PHẨM “THÍ DỤ”
Phần cuối
quyển 511, Hội thứ III, ĐBN.
(Tương đương với phẩm “Thành Biện”, phần đầu Q.444, Hội
thứ II, ĐBN)
Tóm lược:
(Bát Nhã vì việc trọng đại mà xuất hiện thế gian)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại bạch
Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát Nhã thậm thâm vì việc trọng đại nên xuất hiện ở thế gian, vì
việc không thể nghĩ bàn nên xuất hiện ở thế gian, vì việc không thể cân lường
nên xuất hiện ở thế gian, vì việc không số lượng nên xuất hiện ở thế gian, vì
việc không gì sánh bằng nên xuất hiện ở thế gian?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Đúng vậy! Vì sao? Vì Bát
Nhã thậm thâm hay thành tựu sáu pháp Ba la mật. Thường thành tựu pháp nội không
cho đến pháp vô tánh tự tánh không. Thường thành tựu chơn như cho đến cảnh giới
bất tư nghì. Thường thành tựu Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Thường thành tựu
bốn tịnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Thường thành tựu bốn niệm trụ cho
đến tám chi Thánh đạo. Thường thành tựu tám giải thoát, tám thắng xứ, chín định
thứ đệ, mười biến xứ. Thường thành tựu pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô
nguyện. Thường thành tựu Tịnh quán địa cho đến Như Lai địa. Thường thành tựu
Cực hỷ địa cho đến Pháp vân địa. Thường thành tựu tất cả pháp môn Đà la ni,
pháp môn Tam ma địa. Thường thành tựu năm loại mắt, sáu phép thần thông. Thường
thành tựu Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Thường thành
tựu đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả. Thường thành tựu ba mươi hai tướng Đại sĩ,
tám mươi vẻ đẹp. Thường thành tựu pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả.
Thường thành tựu quả Dự lưu cho đến Độc giác Bồ đề. Thường thành tựu tất cả Bồ
tát hạnh, quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật. Thường thành tựu Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí. (Q.511, ĐBN)
Thiện Hiện nên biết! Như vị đại
vương đã được quán đỉnh thuộc dòng Sát đế lợi có oai đức tự tại, chinh phục tất
cả rồi giao phó việc nước cho các đại thần, khoanh tay ngồi nghĩ, an ổn hưởng
lạc. Như Lai cũng vậy, là đấng đại Pháp vương oai đức tự tại, chinh phục tất
cả. Ngài đem pháp Thanh văn, hoặc pháp Độc giác, hoặc pháp Bồ tát, hoặc pháp
Như Lai giao phó tất cả cho Bát Nhã thậm thâm. Vì Bát Nhã thậm thâm đủ khả năng thành tựu tất cả sự nghiệp. Thế
nên, Thiện Hiện! Bát Nhã vì việc trọng đại nên xuất hiện ở thế gian. Nói rộng,
cho đến vì việc không gì sánh bằng nên xuất hiện ở thế gian. Vì sao? Vì Bát Nhã
không chấp, không thủ đối với sắc
nên xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc; không chấp, không thủ đối với
thọ, tưởng, hành, thức nên xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc. Nói
rộng, cho đến không chấp, không thủ đối với Nhất thiết trí nên xuất hiện ở thế
gian để thành tựu mọi việc; không chấp không thủ đối với Đạo tướng trí, Nhất
thiết tướng trí nên xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc. Không chấp
không thủ đối với quả Dự lưu nên xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc.
Nói rộng, cho đến không chấp không thủ đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề của chư Phật nên xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc. (Q.511, ĐBN)
Cụ thọ Thiện Hiện liền bạch Phật:
- Vì sao Bát Nhã thậm thâm này không
chấp không thủ sắc cho đến quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật nên
xuất hiện ở thế gian để thành tựu mọi việc?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Ý ngươi thế nào? Theo
ngươi thấy sắc cho đến quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật có thể
chấp thủ không?
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Không! Bạch Thiện
Thệ! Không!
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Lành thay! Lành thay!
Ta cũng không thấy sắc cho đến quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề có thể chấp
thủ. Do không thấy nên không thủ. Do
không thủ nên không chấp. Do nhân duyên này nên Bát Nhã thậm thâm không
chấp, không thủ sắc cho đến quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện nên biết! Ta cũng không
thấy Phật tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh của tất
cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác có thể chấp thủ. Do không thấy nên không thủ. Do
không thủ nên không chấp. Bát Nhã cũng lại như vậy chẳng thấy có Phật tánh, Như
Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh của tất cả Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác để chấp thủ. Do nhân duyên chẳng chấp thủ này, nên Thiện Hiện! Các
đại Bồ tát khi hành Bát Nhã, không chấp thủ sắc, thọ, tưởng, hành, thức, nói
rộng cho đến Phật tánh, Như Lai tánh, tự nhiên giác tánh, Nhất thiết trí tánh
của tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác.
Bấy giờ, các Thiên tử ở cõi Dục, cõi
Sắc đồng bạch Phật:
- Bát nhã Ba
la mật này rất là thậm thâm, khó thấy, khó hiểu, không thể suy nghĩ, vượt khỏi
cảnh giới nghĩ tầm, bậc tịch tĩnh, bậc vi diệu, bậc biết đúng, bậc sâu xa, bậc
cực kỳ thông tuệ mới có thể hiểu nổi. Những hữu tình nào tin hiểu sâu xa
đối với Bát Nhã này, phải biết kẻ ấy đã từng cúng dường hàng trăm ngàn chư Phật
trong quá khứ, ở chỗ chư Phật phát thệ nguyện rộng lớn, gieo trồng nhiều căn
lành, thân cận bạn lành, đã được vô lượng bạn lành hộ trì, mới có thể tin hiểu Bát
Nhã như vậy. Nếu được nghe Bát Nhã như vậy hết lòng tin hiểu, phải biết vị ấy
là đại Bồ tát, chắc chắn sẽ chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Giả
như các loại hữu tình Tam thiên đại thiên thế giới, tất cả sẽ đạt được tùy tín
hành, tùy pháp hành, Đệ bát, Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, Độc giác.
Tất cả họ đều thành tựu hoặc trí, hoặc đoạn, nhưng chẳng bằng người chỉ một
ngày vui vẻ tư duy, quán sát, tu tập Bát Nhã thậm thâm. Người đó đã thành tựu
pháp nhẫn đối với Bát Nhã thậm thâm này, hơn hẳn bậc trí, đoạn kia vô lượng, vô
biên. Vì sao? Vì những bậc đạt tùy tín hành v.v... hay trí hay đoạn đều đạt
được Vô sanh pháp nhẫn nhưng chỉ là phần nhỏ so với pháp nhẫn của đại Bồ tát. (Q.511, ĐBN)
Phật dạy các Thiên tử:
- Lành thay! Lành thay! Như các ông
đã nói! Thiên tử nên biết! Nếu các thiện nam, thiện nữ lắng nghe Bát nhã Ba la
mật trong chốc lát, nghe rồi tin hiểu, biên chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư
duy, giảng nói. Các thiện nam, thiện nữ ấy sẽ mau ra khỏi sanh tử, sớm chứng
Niết bàn, hơn hẳn hạng người vì cầu Thanh văn, Độc giác thừa mà xa lìa Bát nhã
Ba la mật, học các Kinh điển khác, hoặc trải qua một kiếp, hoặc hơn một kiếp.
Vì sao? Vì trong Kinh Bát Nhã này bao gồm tất cả pháp tối thắng vi diệu. Những
bậc tùy tín hành, tùy pháp hành v.v… đều nên tinh tấn tu tập Kinh này, để sự
nghiệp đã tạo mau được rốt ráo theo chỗ nguyện cầu. Tất cả Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác đều dựa vào sự học này đã, đang, sẽ chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề.
Khi ấy, các Thiên tử đồng thanh bạch
Phật:
- Bát nhã Ba la mật này là đại Ba la
mật, là Ba la mật không thể nghĩ bàn, là Ba la mật không thể cân lường, là Ba
la mật không số lượng, là Ba la mật không gì sánh bằng. Bậc tùy tín hành cho
đến bậc Độc giác đều tinh tấn tu học pháp này thì mau chứng Niết bàn. Tất cả
chúng đại Bồ tát đều tinh tấn tu tập trong đây mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề. Tuy các Thanh văn, Độc giác, Bồ tát đều nương vào pháp học này và
mỗi mỗi đều đạt đến cứu cánh nhưng Bát Nhã thậm thâm vẫn không tăng, không
giảm. (Q.511, ĐBN)
Sau khi nói lời này rồi, các Thiên
tử hớn hở, đảnh lễ chân Phật, đi nhiễu ba vòng bên hữu đức Phật rồi quay về
cung. Đi cách hội chưa bao xa, thảy đều biến mất.
(Bồ tát từ đâu sanh về đây?)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện lại bạch
Phật:
- Bạch Thế Tôn! Những đại Bồ tát
nghe thuyết Bát nhã Ba la mật mà tin hiểu sâu xa từ đâu sanh về đây?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Nếu đại Bồ tát nghe
thuyết Bát Nhã mà tin hiểu sâu xa, chẳng chìm, chẳng đắm, chẳng mê, chẳng hoảng
hốt, không phân vân, không e sợ, chẳng chấp thủ, vui mừng lãnh thọ, cúng dường,
cung kính, thường theo Pháp sư thưa hỏi nghĩa lý, khi đi đứng, lúc ngồi nằm,
không lúc nào rời bỏ. Như bê con mới sanh không lìa mẹ. Cho đến chưa đạt được
nghĩa lý rốt ráo của Bát Nhã, thường giảng thuyết cho người, quyết không lìa
Kinh Bát Nhã và vị Pháp sư thuyết pháp.
Thiện Hiện nên biết! đại Bồ tát này vốn từ loài người, sau khi qua đời sanh đến
cõi này. Vì sao? Vì đời trước đại Bồ tát này đã nghe Bát Nhã. Nghe rồi thọ
trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, diễn thuyết, biên chép, trang nghiêm, cúng
dường, cung kính, tôn trọng, ngợi khen. Do thiện căn này được xa lìa tám nạn,
qua đời từ cõi người sanh lại trong cõi người, vừa nghe Kinh này liền tin hiểu
sâu xa.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Nếu có đại Bồ tát thành tựu công
đức thù thắng như vậy, cúng dường thờ phụng chư Phật ở phương khác rồi, qua đời
từ cõi ấy sẽ sanh đến cõi này, được nghe thuyết Bát Nhã thậm thâm mà tin hiểu
sâu xa, biên chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, giảng nói, cúng dường,
cung kính không lười mỏi chăng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Các đại Bồ tát thành
tựu công đức thù thắng như vậy, cúng dường phụng thờ chư Phật ở phương khác, qua đời từ phương khác được sanh về cõi này,
được nghe thuyết Bát Nhã mà tin hiểu sâu xa biên chép, thọ trì, đọc tụng, tu
tập, tư duy, giảng nói, cúng dường, cung kính tâm không lười mỏi. Vì sao? Vì
trước kia đại Bồ tát này từ chỗ vô lượng chư Phật ở phương khác, được nghe
thuyết Bát Nhã mà tin hiểu sâu xa, biên chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư
duy, giảng nói, cúng dường, cung kính tâm không lười mỏi. Nhờ thiện căn này nên
qua đời từ cõi này sẽ được nghe Kinh này và tin hiểu sâu xa.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có đại Bồ tát
thuộc Thiên chúng ở trời Đổ sử đa qua
đời sanh vào cõi người. Họ cũng thành tựu công đức như thế. Vì sao? Vì đời
trước đại Bồ tát này đã ở cõi trời Đổ sử đa, chỗ của Từ Thị đại Bồ tát, thưa
hỏi nghĩa lý sâu xa của Bát nhã Ba la mật. Do thiện căn này qua đời ở cõi kia
sanh vào loài người, được nghe thuyết Bát nhã Ba la mật, tin hiểu sâu xa, biên
chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, v.v... tâm không lười mỏi.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có các thiện
nam thiện nữ trụ Đại thừa, đời trước tuy được nghe Bát Nhã cho đến bố thí Ba la
mật. Hoặc nghe pháp nội không cho đến pháp vô tánh tự tánh không. Hoặc nghe
chơn như cho đến cảnh giới bất tư nghì. Hoặc nghe Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo.
Hoặc nghe bốn tịnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Hoặc nghe bốn niệm trụ
cho đến tám chi Thánh đạo. Hoặc nghe tám giải thoát, tám thắng xứ, chín định
thứ đệ, mười biến xứ. Hoặc nghe pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện.
Hoặc nghe Tịnh quán địa cho đến Như Lai địa. Hoặc nghe Cực hỷ địa cho đến Pháp
vân địa. Hoặc nghe tất cả pháp môn Đà la ni, Tam ma địa. Hoặc nghe năm loại
mắt, sáu phép thần thông. Hoặc nghe như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật
bất cộng. Hoặc nghe đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả. Hoặc nghe ba mươi hai tướng
Đại sĩ, tám mươi vẻ đẹp. Hoặc nghe pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả. Hoặc
nghe tất cả Bồ tát hạnh và quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật. Hoặc
nghe Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí mà chẳng thưa hỏi
nghĩa lý sâu xa. Nay được sanh trong loài người, tuy được nghe thuyết Bát Nhã
nhưng tâm họ mê muội, do dự, khiếp nhược, hoặc hiểu khác đi, khó khai ngộ được.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có những thiện
nam thiện nữ trụ Đại thừa. Kiếp trước tuy được nghe Bát nhã Ba la mật và đã
từng thưa hỏi nghĩa lý thâm sâu, hoặc một ngày cho đến mười ngày nhưng không
tinh tấn tu hành theo sự thuyết giảng. Nay sanh trong loài người được nghe
thuyết Bát Nhã này, nếu qua một ngày cho đến mười ngày, mà tâm vững chắc, thì
không gì hoại được. Nếu lìa bỏ những điều được nghe từ Bát Nhã thậm thâm, thì
tâm sanh do dự, bèn lui mất. Vì sao? Vì những thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa
này, bởi kiếp trước được nghe Bát Nhã, tuy cũng thỉnh hỏi nghĩa lý thậm thâm
nhưng không tinh tấn tu hành như sự thuyết giảng. Ngay đời này gặp bạn lành ân
cần nhắc nhủ, liền ưa nghe Bát Nhã thậm thâm. Nếu không gặp bạn lành ân cần
khuyên nhủ thì chẳng ưa lãnh thọ Kinh này. Đối với Bát Nhã những người này khi
thì ưa nghe, khi thì chẳng muốn nghe thọ, hoặc khi thì vững vàng, hoặc khi lui
mất. Tâm họ lúc khinh lúc động, tiến thối bất thường. Như cánh bông vải theo
gió lay chuyển. Phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này, khi hướng
đến Đại thừa chưa bao lâu, chưa gần gũi nhiều thiện tri thức chơn chánh, chưa
cúng dường nhiều chư Phật Thế Tôn, chưa từng thọ trì, đọc tụng, biên chép, tư
duy, giảng thuyết Bát Nhã thậm thâm, chưa từng siêng năng tu học Bát Nhã cho
đến bố thí Ba la mật, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Nên biết các thiện
nam thiện nữ an trụ Đại thừa này mới hướng tới Đại thừa, nên ít kính tin ưa
thích đối với pháp Đại thừa. Vì chưa có khả năng biên chép, thọ trì, đọc tụng,
tu tập, tư duy vì người thuyết giảng Bát Nhã thậm thâm.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các thiện nam
thiện nữ an trụ Đại thừa, nếu không biên
chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, vì người thuyết giảng Bát Nhã thậm
thâm, hoặc không thể đem Bát Nhã cho đến bố thí Ba la mật, nói rộng cho đến
Nhất thiết tướng giáo hóa hữu tình, thì các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa
này chẳng được sự hộ niệm của Bát Nhã cho đến bố thí Ba la mật, nói rộng cho
đến Nhất thiết tướng trí. Các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này không thể
tùy thuận tu hành Bát Nhã cho đến bố thí Ba la mật, nói rộng cho đến Nhất thiết
tướng trí. Do nhân duyên này nên rơi vào hàng Thanh văn hoặc bậc Độc giác. Vì
sao? Vì các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này không thể biên chép, thọ
trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, vì người thuyết giảng Bát nhã Ba la mật. Cũng
không thể đem Bát Nhã thậm thâm, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí nhiếp
thọ hữu tình, không thể tùy thuận tu hành Bát nhã Ba la mật, nói rộng cho đến
Nhất thiết tướng trí. Không được Bát nhã Ba la mật nói rộng cho đến Nhất thiết
tướng trí hộ niệm. Do đó, nên rơi vào hàng Thanh văn hoặc bậc Độc giác. (Q.511, ĐBN)
(Đây là những thí dụ của phẩm này)
Thiện Hiện nên biết! Như người vượt biển cả mà thuyền bị vỡ.
Nếu những người trên thuyền không níu lấy cây, hoặc phao nổi, tấm ván hay vin
vào những tử thi làm chỗ nương tựa, thì nhất định những người ấy sẽ chết chìm,
chẳng đến bờ được. Nếu vin lấy đồ vật bằng gỗ, phao nổi, tấm ván, tử thi làm
chỗ nương tựa, nên biết những người này chắc chắn không chết chìm, được an ổn
vào đến bờ, không tổn, không hại, được hạnh phúc an vui.
Này Thiện Hiện! Như vậy, các thiện
nam thiện nữ an trụ Đại thừa, tuy thành tựu phần nhỏ sự kính tin ưa thích Đại
thừa, nếu chẳng biên chép, thọ trì, đọc tụng, tư duy tu tập, vì người thuyết
giảng Bát Nhã thậm thâm, nói rộng cho đến Kinh điển tương ưng Nhất thiết tướng
trí làm chỗ nương tựa, thì phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này
sẽ bị suy bại giữa đường, không chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
lui vào hàng Thanh văn và bậc Độc giác. Nếu các thiện nam thiện nữ an trụ Đại
thừa này thành tựu trọn vẹn sự kính tin ưa thích Đại thừa, lại hay biên chép,
thọ trì, đọc tụng, tư duy tu tập, vì người thuyết giảng Bát Nhã thậm thâm, nói
rộng cho đến Kinh điển tương ưng Nhất thiết tướng trí làm chỗ nương tựa, thì
phải biết chắc chắn các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này không bị rơi vào
hàng Thanh văn hoặc bậc Độc giác ở giữa đường, chắc chắn chứng quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, Thiện Hiện! Như người muốn qua đồng hoang hiểm ác,
nếu không chuẩn bị lương thực và khí cụ thì không thể đến được nơi an lạc, ở
giữa đường sẽ gặp khó khăn mất mạng. Này Thiện Hiện! Như vậy, đối với quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nếu các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này có lòng
tin, có an nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui thắng ý, có sự ham muốn, có thắng
giải, có xả, có tinh tấn, nếu không nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm, nói rộng cho
đến Nhất thiết tướng trí, thì phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa
này sẽ suy bại giữa đường, không chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
lui vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác.
Thiện Hiện nên biết! Như người muốn
qua đồng hoang nguy hiểm, nếu biết chuẩn bị lương thực và khí cụ thì chắc chắn
sẽ đến được nơi an toàn, giữa đường không gặp nguy hiểm mất mạng. Này Thiện
Hiện! Như vậy, đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nếu các thiện nam
thiện nữ an trụ Đại thừa có lòng tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui thắng
ý, có sự ham muốn, có thắng giải, có xả, có tinh tấn, nếu chẳng nhiếp hộ Bát
Nhã thậm thâm, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí, thì phải biết các thiện
nam thiện nữ an trụ Đại thừa này sẽ không suy bại giữa đường, vượt qua địa vị
Thanh văn hoặc bậc Độc giác, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật, mau
chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, Thiện Hiện! Như có thiện
nam hoặc thiện nữ mang bình bằng đất
chưa nung đến sông hoặc ao, hoặc giếng, hoặc suối, hoặc rãnh lấy nước, phải
biết bình này sẽ rã nát. Vì sao? Vì bình này chưa nung chín, không thể chứa
nước được. Này Thiện Hiện! Cũng như vậy, đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề, nếu thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa, có lòng tin, có nhẫn, có tâm thanh
tịnh, có vui thắng ý, có sự ham muốn, v.v... mà không nhiếp thọ Bát Nhã thâm
sâu với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí, nên biết
các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này sẽ suy bại giữa đường, chẳng chứng
được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, lại lui vào hàng Thanh văn hoặc bậc Độc
giác.
Lại nữa, Thiện Hiện! Như có thiện
nam hoặc thiện nữ cầm bình đã nung chín
đến sông hoặc ao, hoặc giếng, hoặc suối, hoặc rãnh lấy nước, nên biết bình chắc
chắn không bị rã nát. Vì sao? Vì bình này đã nung chín, có thể chứa nước được
lâu bền. Này Thiện Hiện! Như vậy, nếu các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa, có
lòng tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui thắng ý, có sự ham muốn, v.v...
đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Lại có thể nhiếp thọ Bát Nhã thậm
thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí, nên biết
các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này thường được chư Phật và các Bồ tát
nhiếp thọ, hộ niệm, chắc chắn không bị thất bại giữa đường mà còn vượt qua địa
vị Thanh văn và bậc Độc giác để thành thục hữu tình, trang nghiêm thanh tịnh
cõi Phật, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, Thiện Hiện! Như lái buôn không có trí. Ở trên bờ,
thuyền chưa sửa xong bèn mang hàng hóa chất đầy thuyền, đẩy thuyền xuống nước,
vội vã khởi hành. Nên biết thuyền đó sẽ hư chìm giữa dòng; người, thuyền và
hàng hóa mỗi thứ mỗi nơi. Lái buôn không trí khôn này sẽ mất thân mạng, hao tổn
của cải.
Này Thiện Hiện! Như vậy, nếu có
thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa, có tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui
thắng ý, có sự ham muốn, v.v... đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề nhưng
không nhiếp thọ Bát Nhã thâm sâu với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến
Nhất thiết tướng trí, phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa như thế
giữa đường suy bại, chết mất thân mạng và của báu lớn. Chết thân mạng ấy là rơi
vào bậc Thanh văn hoặc Độc giác, mất của báu ấy là mất Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề.
Thiện Hiện nên biết! Như có lái buôn có trí khôn, trước hết lo sửa
thuyền bè trên cạn rồi mới đẩy thuyền xuống nước, xét thấy không lỗ thủng mới
chất hàng hóa lên thuyền mà xuất hành. Phải biết thuyền này chắc chắn không hư
chìm, người vật an ổn, đến nơi đến chốn. Này Thiện Hiện! Như vậy, nếu các thiện
nam thiện nữ an trụ Đại thừa có tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui thắng
ý, có sự ham muốn, v.v... đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, lại thường
nhiếp thọ Bát Nhã thâm sâu với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất
thiết tướng trí, thì phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa như thế,
thường được chư Phật và các Bồ tát hộ trì, hộ niệm, giữa đường không thất bại,
vượt qua địa vị Thanh văn và bậc Độc giác, thành thục hữu tình, trang nghiêm
thanh tịnh cõi Phật, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Lại nữa, Thiện Hiện! Ví như có người một trăm hai mươi tuổi,
già nua lụm khụm, lại thêm nhiều bệnh như bệnh gió, bệnh nóng, bệnh đàm, hoặc
nhiều loại bệnh khác xen tạp. Ý ngươi thế nào? Người già bệnh này có thể tự
đứng dậy ra khỏi giường không?
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Không!
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Giả sử người này có
người dìu dắt cũng không đủ sức đi được một Câu lô xá, hoặc hai Câu lô xá, ba
Câu lô xá. Vì sao? Vì quá già lại lắm bệnh. Cũng vậy, Thiện Hiện! Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa tuy có tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh, có vui thắng ý,
có sự ham muốn, v.v... đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nhưng nếu
không nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến
Nhất thiết tướng trí, thì phải biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại thừa này
sẽ thất bại giữa đường, chẳng chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, lại lui
vào hàng Thanh văn và bậc Độc giác. Vì sao? Vì không nhiếp thọ Bát Nhã thậm
thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí nên chư
Phật và Bồ tát không hộ niệm.
Thiện Hiện nên biết! Ví như có người
một trăm hai mươi tuổi, già nua lụm khụm, lại thêm nhiều bệnh như bệnh gió,
bệnh nóng, bệnh đàm, hoặc nhiều loại bệnh khác xen tạp. Từ giường, người bệnh
này muốn đứng dậy và đến chỗ khác mà không thể tự đi được. Nhưng nếu có hai người khỏe mạnh dìu hai bên, từ
từ đỡ người bệnh đứng dậy, nói với người ấy: Chẳng có gì khó cả, cụ muốn đi
đâu, hai chúng tôi sẽ đưa đi đến nơi, chúng tôi chẳng bỏ cụ đâu, chắc chắn sẽ
tới đến chỗ ấy một cách an ổn, không tổn hại gì. Này Thiện Hiện! Như vậy, Có
thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa, nếu có lòng tin, có nhẫn, có tâm thanh tịnh,
có vui thắng ý, có sự ham muốn, v.v... đối với quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề. Lại thường nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng
cho đến Nhất thiết tướng trí, thì nên biết các thiện nam thiện nữ an trụ Đại
thừa này chắc chắn không thất bại giữa đường, vượt qua địa vị Thanh văn và bậc
Độc giác, thành thục hữu tình, trang nghiêm thanh tịnh cõi Phật, mau chứng quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Vì sao? Vì thường nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm
với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí, nên chư Phật
và Bồ tát cùng nhau hộ niệm. (Q.511, ĐBN)
(Nhiếp thọ Bát Nhã có hay không có phương tiện thiện
xảo, kết quả ra sao?)
Bấy giờ, Thiện Hiện liền bạch Phật:
- Vì sao các thiện nam thiện nữ an
trụ Đại thừa, do không nhiếp thọ Bát Nhã
thậm thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí,
nên rơi trở lại địa vị Thanh văn hoặc bậc Độc giác, chẳng chứng nổi quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Lành thay! Lành thay!
Nay ngươi đã hỏi Như Lai yếu nghĩa này thì hãy lắng nghe kỹ, Ta sẽ vì ông mà
nói: Có các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa, ngay từ lúc mới phát tâm đã chấp ngã và ngã sở trong khi tu hành bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này nghĩ như vầy: Ta thường hành thí, ta thí vật này,
người kia nhận vật thí của ta. Khi tu tịnh giới nghĩ như vầy: Ta thường trì
giới, ta trì giới này, ta đủ giới này. Khi tu an nhẫn lại nghĩ như vầy: Ta
thường tu nhẫn, ta nhẫn đối với kia, ta đầy đủ nhẫn này. Khi tu tinh tấn nghĩ
như vầy: Ta thường tinh tấn, ta vì sự tinh tấn này, ta đầy đủ sự tinh tấn này.
Khi tu tịnh lự nghĩ như vầy: Ta thường tu định, ta vì tu định này, ta đầy đủ
định này. Khi tu Bát Nhã nghĩ như vầy: Ta thường tu tuệ, ta vì tu tuệ, ta đầy
đủ tuệ này.
Lại nữa, Thiện Hiện! Khi tu bố thí,
các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa này chấp
có bố thí này, chấp do bố thí, chấp
bố thí là ngã sở. Khi tu tịnh giới, chấp có tịnh giới này, chấp do tịnh
giới, chấp tịnh giới là ngã sở. Khi tu an nhẫn cho đến Bát Nhã, chấp có an nhẫn
cho đến Bát Nhã. Có chấp là có ngã và ngã sở. Do chấp này đeo đuổi các thiện
nam thiện nữ trụ Đại thừa này, nên dù tu hành bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật,
tâm vẫn tăng trưởng sanh tử, không thể giải thoát các khổ của sanh tử v.v... Vì
sao? Vì trong sáu pháp Ba la mật như bố thí thảy, không có sự phân biệt nào
đáng để khởi lên chấp trước như vậy. Vì sao? Chẳng phải đến bờ đây kia là tướng
bố thí thảy sáu Ba la mật vậy. (Q.511,
ĐBN)
Thiện Hiện nên biết! Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này không biết tướng bên này bên kia nên không thể nhiếp
thọ bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát nhã Ba la mật, nói rộng
cho đến Nhất thiết tướng trí. Do nhân duyên này nên các thiện nam thiện nữ trụ
Đại thừa này rơi trở lại địa vị Thanh văn hoặc bậc Độc giác, chẳng chứng được
quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Vì sao không có phương tiện thiện xảo, tuy tu hành sáu pháp Ba la mật mà
các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa vẫn rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc
giác, chẳng chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Có những thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này không có phương tiện thiện xảo từ khi mới phát tâm,
nên khi tu bố thí lại nghĩ như vầy: Ta năng hành bố thí, ta đủ bố thí, đây là
bố thí. Khi tu tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát Nhã nghĩ như vầy: Ta
năng thọ trì các pháp tu Ba la mật này, và tự bảo là ta có đủ các pháp tu này.
Thiện Hiện! Các thiện nam thiện nữ
trụ Đại thừa này, khi tu sáu pháp Ba la
mật, chấp có tu các pháp này, chấp là ngã, ngã sở nên dễ sanh buông lung, kiêu
mạn. Vì các thiện nam thiện nữ thường chấp ngã và ngã sở như vậy, nên dù có
tu bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật nhưng vẫn tăng trưởng sanh tử, không thể
thoát khỏi các khổ sanh tử v.v... Vì sao? Vì trong sáu pháp Ba la mật như bố
thí thảy không có sự phân biệt như vậy, cũng chẳng phân biệt như kia. Vì sao?
Vì chẳng phải đến bờ đây kia là tướng của sáu pháp Ba la mật.
Thiện Hiện nên biết! Vì các thiện
nam thiện nữ trụ Đại thừa này không biết tướng bờ này bờ kia nên không thể
nhiếp thọ bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát nhã Ba la mật, nói
rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Do nhân duyên này nên các thiện nam thiện nữ
trụ Đại thừa này rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác, chẳng chứng được quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Này Thiện Hiện! Như vậy, do chẳng
nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm và các công đức khác, cũng không nhiếp thọ phương
tiện thiện xảo, nên dù các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa hành sáu pháp Ba la
mật mà vẫn rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác, chẳng chứng được quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Thế nào là các thiện nam thiện nữ
trụ Đại thừa, thường nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm với phương tiện thiện xảo, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng
trí nên không rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác, lại mau chứng quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Có những thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa lìa chấp ngã và
ngã sở từ khi mới phát tâm tu hành bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Khi tu
bố thí, các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa không nghĩ như vầy: Ta năng tu hành bố thí, ta bố thí vật này,
người kia nhận vật ta bố thí. Khi tu tịnh giới, không nghĩ như vầy: Ta năng trì
giới, ta trì giới này, ta đủ giới này. Khi tu an nhẫn không nghĩ như vầy: Ta
năng tu nhẫn, ta nhẫn với người kia, ta đủ nhẫn này. Khi tu tinh tấn không nghĩ
như vầy: Ta năng tinh tấn, ta vì sự tinh tấn này, ta đủ tinh tấn này. Khi tu
tịnh lự không nghĩ như vầy: Ta năng tu định, ta vì tu định này, ta đủ định này.
Khi tu Bát Nhã không nghĩ như vầy: Ta năng tu tuệ, ta vì tu tuệ này, ta đủ tuệ
này.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này, khi tu bố thí, chẳng chấp có bố thí này, chẳng chấp
do bố thí này, chẳng chấp bố thí là ngã sở. Khi tu tịnh giới, an nhẫn, tinh
tấn, tịnh lự, Bát Nhã chẳng chấp các pháp tu này, chẳng chấp do các pháp tu
này. Có chấp là có ngã, ngã sở, chẳng
chấp là vô ngã, vô ngã sở. Vì các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa không
chấp ngã và ngã sở, nên tu bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật làm giảm bớt sanh
tử, mau giải thoát các khổ sanh tử. Vì sao? Vì trong sáu pháp Ba la mật như bố
thí thảy không có sự phân biệt nào đáng khởi lên chấp trước như vậy. Vì sao?
Chẳng phải đến bờ đây kia là tướng bố thí thảy sáu Ba la mật vậy. (Q.511, ĐBN)
Thiện Hiện nên biết! Các thiện nam
trụ Đại thừa này, khéo biết tướng bờ này bờ kia, nên thường nhiếp thọ sáu pháp Ba
la mật như bố thí... nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Do nhân duyên này
nên các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa này không rơi vào địa vị Thanh văn và
bậc Độc giác, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Vì sao các thiện nam thiện nữ trụ
Đại thừa có phương tiện thiện xảo
nên tu hành sáu pháp Ba la mật chẳng rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác,
lại mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Có những thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa có phương tiện thiện xảo từ khi mới phát tâm, nên khi tu
bố thí không nghĩ như vầy: Ta năng hành
thí, ta đủ sự bố thí, đây là bố thí. Khi tu tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh
lự, Bát Nhã không nghĩ như vầy: Ta năng thọ trì tất cả các Ba la mật này, ta có
đủ các pháp tu này, đây là tịnh giới cho đến Bát nhã Ba la mật.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này, khi tu sáu pháp Ba la mật này, chẳng chấp có tu, có
được. Do chẳng chấp nên chẳng sanh buông lung, kiêu mạn.. Chẳng chấp thì chẳng
phải là do ngã, ngã sở, nên chẳng buông lung, kiêu mạn. Các thiện nam thiện nữ
trụ Đại thừa này do không chấp ngã và ngã sở nên khi tu bố thí cho đến Bát nhã
Ba la mật đã giảm bớt sanh tử, mau được giải thoát các khổ sanh tử v.v... Vì
sao? Vì trong sáu pháp Ba la mật như bố thí thảy... không có sự phân biệt như
vậy, cũng chẳng như kia đã phân biệt. Vì sao? Vì đạt đến bờ đây kia chẳng phải
là tướng của sáu pháp Ba la mật.
Thiện Hiện nên biết! Các thiện nam
thiện nữ trụ Đại thừa này, khéo biết tướng bờ này bờ kia nên nhiếp thọ sáu pháp
Ba la mật như bố thí... nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Do nhân duyên
này, các thiện nam thiện nữ trụ Đại thừa này chẳng rơi vào địa vị Thanh văn và
bậc Độc giác, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Này Thiện Hiện! Như vậy, các thiện
nam thiện nữ trụ Đại thừa nhờ thường nhiếp thọ Bát Nhã thậm thâm và các công
đức khác, cũng thường hộ trì phương tiện thiện xảo khi tu hành sáu pháp Ba la
mật, nên chẳng rơi vào địa vị Thanh văn và bậc Độc giác, mau chứng quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. (Q.511, ĐBN)
Sơ giải:
Phần đầu của
phẩm “Thí Dụ” nói lý do xuất hiện của Bát nhã Ba la mật. Phẩm trước chúng ta
vừa tụng qua cũng có nói lý do này rồi. Câu hỏi kế tiếp Bồ sát sanh từ đâu đến
đây làm Phật sự? Chúng ta cũng tụng qua ở hai Hội trước. Phần chính của phẩm
này nói về thí dụ của người tu Bồ tát đạo, phải nương vào Bát Nhã để tu như người vượt biển cả, thuyền bị vỡ mà
không có vật bảo hộ thư phao, tấm ván, cây… làm phao nổi thì làm sao tránh khỏi
chết chìm? Người băng qua đồng nội
hiểm ác mà không trang bị khí giới, lương thực, thuốc men… làm sao tránh khỏi
nguy cơ? Người mang bình bằng đất chưa nung đến sông hoặc ao, hoặc giếng, hoặc suối, hoặc rãnh lấy nước thì làm
sao lấy được nước? Như lái buôn không
trí khôn đem hàng hóa chất đầy thuyền rồi cho thuyền ra khơi mà không kiểm
soát thuyền có bị lỗ thủng hay không? Thuyền này chắc chắn bị vỡ, người của
trôi nổi tứ tán, mất cả thân mạng tài sản v.v…
Bồ tát cũng
vậy muốn đến với Nhất thiết trí trí, muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
muốn chuyển pháp luân, thành thục hữu tình, thanh tịnh Phật độ thì phải nương
tựa Bát Nhã và viên mãn tất cả các pháp mầu Phật đạo, nhưng phải lấy vô sở đắc
làm phương tiện, đồng thời phải hồi hướng Nhất thiết trí trí thì mới có cơ hội.
Phẩm này
cũng dễ hiểu vì được thuyết ở hai Hội trước nên không cần phải nhiêu khê tụng
đi tụng lại nữa!
---o0o---