
không còn đứng ngoài cổng nữa mà có thể vào chùa không những thấy Phật mà còn
có thể trải tọa cụ trên tòa cao thuyết pháp.
Hội thứ VIII
phần “Na Già Thất Lợi” kế tiếp sẽ giúp chúng ta tháo gỡ cái nhìn ngây ngô trên
muôn sự muôn vật và cho đó là thật, nên bị chìm đắm trong luân hồi sanh tử.
Phật dạy quán toàn bộ pháp hữu vi là không như sao mù, đèn huyễn, như sương, bọt, điện
chớp, mây… để hữu tình “đối với các pháp không còn nắm bắt, thông đạt tất
cả pháp đều không có tướng trạng, không tàng chứa, thủ giữ, đồng với hư không
v.v… bản tánh Không, vắng lặng. Nếu chúng ta hành được như thế, thì có thể lìa
được hý luận, cũng có thể làm ruộng phước chơn tịnh cho trời, người…, xứng đáng
nhận sự cúng dường cung kính của thế gian”.
---o0o---