PHẨM “LẦN HỒI” hay “TUẦN TỰ”
Phần cuối quyển 465 đến phần đầu
quyển 466, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương phẩm “Tam Tiệm Thứ” hay
“Ba Lần Lữa”, phần sau Q.372,
cho đến phần đầu Q.373, Hội thứ I,
ĐBN)
Tóm lược:
(Lấy vô tánh làm tự tánh)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại thưa
Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Kẻ trụ tưởng có,
nếu không thuận nhẫn cũng không tu đạo, không đắc quả cũng không hiện quán. Kẻ
trụ tưởng không, đâu có thuận nhẫn, hoặc Tịnh quán địa, như vậy cho đến
hoặc Như Lai địa. Nếu tu Thánh đạo, nhờ tu Thánh đạo dứt các phiền não. Bởi
phiền não đây làm ngăn che nên chẳng năng chứng bậc tương ưng Thanh văn Độc
giác, huống vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh. Nếu chẳng năng vào Bồ tát Chánh tánh
ly sanh đâu có thể chứng được Nhất thiết trí trí cũng không có thể dứt hẳn tất
cả phiền não tập khí nối nhau.
Bạch Thế Tôn! Nếu tất cả pháp đều vô
sở hữu, vô sanh vô diệt, vô nhiễm vô tịnh, các pháp như thế đều chẳng sanh, làm
sao năng chứng Nhất thiết trí trí?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Như vậy, như ngươi đã
nói! Kẻ trụ tưởng không cũng không thuận nhẫn, cho đến cũng không dứt hẳn các
phiền não tập khí nối nhau. Nếu tất cả pháp đều vô sở hữu, vô sanh vô diệt, vô
nhiễm vô tịnh, các pháp như thế đều chẳng sanh, thì làm sao năng chứng được
Nhất thiết trí trí.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật
rằng:
- Các đại Bồ tát khi hành Bát Nhã
thẳm sâu có tưởng có, tưởng không chăng? Có tưởng sắc, tưởng thọ tưởng hành
thức chăng? Như vậy, cho đến có tưởng Nhất thiết trí trí chăng? Có tưởng dứt
hẳn tất cả phiền não tập khí nối nhau chăng? Có tưởng sắc, có tưởng dứt sắc
chăng? Có tưởng thọ tưởng hành thức, tưởng dứt thọ tưởng hành thức chăng? Có
tưởng mười hai xứ cho đến mười tám giới, có tưởng dứt mười hai xứ và mười tám
giới chăng? Có tưởng nhãn xúc cho đến ý xúc, có tưởng dứt nhãn xúc cho đến ý
xúc chăng? Có tưởng nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc làm duyên
sanh ra các thọ, có tưởng dứt nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc
làm duyên sanh ra các thọ chăng? Có tưởng địa giới cho đến thức giới, có tưởng
dứt địa giới cho đến thức giới chăng? Có tưởng nhân duyên cho đến tăng thượng
duyên, có tưởng dứt nhân duyên cho đến tăng thượng duyên chăng? Có tưởng tham
sân si, có tưởng dứt tham sân si chăng? Có tưởng vô minh cho đến lão tử sầu
thán khổ ưu não, có tưởng dứt vô minh cho đến lão tử sầu thán khổ ưu não chăng?
Có tưởng chứng Tứ Thánh đế? Như vậy, cho đến có tưởng Nhất thiết trí trí, có
tưởng chứng Nhất thiết trí trí chăng? Có tưởng dứt hẳn tất cả phiền não tập khí
nối nhau chăng?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi
hành Bát nhã Ba la mật đối tất cả pháp đều không tưởng có cũng không tưởng
không. Nếu không tưởng có cũng không tưởng không, phải biết tức là Bồ tát thuận
nhẫn, cũng là tu đạo, cũng là đắc quả, cũng là hiện quán.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
lấy vô tánh làm Thánh đạo, lấy vô tánh làm hiện quán, đạt tất cả pháp, đều lấy
vô tánh làm tự tánh. Do nhân duyên đây, phải biết tất cả pháp đều lấy
vô tánh làm tự tánh.
Cụ thọ Thiện Hiện liền thưa Phật
rằng:
- Nếu tất cả pháp đều lấy vô tánh
làm tự tánh, vì sao Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đối tất cả pháp lấy vô tánh làm
tánh, hiện đẳng giác rồi, được gọi là Phật, chuyển tất cả pháp và đạt các cảnh
giới một cách tự tại?
Phật bảo:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Hết thảy pháp
đều lấy vô tánh làm tự tánh. Xưa kia, lúc tu học Bồ tát đạo, Ta tùy thuận tu
hành pháp bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát nhã Ba la mật, do
đó Ta lìa pháp dục ác bất thiện, có tầm, có tứ, ly sanh hỷ lạc, nhập vào sơ
tịnh lự và an trụ hoàn toàn trong đó. Như vậy, cho đến dứt vui, dứt khổ, vui
buồn trước đây lặng mất, không khổ, không vui, xả niệm thanh tịnh, nhập vào
tầng thiền thứ tư và an trụ hoàn toàn ở đó. Vào lúc ấy, đối với các tịnh lự và
các chi tịnh lự, tuy hoàn toàn nắm giữ tướng của nó, nhưng Ta không chấp trước
vào chúng, không đắm trước vị ngọt của tịnh lự và các chi tịnh lự, hoàn toàn
không nắm bắt đối với các tịnh lự và các chi của tịnh lự. Lúc ấy, đối với hành
tướng bốn tịnh lự, Ta thanh tịnh, không có chút phân biệt. Đối với các tịnh lự
và các chi của tịnh lự tuy Ta đã hoàn toàn thuần thục nhưng không nhận phước
báo của nó, chỉ dựa vào tịnh lự để phát sanh thần cảnh, thiên nhĩ, tha tâm, túc
trụ, thiên nhãn, trí thông. Tuy hoàn toàn nắm giữ tướng của năm thần thông này,
nhưng ta không chấp trước, cũng không ưa thích vị ngọt của nó, đối với các cảnh
thần thông, ta hoàn toàn không nắm bắt, cũng không phân biệt mà chỉ trụ như hư
không. Lúc ấy, ta quán tất cả pháp đều bình đẳng, lấy vô tánh làm tánh.
Nhờ tương ưng với Bát Nhã chỉ trong sát na, Ta chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề, nghĩa là biết như thật đây là Thánh đế khổ, Thánh đế tập, Thánh đế
diệt, Thánh đế đạo và tất cả đều đồng một tướng là vô tướng. Vô tướng này cũng
vô sở hữu. Nhờ vậy, Ta thành tựu Như Lai mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự
hiểu biết thông suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất
cộng và vô số công đức vi diệu không thể nghĩ bàn. Ta dùng trí vi diệu của Phật
để an lập hữu tình vào ba nhóm khác nhau là nhóm Chánh tánh định, nhóm Tà tánh
định và nhóm Bất định. Sau khi đã an lập họ thành ba nhóm khác nhau như vậy,
tùy theo căn cơ của họ mà Ta tìm cách giáo hóa, giúp họ đạt được lợi ích an lạc
thù thắng.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Làm sao trong tánh vô tánh của tất
cả pháp Như Lai lại phát sanh bốn tịnh lự, năm thần thông, chứng đắc đại Bồ đề,
đầy đủ các công đức, an lập lợi lạc ba nhóm hữu tình?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Nếu các pháp dục ác bất thiện mà
có chút ít tự tánh hoặc lại lấy tự tánh của vật khác làm tự tánh thì khi xưa
lúc tu hành Bồ tát đạo, Ta đã không cần thấu rõ tất cả pháp dục ác bất thiện,
đều lấy vô tánh làm tự tánh, nhập vào tầng thiền đầu tiên cho đến nhập vào tầng
thiền thứ tư và hoàn toàn an trụ trong đó. Do các pháp dục ác bất thiện hoàn
toàn không tự tánh, cũng không có tha tánh, chỉ lấy vô tánh làm tự tánh nên xưa
kia lúc tu hành Bồ tát đạo, Ta phải thấu rõ pháp dục ác bất thiện, đều lấy vô tánh
làm tự tánh. Sau khi lìa pháp dục ác v.v… Ta nhập vào sơ thiền cho đến nhập vào
tầng thiền thứ tư.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu năm thần
thông có một chút ít tự tánh, hoặc lấy tha tánh làm tự tánh thì khi xưa lúc tu
hành Bồ tát đạo, Ta không cần phải thấu rõ tất cả thần thông, đều lấy vô tánh
làm tự tánh, đã phát sanh các loại thần thông tự tại, diệu dụng, vô ngại đối
với các cảnh giới. Do thần thông hoàn toàn không tự tánh cũng không tha tánh,
chỉ lấy vô tánh làm tự tánh nên khi xưa, lúc tu hành Bồ tát đạo, Ta thấu rõ
thần thông đều lấy vô tánh làm tự tánh, Ta phát sanh các loại thần thông tự
tại, diệu dụng, vô ngại đối với các cảnh giới.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề có chút ít tự tánh hoặc lấy tha tánh làm tự tánh thì
khi xưa lúc tu hành Bồ tát đạo, Ta không cần phải thấu rõ quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề và các công đức đều lấy vô tánh làm tự tánh, đã chứng đắc quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đầy đủ các công đức. Do quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề và các công đức hoàn toàn không tự tánh, cũng không tha tánh, chỉ
lấy vô tánh làm tự tánh nên khi xưa, lúc tu hành Bồ tát đạo, Ta thấu rõ quả vị
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đều lấy vô tánh làm tự tánh, Ta chứng đắc quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đầy đủ các công đức.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các hữu
tình có chút ít tự tánh, hoặc lấy tha tánh làm tự tánh thì Ta đã thành Phật
rồi, không cần thấu rõ tất cả hữu tình đều lấy vô tánh làm tự tánh, đã an lập
hữu tình thành ba nhóm khác nhau, tùy theo căn cơ của họ, Ta đã tìm cách giáo hóa,
giúp họ đạt được an lạc, lợi ích thù thắng. Do các hữu tình hoàn toàn không có
tự tánh cũng không có tha tánh, chỉ lấy vô tánh làm tự tánh. Sau khi thành
Phật, Ta thấu rõ các hữu tình đều lấy vô tánh làm tự tánh, đã an lập hữu tình
thành ba nhóm khác nhau, tùy theo căn cơ của họ mà tìm cách giáo hóa, giúp họ
đạt được an lạc, lợi ích thù thắng. (Q.
465, ĐBN)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại thưa
Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Nếu đại Bồ tát đối
trong tánh tất cả pháp khởi bốn tĩnh lự, phát năm thần thông chứng được Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, đủ các công đức, an lập hữu tình ba nhóm riêng biệt
khiến họ được lợi vui. Đại Bồ tát sơ phát tâm làm sao đối trong tánh vô tánh
tất cả pháp tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi chứng được Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, làm việc lợi vui thù thắng các hữu tình?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Các đại Bồ tát ở ngôi
sơ phát tâm, hoặc theo Phật nghe, hoặc lại từ nơi cúng dường nhiều Phật, Bồ
tát, Độc giác và A la hán, Bất hoàn, Nhất lai, Dự lưu cùng Hiền Thánh mà nghe.
Nghĩa là chứng các pháp vô tánh làm tánh rốt ráo viên mãn mới gọi là Phật. Lần
lượt chứng các pháp vô tánh làm tánh, gọi là Bồ tát. Cho đến Dự lưu thâm tín
chứng các pháp vô tánh làm tánh, thì được gọi là Hiền thiện sĩ. Tất cả các
bậc hiền Thánh từ Thanh văn đến Vô Thượng Giác ngộ đều lấy vô tánh tự tánh, làm
cứu cánh tu hành tất cả pháp để chứng đắc quả vị mà mình trụ trì, nhưng không
thấy mình tu, mình chứng cũng không thấy bất cứ một pháp nào dầu nhỏ nhiệm bằng
đầu mảy lông phải tu, phải chứng, phải trụ.
Sau khi nghe việc này rồi, Đại Bồ
tát ấy nghĩ: Nếu tất cả các pháp và các hữu tình đều lấy vô tánh làm tự tánh,
chứng đắc việc đó nên gọi là Phật, Bồ tát, Độc giác, A la hán v.v… thâm tín các
pháp nên gọi là Hiền thiện sĩ, thì đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
hoặc là ta sẽ chứng được, hoặc không chứng được. Vì các pháp
và hữu tình đều lấy vô tánh làm tự tánh nên ta nhất định phải hướng đến quả vị
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Sau khi chứng đắc Bồ đề, nếu các hữu tình thực hành
tưởng có, thì ta tìm cách an lập giúp họ trụ vào tưởng không. (Q.466, ĐBN)
Đại Bồ tát này khởi nghĩ đây rồi,
cầu tới Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, vì muốn giúp hữu tình được Niết bàn nên các
vị ấy tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi. (1)
Như các đại Bồ tát đời quá khứ cầu tới
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, trước tạo sự nghiệp, học hành lần hồi, nên chứng
được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Đại Bồ tát này cũng lại như thế. Trước nên tu
học bố thí, thứ nên tu học tịnh giới, tu học an nhẫn, tinh tấn, tĩnh lự, sau
nên tu học Bát nhã Ba la mật.
(Các Bồ tát từ sơ phát tâm học lục Ba
la mật như thế nào?)
Thiện Hiện phải biết, đại Bồ tát này
từ sơ phát tâm khi tu học bố thí Ba la mật, nên tự hành bố thí, cũng
khuyên người hành bố thí, xưng nêu công đức bố thí không trái, vui mừng khen ngợi
kẻ hành bố thí. Do nhân duyên đây được ngôi của lớn, thường hành bố thí, lìa
tâm keo kiệt. Tùy các hữu tình cần dùng uống ăn, áo mặc đồ nằm, chuỗi anh lạc,
hương hoa, đèn sáng, xe cộ nhà cửa và các thứ tư cụ thảy đều thí cho.
Đại Bồ tát này do bố thí, nên thọ
trì nhóm giới, sanh trong trời người được đại tôn quý. Do thí giới, nên lại
được nhóm định. Do thí giới định, nên lại được nhóm huệ. Do thí giới định huệ,
nên lại được nhóm giải thoát. Do thí giới định huệ giải thoát, nên lại được
nhóm giải thoát trí kiến. Do các nhóm thí cho đến giải thoát trí kiến viên mãn,
nên vượt khỏi Thanh văn và bậc Độc giác, chứng vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh.
Đã vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật.
Làm việc đây rồi, chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, quay xe diệu pháp, đem
pháp Tam thừa an lập độ thoát các loại hữu tình, khiến thoát sanh tử chứng được
Niết bàn.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này do nhờ bố
thí, nên tuy năng tạo nghiệp lần hồi như thế, học lần hồi, hành lần hồi như thế
mà đối tất cả đều vô sở đắc. Vì sao? Vì tất cả pháp vô tự tánh vậy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Đại Bồ tát này
từ sơ phát tâm, khi tu học tịnh giới Ba la mật, nên tự hành tịnh giới,
cũng khuyên người hành hạnh tịnh giới, xưng nêu công đức tịnh giới không trái,
vui mừng khen ngợi kẻ hành tịnh giới. Nhờ nhân duyên đây nhóm giới thanh tịnh,
sanh trong trời người được đại tôn quý, thí kẻ nghèo cùng cần dùng của vật. Đã
hành thí rồi; an trụ nhóm giới, nhóm định, nhóm huệ, nhóm giải thoát, nhóm giải
thoát trí kiến. Do các nhóm giới, định, huệ, giải thoát, giải thoát trí kiến
thanh tịnh nên vượt khỏi các Thanh văn và bậc Độc giác, chứng vào Bồ tát Chánh
tánh ly sanh, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật. Làm việc đây rồi,
chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, quay xe diệu pháp, đem pháp Tam thừa an
lập độ thoát các loại hữu tình, khiến thoát sanh tử chứng được Niết bàn.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này do tịnh
giới, nên dù năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, mà đối
tất cả đều vô sở đắc. Vì sao? Vì tất cả pháp vô tự tánh vậy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Đại Bồ tát này
từ sơ phát tâm, khi tu học an nhẫn Ba la mật, nên tự hành an nhẫn, cũng
khuyên người hành an nhẫn, xưng nêu công đức an nhẫn không trái, vui mừng khen
ngợi kẻ hành an nhẫn, năng đem của cải thí các hữu tình đều khiến đầy đủ. Đã
hành thí rồi, an trụ nhóm giới, nhóm định, nhóm huệ, nhóm giải thoát, nhóm giải
thoát trí kiến. Do các nhóm giới, định, huệ. giải thoát, giải thoát trí kiến
thanh tịnh, nên vượt khỏi các Thanh văn và bậc Độc giác, chứng vào Bồ tát Chánh
tánh ly sanh. Đã vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh, thành thục hữu tình, nghiêm
tịnh cõi Phật. Đã làm việc đây rồi, chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, quay
xe diệu pháp, đem pháp Tam thừa an lập độ thoát các loại hữu tình khiến thoát
sanh tử, chứng được Niết bàn.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này do tinh
tấn nên dù năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, mà đối
tất cả đều vô sở đắc. Vì sao? Vì tất cả pháp vô tự tánh vậy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Đại Bồ tát này
từ sơ phát tâm, khi tu học tĩnh lự Ba la mật, nên tự vào bốn tĩnh lự,
bốn vô lượng, bốn định vô sắc; cũng khuyên người vào bốn tĩnh lự, bốn vô lượng,
bốn định vô sắc định; xưng nêu công đức bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô
sắc không trái; vui mừng khen ngợi kẻ vào bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn
định vô sắc. Đại Bồ tát này khi hành tĩnh lự, năng đem của cải thí các hữu tình
đều khiến đầy đủ. Đã hành thí rồi, an trụ nhóm giới, nhóm định, nhóm huệ, nhóm
giải thoát, nhóm giải thoát trí kiến. Do các nhóm giới, định, huệ, giải thoát,
giải thoát trí kiến thanh tịnh, nên vượt khỏi các Thanh văn và bậc Độc giác,
chứng vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật.
Làm việc đây rồi, chứng được Vô thượng Bồ đề, quay xe diệu pháp, đem pháp tam
thừa an lập độ thoát các loại hữu tình khiến thoát sanh tử, chứng được Niết
bàn.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này do tĩnh
lự nên dù năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, mà đối
tất cả đều vô sở đắc. Vì sao? Vì tất cả pháp vô tự tánh vậy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Đại Bồ tát này
từ sơ phát tâm, khi tu học Bát nhã Ba la mật, đem vô sở đắc mà làm
phương tiện nên tự hành sáu thứ Ba la mật, cũng khuyên người hành sáu Ba la mật,
xưng nêu công đức sáu Ba la mật, vui mừng khen ngợi kẻ hành sáu Ba la mật. Đại
Bồ tát này do đối sáu Ba la mật phương tiện khéo léo, vượt khỏi các Thanh văn
và bậc Độc giác, chứng vào Bồ tát Chánh tánh ly sanh. Đã vào Bồ tát Chánh tánh
ly sanh, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật. Làm việc đây rồi, chứng
được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, quay xe diệu pháp, đem pháp Tam thừa an lập độ
thoát các loại hữu tình khiến thoát sanh tử, chứng được Niết bàn.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này do Bát
Nhã, nên dù năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, mà đối
tất cả đều vô sở đắc. Vì sao? Vì tất cả pháp vô tự tánh vậy.
Thiện Hiện! Đấy là Đại Bồ tát sơ
phát tâm, nương học sáu thứ Ba la mật tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần
hồi, cùng các hữu tình làm việc lợi vui.
(Tu Phật, Pháp, Tăng, Giới, Xả và
Thiên tùy niệm như thế nào?)
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
khi tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi, từ sơ phát tâm đem tác ý
tương ưng Nhất thiết trí trí, tin hiểu tất cả pháp đều lấy vô tánh làm tự tánh,
trước nên tu học Phật tùy niệm, thứ nên tu học Pháp tùy niệm, tu học Tăng tùy
niệm, Giới tùy niệm, Xả tùy niệm, sau nên tu học Thiên tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu
học Phật tùy niệm? Nghĩa là đại Bồ tát khi tu học Phật tùy niệm chẳng nên
đem sắc tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Chẳng nên đem thọ tưởng hành thức
tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Vì sao? Sắc cho đến thức đều không tự tánh.
Nếu pháp không tự tánh thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu
không niệm không tư duy, đấy là Phật tùy niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
khi tu học Phật tùy niệm, chẳng nên đem ba mươi hai tướng Đại sĩ tư duy Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác, chẳng nên đem sắc thân chơn kim thường quang một tầm, tám
mươi tùy hảo tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Vì sao? Sắc thân kim quang
tướng hảo như thế đều không tự tánh. Nếu pháp không tự tánh thời chẳng thể
niệm, chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu không niệm không tư duy, đấy là Phật tùy
niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
khi tu học Phật tùy niệm, chẳng nên đem nhóm giới tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác. Chẳng nên đem nhóm định, nhóm huệ, nhóm giải thoát, nhóm giải thoát trí
kiến tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Vì sao? Các nhóm như thế đều không tự
tánh. Nếu pháp không tự tánh thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu
không niệm không tư duy, đấy là Phật tùy niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
tu học Phật tùy niệm, chẳng nên đem năm nhãn, sáu thần thông tư duy Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác. Chẳng nên đem Phật mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất
cộng tư duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Vì sao? Các pháp như thế đều không tự
tánh. Nếu pháp không tự tánh thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy, đấy là Phật
tùy niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
khi tu học Phật tùy niệm, chẳng nên đem pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả tư
duy Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Chẳng nên đem Nhất thiết trí, Đạo tướng trí,
Nhất thiết tướng trí và vô lượng vô biên các Phật pháp khác tư duy Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác. Vì sao? Các pháp như thế đều không tự tánh. Nếu pháp không tự
tánh thời chẳng thể niệm chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu không niệm không tư duy,
đấy là Phật tùy niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các Đại Bồ tát
khi tu học Phật tùy niệm, chẳng nên dùng pháp duyên tánh để tư duy Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác. Chẳng nên dùng pháp duyên khởi để tư duy Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác. Vì cớ sao? Duyên tánh duyên khởi đều không tự tánh. Nếu pháp
không tự tánh thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu không niệm
không tư duy đấy là Phật tùy niệm.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu nên tu học Phật tùy niệm như thế. Nếu tu học Phật tùy niệm như
thế, đấy là tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi.
Nếu đại Bồ tát khi năng tạo nghiệp
lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, thời năng viên mãn bốn niệm trụ cho
đến tám Thánh đạo chi. Cũng năng viên mãn bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định
vô sắc. Cũng năng viên mãn tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Cũng năng viên
mãn bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Cũng năng viên mãn nội không cho đến vô
tánh tự tánh không. Cũng năng viên mãn chơn như cho đến bất tư nghì giới. Cũng
năng viên mãn khổ tập diệt đạo Thánh đế. Cũng năng viên mãn không, vô tướng, vô
nguyện giải thoát môn. Cũng năng viên mãn Bồ tát các địa. Cũng năng viên mãn
tất cả Đà la ni, Tam ma địa môn. Cũng năng viên mãn Như Lai mười lực cho đến
mười tám pháp Phật bất cộng. Cũng năng viên mãn pháp vô vong thất, tánh hằng
trụ xả. Cũng năng viên mãn Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí.
Nhờ đây chứng được Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ sức phương tiện lấy
tất cả pháp vô tánh làm tánh nên đại Bồ tát này biết tất cả pháp đều không tự
tánh, trong đó không có tưởng cũng không vô tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát nên tu
học Phật tùy niệm như vậy nghĩa là trong tất cả pháp vô tánh, Phật còn không
thể đắc huống là có Phật tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu học
Pháp tùy niệm? Là Bồ tát khi tu học Pháp tùy niệm chẳng nên tư duy pháp
thiện, chẳng thiện. Chẳng nên tư duy pháp hữu ký, vô ký. Chẳng nên tư duy pháp
thế gian, xuất thế gian. Chẳng nên tư duy pháp có mê đắm, pháp không mê đắm.
Chẳng nên tư duy pháp có tranh, pháp không tranh. Chẳng nên tư duy pháp Thánh,
pháp phi Thánh. Chẳng nên tư duy pháp hữu lậu, pháp vô lậu. Chẳng nên tư duy
pháp đọa ba cõi, pháp chẳng đọa ba cõi. Chẳng nên tư duy pháp hữu vi, pháp vô
vi. Vì sao? Vì các pháp như thế đều không tự tánh. Nếu pháp không tự tánh,
thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy. Vì sao? Nếu không niệm không tư duy, đấy
là Pháp tùy niệm.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu, nên tu học Pháp tùy niệm như thế. Nếu tu học Pháp tùy niệm như
thế đấy là tạo nghiệp lần hồi, tu học lần hồi, hành hạnh lần hồi. Nếu đại Bồ
tát khi năng tạo nghiệp lần hồi, tu học lần hồi, hành hạnh lần hồi như thế,
thời năng viên mãn bốn niệm trụ, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Nhờ đấy
chứng được Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ sức phương tiện lấy
tất cả pháp vô tánh làm tánh nên đại Bồ tát này giác ngộ tất cả pháp đều không
tự tánh, ở trong đó không có tưởng cũng không phải không có tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát nên tu
học Pháp tùy niệm như vậy nghĩa là trong tất cả pháp vô tánh, Pháp còn bất khả
đắc huống là có Pháp tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu
học Tăng tùy niệm? Nghĩa là Bồ tát khi tu học Tăng tùy niệm, nên khởi nghĩ
này: Chúng đệ tử Phật đủ nhóm giới, nhóm định, nhóm huệ, nhóm giải thoát trí kiến thanh
tịnh; bốn cặp tám đôi bổ đặc già la(2) tất cả đều là vô vi hiển ra, đều lấy vô
tánh làm tự tánh. Do nhân duyên đây chẳng nên tư duy. Vì sao? Thiện sĩ như thế
đều không tự tánh. Nếu pháp không tự tánh thời chẳng thể niệm, chẳng thể tư
duy. Vì sao? Nếu không niệm không tư duy, đấy là Tăng tùy niệm.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu, nên tu học Tăng tùy niệm như thế. Nếu tu học Tăng tùy niệm như
thế, đấy là tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hạnh lần hồi. Nếu đại Bồ tát khi
năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, thời năng viên mãn
bốn niệm trụ, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Nhờ đây chứng được Nhất
thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ sức phương tiện lấy
tất cả pháp vô tánh làm tánh nên đại Bồ tát này giác ngộ tất cả pháp đều không
tự tánh, trong đó không có tưởng, cũng không phải vô tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát nên tu
học Tăng tùy niệm như vậy nghĩa là trong tất cả pháp vô tánh, Tăng còn bất khả
đắc huống là có Tăng tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu học
Giới tùy niệm? Là Bồ tát khi tu học Giới tùy niệm, từ sơ phát tâm nên
nghĩ Thánh giới không khuyết không hở, không tỳ không uế, không bị không mắc;
đáng thọ cúng dường, được kẻ trí khen; khéo hay thọ trì, khéo hay rốt ráo tùy
thuận thắng định. Tư duy giới đây lấy vô tánh làm tánh. Do nhân duyên này chẳng
nên tư duy. Vì sao? Thánh Giới như thế đều vô tự tánh. Nếu pháp vô tự tánh thời
chẳng thể niệm, chẳng thể tư duy, đấy là Giới tùy niệm.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu, nên tu học Giới tùy niệm như thế. Nếu tu học Giới tùy niệm như
thế đấy là tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần hồi như thế, thời năng
viên mãn bốn niệm trụ, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Do đây chứng được
Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ vào sức phương tiện
lấy tất cả pháp vô tánh làm tánh nên đại Bồ tát này giác ngộ tất cả pháp đều
không tự tánh, trong đó không có tưởng, cũng không có vô tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát phải tu
học Giới tùy niệm như vậy nghĩa là trong tất cả các pháp vô tánh, Giới còn bất
khả đắc thì làm sao có Giới tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu học
Xả tùy niệm? Đó là từ lúc mới phát tâm tu học tùy niệm về xả, Đại Bồ tát
này phải thường niệm xả, hoặc nghĩ tự buông xả, hoặc nghĩ việc buông xả
của người khác, hoặc nghĩ xả bỏ của cải, hoặc nghĩ buông xả pháp, đối với việc
xả thí quyết không sanh tâm ta có thể xả thí hoặc không xả thí. Nếu xả bỏ các
bộ phận của thân thì cũng không sanh tâm ta có thể xả thí hoặc không xả thí,
cũng không tư duy về nơi xả, nơi cho, phước bố thí và quả báo của việc bố thí.
Vì sao? Vì các pháp như vậy đều không tự tánh. Pháp nào không tự tánh thì không
thể niệm, không thể tư duy. Vì sao? Vì nếu không niệm, không tư duy thì đó
là tùy niệm về xả.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu, nên tu học Xả tùy niệm như thế, đấy là tạo nghiệp lần hồi, học
lần hồi, hành lần hồi. Nếu đại Bồ tát năng tạo sự nghiệp lần hồi, học lần hồi,
hành lần hồi như thế, thời năng viên mãn bốn niệm trụ, nói rộng cho đến Nhất
thiết tướng trí. Nhờ đây chứng được Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ sức phương tiện lấy
tất cả pháp vô tánh làm tánh đại Bồ tát ấy giác ngộ tất cả pháp đều không tự
tánh, trong đó không có tưởng, cũng không có vô tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát nên tu
học Xả tùy niệm như vậy nghĩa là trong tất cả pháp vô tánh, Xả còn bất khả đắc
thì làm sao có Xả tùy niệm.
Thiện Hiện! Sao là đại Bồ tát tu học
Thiên tùy niệm. Nghĩa là đại Bồ tát khi tu học Thiên tùy niệm, từ sơ
phát tâm đã khởi nghĩ này: Trời Bốn đại vương chúng cho đến trời Tha hóa tự tại
do có tín, giới, văn, xả, huệ trong sạch, từ đây mạng chung sanh về cõi trời
kia. Ta nay cũng có tín giới văn xả huệ như thế, cùng công đức các trời kia
tương tự.
Vị ấy lại nghĩ: Những người chứng
quả Dự lưu sanh sáu cõi trời Dục giới, những người chứng quả Bất hoàn sanh ở
hai cảnh giới cao hơn. Tất cả pháp như vậy đều không thể nắm bắt và không
thể tư duy. Vì sao? Vì chư thiên này đều không có tự tánh. Pháp nào không có tự
tánh thì không thể niệm, không thể tư duy. Vì sao? Vì nếu không niệm, không tư
duy thì đó là tùy niệm về thiên.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát khi hành Bát
Nhã thẳm sâu nên tu học Thiên tùy niệm như thế đấy là tạo nghiệp lần hồi, học
lần hồi, hành lần hồi. Nếu đại Bồ tát khi năng tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi,
hành lần hồi, thời năng viên mãn bốn niệm trụ, nói rộng cho đến Nhất thiết
tướng trí. Nhờ đây chứng được Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện! Nhờ sức phương tiện lấy
tất cả pháp vô tánh làm tánh, đại Bồ tát này giác ngộ tất cả pháp đều không tự
tánh, trong đó không có tưởng, cũng không có vô tưởng.
Thiện Hiện! Các đại Bồ tát nên tu
học Thiên tùy niệm này, nghĩa là trong tất cả pháp vô tánh, Thiên còn bất khả
đắc thì làm sao có Thiên tùy niệm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các đại Bồ tát
khi hành Bát Nhã thẳm sâu, nếu muốn viên mãn tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi,
hành lần hồi, nhờ sức phương tiện lấy tất cả pháp vô tánh làm tánh, nên học nội
không cho đến vô tánh tự tánh không. Nên học chơn như cho đến bất tư nghì giới.
Nên học khổ tập diệt đạo Thánh đế. Nên học bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo
chi. Nên học bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Nên học tám giải thoát
cho đến mười biến xứ. Nên học không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn. Nên
học bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Nên học tất cả Đà la ni, Tam ma địa môn.
Nên học năm nhãn, sáu thần thông. Nên học Như Lai mười lực cho đến mười tám
pháp Phật bất cộng. Nên học pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả. Nên học Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí (Nên học tất cả pháp Phật).
Thiện Hiện! Đại Bồ tát này khi tu
học đạo Bồ đề như thế, giác tất cả pháp đều lấy vô tánh làm tự tánh. Với trong
hãy không chút niệm khá được, huống có niệm sắc thọ tưởng hành thức. Huống có
niệm mười hai xứ cho đến mười tám giới. Huống có niệm nhãn xúc làm duyên sanh
ra các thọ cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ. Huống có niệm địa giới cho
đến thức giới. Huống có niệm nhân duyên cho đến tăng thượng duyên. Huống có
niệm vô minh cho đến lão tử. Huống có niệm bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật.
Huống có niệm nội không cho đến vô tánh tự tánh không. Huống có niệm chơn như
cho đến bất tư nghì giới. Nói rộng ra, huống là niệm tất cả pháp Phật (đối
với tất cả pháp không chút khá niệm).
Thiện Hiện! Các niệm và pháp sở niệm
như thế, nếu có chút thật có, không có lẽ ấy. Như vậy, Thiện Hiện! Các đại Bồ
tát khi hành Bát Nhã thẳm sâu, tuy tạo nghiệp lần hồi, học lần hồi, hành lần
hồi mà đối với trong, tâm đều chẳng chuyển, vì tất cả pháp không tự tánh vậy.
(Có tánh không tánh đều chẳng khá
được)
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Nếu tất cả pháp đều
không tự tánh, thời lẽ không có sắc thọ tưởng hành thức cho đến không có Nhất
thiết trí trí, cũng không có Phật Pháp Tăng bảo, đạo quả nhiễm tịnh, cũng không
đắc, không hiện quán, thời tất cả pháp lẽ ra không có?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Đối
trong tất cả pháp lấy vô tánh làm tự tánh, có tánh không tánh khá được chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng được vậy.
- Thiện Hiện! Nếu trong tất cả pháp
lấy vô tánh làm tự tánh, tánh có tánh không đều chẳng khá được, ngươi nay vì
sao khởi thuyết rằng nếu tất cả đều không tự tánh, thời lẽ
không có sắc thọ tưởng hành thức cho đến lẽ không đắc, không hiện quán, thời
tất cả pháp đều lẽ là không có?
- Con đối nghĩa này tự không nghi
ngờ, chỉ vì các Bí sô (Tỳ kheo) đời sau hoặc cầu Thanh văn, hoặc cầu Độc
giác, hoặc cầu Phật quả, khởi nghĩ này: Nếu tất cả pháp đều không tự tánh, ai
nhiễm ai tịnh, ai buộc ai mở? Họ đối trong nghĩa nhiễm tịnh, buộc mở chẳng hiểu
rõ, nên hủy giới, hủy kiến, hủy oai nghi, hủy tịnh mạng. Do đây, phải đọa trong
ba ác thú, chịu các khổ dữ dội khó được giải thoát. Con xem đời sau sẽ có việc
đáng ghê sợ như thế nên mới khởi thuyết ấy. Chứ thật sự con không nghi ngờ.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Hay thay! Hay thay!
Ngươi nay mới vì các Bí sô đời vị lai khởi hỏi như thế. Nhưng trong tất cả
pháp lấy vô tánh làm tự tánh, tánh hữu tánh vô đều chẳng thể nắm bắt được.
Thích nghĩa:
(1). “作 tác 漸 tiệm 次 thứ 業 nghiệp . 修 tu 漸 tiệm 次 thứ 學 học . 行hành 漸 tiệm 次 thứ 行 hành”:
Nghiệp (業 S: karma; P:
kamma): Đó là một quan niệm quan trọng của Đạo Phật, có thể nói gọn là hành vi,
tạo tác, hành động… kết quả của thân, khẩu và ý tạo thành. Nghiệp có thể là xấu
hay tốt, tu các thiện pháp thì được nghiệp lành, tạo pháp ác thì gặp nghiệp dữ.
Học (學): Nghiên
cứu, tra cứu.
Hành (行): Thực hành, hành
trì.
Vì vậy, câu chữ Hán trên được nhiều
dịch giả dịch là “làm việc theo thứ bậc, tu học theo thứ bậc, hành trì theo thứ
bậc” hay “làm nghiệp lần hồi, tu học lần hồi, hành hạnh lần hồi” hoặc “tuần tự
tạo nghiệp, tuần tự tu học, tuần tự thực hành”. Hội thứ I, chúng tôi dịch là:
“làm theo thứ bậc, tu theo thứ bậc, hành trì theo thứ bậc”. Kinh Ma Ha Bát nhã
Ba La Mật trong phẩm “Tam Thứ Đệ Hành” dịch là: Chỗ làm thứ đệ hành, thứ đệ học
và thứ đệ đạo. Sau khi hiểu rõ nghĩa của nghiệp, học và hành, chúng ta có thể
dịch một cách giản tiện câu chữ Hán trên như sau: “tạo nghiệp lần hồi, học lần
hồi, hành lần hồi”.
(2). Bốn cặp tám đôi bổ đặc già la
hay còn gọi là tứ song bát bối hay tứ song bát chích, các bậc tu hành được nhắc
tới trong quyển luận Pháp Uẩn Túc quyển 2.
Sơ giải:
Phẩm “Lần Hồi hay Tuần Tự” của Hội
thứ II nầy, tương đương với phẩm “Tam Tiệm Thứ” hay “Ba Lần Lữa”, phần sau
quyển 372, cho đến phần đầu quyển 373, Hội thứ I, ĐBN. Chúng tôi đã chiết giải
chi tiết rồi, nên ở đây không trùng tuyên nữa. Xin Quý vị tùy tiện quay lại đọc
tụng nếu muốn!
---o0o---