PHẨM “VÔ SỰ”
Phần đầu
quyển 478, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương phần cuối Q.395, phẩm “Vô Tánh Tự Tánh”,
Hội thứ I, ĐBN)
Tóm lược:
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại thưa
Phật rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Nếu tất cả pháp
đều lấy vô tánh làm tự tánh; như thế
vô tánh chẳng phải chư Phật làm, chẳng phải Bồ tát làm, chẳng phải Độc giác
làm, chẳng phải Thanh văn làm, cũng chẳng phải những bậc trụ quả hành hướng
làm. Vì sao bày ra các pháp có khác, rằng đây là địa ngục, đây làm bàng sanh,
đây là cõi quỷ, đây là người, trời Tứ đại vương chúng cho đến trời Tha hóa tự
tại, trời Phạm chúng cho đến trời sắc cứu cánh, trời Không vô biên xứ cho đến
trời Phi tưởng phi phi tưởng xứ; đây là Dự lưu, đây là Nhất lai, Bất hoàn, A la
hán, đây là Độc giác, đây là Bồ tát, đây là Như Lai. Do nghiệp đây nên tạo ra
địa ngục, do nghiệp đây nên tạo ra bàng sanh, do nghiệp đây nên tạo ra cõi quỷ,
tạo ra người, tạo ra trời Tứ đại vương chúng cho đến trời Tha hóa tự tại, do
nghiệp đây nên tạo ra trời Phạm chúng cho đến trời Sắc cứu cánh, do nghiệp đây
nên tạo ra trời Không vô biên xứ cho đến trời Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Do
pháp đây nên tạo ra Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, do pháp đây nên tạo ra A la
hán, do pháp đây nên tạo ra Độc giác, do pháp đây nên tạo ra Bồ tát, do pháp
đây nên tạo ra Như Lai?
Bạch đức Thế Tôn! Pháp vô tánh nhất
định không có tác dụng, sao có thể nói do nghiệp như thế nên sanh bàng sanh, do
nghiệp như thế nên sanh cõi quỷ, do nghiệp như thế nên sanh trong loài người.
Do nghiệp như thế nên sanh vào trời Tứ đại vương chúng cho đến trời Tha hóa tự
tại, v.v… Do pháp như thế nên được quả Dự lưu, do pháp như thế nên được quả
Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, do pháp như thế nên được Độc giác Bồ đề, do pháp
như thế nên vào địa vị Bồ tát, Bồ tát đạo. Do pháp như thế nên được Nhất thiết
tướng trí, gọi là Phật Thế Tôn, khiến các hữu tình giải thoát sanh tử?
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng như ngươi đã nói. Trong pháp vô tánh
chẳng thể tạo ra các pháp sai khác, không nghiệp, không quả, cũng không
tác dụng. Nhưng những người ngu chẳng rõ Thánh pháp Tỳ nại da, nên chẳng
như thật biết các pháp đều lấy vô tánh làm tánh, ngu si điên đảo, phát khởi
nhiều thứ nghiệp thân, ngữ, ý, theo nghiệp sai khác chịu các loại thân. Dựa vào
phẩm loại sai khác của thân mà có địa ngục, bàng sanh, cõi quỷ, hoặc người,
hoặc trời cho đến trời Phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Vì muốn cứu vớt những người ngu si
điên đảo như thế, nên bày ra phần vị Thánh pháp Tỳ nại da sai khác. Nương vào
phần vị đây mà có Dự lưu cho đến Độc giác, Bồ tát, Như Lai, nhưng tất cả pháp
đều lấy vô tánh làm tự tánh. Trong pháp
vô tánh thật không có pháp khác, không nghiệp, không quả cũng không tác dụng.
Pháp vô tánh thường vô tánh vậy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Như ngươi đã
nói, pháp vô tánh nhất định không có tác dụng, sao có thể nói do pháp như thế
được quả Dự lưu, nói rộng cho đến do pháp như thế được Nhất thiết tướng trí,
gọi là Phật Thế Tôn, khiến các hữu tình thoát sanh tử. Ý ngươi nghĩ sao? Các
việc tu đạo là vô tánh chăng? Các quả Dự lưu, quả Nhất lai, Bất hoàn, A la hán,
Độc giác Bồ đề và Bồ tát đạo, Nhất thiết tướng trí là vô tánh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Thưa Thế Tôn! Đúng vậy! Các việc
tu đạo nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí đều là vô tánh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Pháp vô tánh có thể được pháp vô tánh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Chẳng được.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Vô tánh và đạo là
tất cả pháp đều chẳng tương ưng, chẳng phải chẳng tương ưng, vô sắc, vô kiến,
vô đối, nhất tướng chỗ gọi là vô tướng. Phàm phu dị sanh ngu si điên đảo, đối
với pháp vô tướng khởi tưởng có pháp, chấp đắm năm uẩn; ở trong vô thường khởi
tưởng là thường, ở trong các khổ khởi tưởng là vui, ở trong vô ngã khởi tưởng
là ngã, ở trong bất tịnh khởi tưởng là tịnh, ở pháp vô tánh chấp đắm có tánh.
Do đây, chúng đại Bồ tát hành sâu Bát Nhã, phương tiện khéo léo cứu vớt các
loại hữu tình như thế, khiến lìa điên đảo hư vọng phân biệt; phương tiện an trú
trong pháp vô tướng, khiến siêng năng tu học giải thoát sanh tử, chứng được
Niết bàn thường vui rốt ráo.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật
rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Nếu việc mà phàm
phu ngu si dị sanh chấp đắm có phần nào chơn thật, ngu phu ấy chấp đắm rồi, tạo
tác các nghiệp, do nhân duyên này nên chìm đắm luân hồi các cõi, chẳng được
thoát khổ sanh tử chăng?
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Việc phàm phu ngu si dị sanh chấp đắm, không có phần nào chơn thật
thậm chí bằng đầu sợi lông. Kẻ ngu ấy chấp đắm rồi, tạo tác các nghiệp. Do nhân
duyên này nên chìm đắm các cõi, chẳng thoát khỏi các khổ sanh tử được. Chỉ có
hư vọng điên đảo chấp đắm. Ta nay vì ông rộng nói thí dụ, làm rõ nghĩa ấy
khiến cho ông dễ hiểu. Những người có trí nhờ các thí dụ đây, đối với nghĩa mà
Ta nói có thể hiểu được chơn chánh.
Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Trong mộng thấy người hưởng vui năm dục. Trong mộng có chút phần nào là thật khiến cho người kia hưởng dục lạc
chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Người được thấy
trong mộng còn chẳng thật có, huống là có việc hưởng vui năm dục.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Trong mộng thật có các việc sanh tử qua lại trong các cõi chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch đức Thế Tôn! Chẳng thật có.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Trong mộng thật có việc tu đạo, nương việc tu đạo ấy mà lìa tạp nhiễm, được
thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thật có. Vì
sao? Vì các pháp trong mộng thấy được đều không thật có, chẳng có người tạo ra,
chẳng có việc tạo ra, tu đạo còn không có huống là có việc nương vào sự tu đạo
lìa xa tạp nhiễm, được thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Các hình tượng hiện ra trong gương… có thật sự gây nghiệp, bởi đã
gây nghiệp nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh, hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh
trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng khổ vui chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Các hình tượng hiện
ra trong gương… đều không thật có, chỉ gạt trẻ nít ngu si. Những hình ấy làm
sao có thể gây các nghiệp, do nghiệp đã tạo nên bị đọa cõi ác, hoặc sanh loài
người, trời hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Các hình tượng ấy có chơn thật tu đạo, nương việc tu đạo nên lìa tạp nhiễm,
được thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Các hình tượng trong
gương… đều không thật có, chẳng phải người tạo, chẳng do việc tạo, sự tu đạo
còn không, huống nương tu đạo lìa xa tạp nhiễm, được thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Các tiếng vang phát ra từ trong hang núi…
có thật sự tạo nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh,
hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng khổ vui
chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Các tiếng vang phát
ra từ trong hang núi… đều không thật có, chỉ gạt trẻ nít ngu si. Những âm thanh
ấy làm sao có thể gây tạo các nghiệp, do nghiệp đã tạo nên đọa cõi ác, hoặc
sanh trời người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Các tiếng vang ấy có thật tu đạo, nương sự tu đạo nên lìa nhiễm, được tịnh
chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Không. Vì sao? Vì tiếng
vang phát ra từ hang núi… đều không thật có, chẳng có người tạo, chẳng do việc
tạo, sự tu đạo còn không có, huống nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được
thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Trong quáng nắng hiện như nước… có
thật sự tạo nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh,
hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng khổ vui
chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Trong quáng nắng
hiện ra nước thảy đều không thật có, chỉ gạt trẻ nít ngu si. Những hiện tượng
ấy làm sao có thể gây tạo các nghiệp, do nghiệp đã tạo nên đọa cõi ác, hoặc
sanh cõi trời người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Nước trong các quáng nắng có chơn thật tu đạo, nương tu đạo nên lìa tạp nhiễm,
được thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Không. Vì sao? Vì
nước trong quáng nắng đều không thật có, chẳng có người tạo, chẳng do việc tạo,
sự tu đạo còn không có huống nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được thanh tịnh.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Sắc tướng hiện ra trong các ánh sáng,
có thật sự tạo nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh,
hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng khổ,
vui chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Sắc tướng hiện ra
trong các ánh sáng đều không thật có, chỉ gạt trẻ nít ngu si. Các sắc tướng ấy
làm sao có thể gây tạo các nghiệp, bởi nghiệp nên đọa ác thú, hoặc sanh cõi
trời người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Sắc tướng trong các ánh sáng có thật tu đạo, nương sự tu đạo ấy xa lìa tạp
nhiễm, được thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thật. Vì sao?
Vì sắc tướng trong các ánh sáng đều không thật có, chẳng có người tạo, chẳng do
việc tạo, sự tu đạo còn không huống nương vào sự tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được
thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Huyễn sư hóa làm bốn loại quân hùng mạnh:
Quân voi, quân ngựa, quân xe, quân bộ, hoặc hóa tạo ra trâu, dê, nam, nữ và các
việc lạ khác rất hiếm có. Các loại do huyễn hóa… đây có thật tạo nghiệp, bởi
nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh, hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh
trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng khổ, vui chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Voi huyễn, ngựa
huyễn… đều không thật có, chỉ gạt trẻ nít khờ dại. Những loại này làm sao
có thể gây tạo các nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa ác thú, hoặc sanh trời,
người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Các việc huyễn hóa có thật tu đạo, nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được
thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thật. Vì sao?
Vì voi huyễn, ngựa huyễn… đều không thật có, chẳng có người tạo, chẳng do việc
tạo, sự tu đạo còn không huống nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được thanh
tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Những thân mà kẻ biến hóa ra, hóa thân
ấy có thật tạo nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh,
hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng các
khổ, vui chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Các thân biến hóa
đều không thật có, làm sao có thể gây tạo các nghiệp, bởi nghiệp đã tạo nên bị
đọa ác thú, hoặc sanh cõi trời người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Hóa thân thật có tu đạo, nương tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thật. Vì sao?
Vì các thân biến hóa đều không thật, chẳng phải người tạo, chẳng do việc tạo,
sự tu đạo còn không huống nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Các vật hiện ra trong thành Tầm hương,
có thật tạo nghiệp, bởi nghiệp đã gây nên đọa địa ngục, hoặc đọa bàng sanh,
hoặc đọa cõi quỷ, hoặc sanh trong loài người, hoặc sanh trên trời hưởng các khổ
vui chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Các vật hiện ra
trong thành Tầm hương đều không thật có, làm sao có thể tạo các nghiệp, bởi
nghiệp đã tạo nên đọa ác thú, hoặc sanh cõi trời người hưởng các khổ vui!
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Các vật hiện ra trong thành Tầm hương có thật tu đạo, nương vào tu đạo xa lìa
tạp nhiễm, được thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thật. Vì sao?
Vì các vật hiện ra trong thành Tầm hương đều không thật, chẳng phải người tạo,
chẳng do việc tạo, sự tu đạo còn không huống nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm,
được thanh tịnh.
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao?
Trong đây thật có kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh chăng?
Thiện Hiện thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn! Trong đây không thật
có kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh.
Phật bảo:
Sơ giải:
“(…) tất cả pháp đều lấy vô tánh làm tự tánh.
Trong pháp vô tánh thật không có pháp khác, không nghiệp, không quả cũng không
tác dụng. Pháp vô tánh thường vô tánh vậy”. Đó là giáo pháp Phật thuyết vào phần cuối của Hội thứ I và Hội thứ II
này.
Pháp nào không có tánh đều lấy vô tánh làm tự tánh. Vô
tánh cũng không, tự tánh cũng không, nên nói nghiệp hay quả đều không tác dụng.
Đó là nói theo Thắng nghĩa đế. Còn chúng sanh chưa tu đạo, chưa đắc quả mà nói
như vậy có lẽ bị đọa chín tầng địa ngục.
Kinh bảo rằng: Các pháp không có phần nào chơn thật
thậm chí bằng đầu mảy lông. Kẻ ngu phu dị sanh chấp đắm, khởi tạo tác mà bị rơi
vào các nghiệp. Do nhân duyên này nên chìm đắm các cõi, chẳng thoát khỏi các
khổ sanh tử.
Các pháp chẳng khác nào cảnh mộng, như hình tượng
trong gương, như tiếng vang phát ra từ hang núi, như nước hiện trong
nắng nóng, như bèo bọt sương khói, như thành tầm hương v.v… đều không thật
có, chẳng phải người tạo, chẳng do ai tạo, chẳng do việc tạo, trong đây không
thật có kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh. Vì vậy, mới biết sự tu đạo còn không huống
nương vào tu đạo xa lìa tạp nhiễm, được thanh tịnh.
Nên Phật bảo:
- “Này Thiện Hiện! Kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh thật
không có. Do nhân duyên đây nên tạp nhiễm, thanh tịnh cũng chẳng thật có. Vì
sao? Vì các loài hữu tình trụ ngã, ngã sở hư vọng phân biệt nói có kẻ tạp nhiễm
và thanh tịnh. Do nhân duyên đây, nói có tạp nhiễm và thanh tịnh. Kẻ chẳng thấy
thật, nói có kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh. Còn người thấy như thật, thì biết
không có kẻ tạp nhiễm, kẻ thanh tịnh, cũng không có tạp nhiễm, thanh tịnh thật
sự để được, vì tất cả pháp rốt ráo không vậy”. (Q.478, ĐBN)
Câu nói vàng ngọc trong phẩm này là: “Trong pháp
vô tánh thật không có pháp khác, không nghiệp, không quả cũng không tác dụng.
Pháp vô tánh thường vô tánh vậy”. Pháp vô tánh cũng gọi là không, trong không
làm gì có nghiệp, có quả, có tác dụng… Tất cả đều như cảnh mộng như trò huyễn
v.v…Nếu thấy biết như thế thì lấy gì để nắm giữ cất dấu nữa! Không nắm giữ, cất
dấu, buông bỏ… thì đâu là tội phước nhân quả?
Nhưng đó chỉ là lối nói theo đệ nhất nghĩa đế. Chúng
ta sống qua nhiều năm tháng ở cõi đời này đã bị luân lý đạo đức hay đạo Phật trong nhân gian thắm đầy trong
máu mũ, tự biết nghiệp quả, tội ác tác dụng như thế nào trong sinh hoạt thường
nhật của chúng ta? Chỉ khi nào chúng ta ý thức được tất cả pháp là vô tánh, trong
vố tánh không có nghiệp quả thì chúng ta mới có thể tháo gỡ cái án treo đang
quàng trên cỗ trong suốt cả cuộc đời này. Câu nói ghê gớm nhất là “sanh ra là
để trả nghiệp”. Đó câu nói đe dọa thường xuyên khi chúng ta mới vào đời và ý
thức thế nào là tội phước?
Phật bảo:
“…phàm phu ngu
si dị sanh chấp đắm, không có phần nào chơn thật thậm chí bằng đầu sợi lông. Kẻ
ngu ấy chấp đắm rồi, tạo tác các nghiệp. Do nhân duyên này nên chìm đắm các
cõi, chẳng thoát khỏi các khổ sanh tử được. Chỉ có hư vọng điên đảo chấp đắm”.
Phật cố gắng trấn an và thức tỉnh chúng ta bằng các giáo
pháp ngắn gọn của phẩm này. Tuy nhiên giáo pháp lại rất thâm sâu, phải tu tập,
quán tưởng thực hành liên tục mới hy vọng cởi bỏ những thói quen điên đảo chấp
đắm của con người thế tục. Nếu không làm được như vậy thì chúng ta ngàn đời ngu
phu dị sanh vẫn là ngu phu dị sanh, và không bao giờ tháo gỡ được cái án treo
nghiệp quả đã quàng lên cổ từ khi chúng ta vừa thoát ra khỏi bụng mẹ.
---o0o---