PHẨM “PHẬT MẪU”
Phần sau quyển 441 đến phần đầu quyển 442, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương phẩm “Phật Mẫu”, Q.305 đến phần đầu Q.308, Hội thứ I, ĐBN)
Tóm lược:
Thiện Hiện! Như người mẹ có nhiều con, hoặc năm, hoặc mười, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc trăm, hoặc ngàn. Khi mẹ bệnh, những người con đều gắng sức tìm phương thuốc chữa trị và nghĩ: Phải làm cách nào để mẹ chúng ta mau lành, được an vui sống lâu, thân không bị các khổ, tâm hết sầu lo. Bấy giờ, những người con lo cho mẹ bằng cách tìm cách che thân mẹ, không cho ruồi muỗi, rắn, bò cạp, gió máy v.v... làm hại. Lại dùng các thứ vật ưa thích cung kính dâng lên mẹ và nói rằng: “Mẹ là người hiền từ, sanh thành dưỡng dục chúng con, chỉ dạy các sự nghiệp thế gian, chúng con lẽ nào không báo đền”.
Này Thiện Hiện! Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cũng vậy, thường dùng Phật nhãn xem xét, hộ niệm Bát nhã Ba la mật thậm thâm. Vì sao? Thiện Hiện! Vì Bát nhã Ba la mật thường sanh ra tất cả Phật pháp cho chúng ta, thường ban cho chúng ta Nhất thiết tướng trí, thường chỉ ra thật tướng các pháp thế gian. Vô lượng, vô số, vô biên Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trong mười phương thế giới đang thanh tịnh thuyết pháp, cũng thường dùng Phật nhãn xem xét, hộ niệm Bát nhã Ba la mật. Vì sao? Thiện Hiện! Vì Bát nhã Ba la mật thường sanh ra Phật pháp cho tất cả Như Lai ở vô lượng, vô số, vô biên thế giới trong mười phương. Lại thường ban cho chư Như Lai Nhất thiết tướng trí; thường chỉ ra thật tướng các pháp thế gian. Do đó, nên chư Phật của chúng ta thường dùng Phật nhãn xem xét, hộ niệm Bát Nhã thậm thâm để đền ơn, không ngừng nghỉ. Vì sao? Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác có bao tịnh lự cho đến bố thí Ba la mật đều do Bát Nhã thậm thâm như thế sanh ra. Các pháp nội không cho đến pháp vô tánh tự tánh không; chơn như cho đến cảnh giới bất tư nghì; bốn tịnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc; tám giải thoát, tám thắng xứ, chín định thứ đệ, mười biến xứ đều do Bát nhã Ba la mật như thế sanh ra. Bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo; ba môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện; năm loại mắt, sáu phép thần thông đều do Bát Nhã thậm thâm như thế sanh ra. Phật mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng; pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả đều do Bát Nhã thậm thâm như thế sanh ra; tất cả môn Đà la ni, môn Tam ma địa, Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí đều do Bát nhã Ba la mật như thế sanh ra. Ba mươi hai tướng Đại sĩ, tám mươi vẻ đẹp, sắc thân mầu nhiệm đều do Bát nhã Ba la mật như thế sanh ra. Quả Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, Độc giác Bồ đề, Bồ tát hạnh, chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đều do Bát nhã Ba la mật như thế sanh ra. Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, Độc giác, Bồ tát, chư Phật Thế Tôn đều do Bát Nhã thậm thâm như thế sanh ra (nói chung là tất cả pháp Phật).
Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đã đắc, hiện và sẽ đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, đều do Bát Nhã thậm thâm. Vì vậy, Bát Nhã đối với chư Như Lai có ân đức lớn. Nên chư Phật thường dùng Phật nhãn xem xét, hộ niệm.
Thiện Hiện! Các thiện nam, thiện nữ trụ Bồ tát thừa, nếu thường ghi chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, diễn nói Bát Nhã thậm thâm này thì tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác thường dùng Phật nhãn xem xét, hộ niệm khiến cho thân tâm họ luôn được an vui, việc tu thiện nghiệp được thông suốt.
Thiện Hiện! Các thiện nam, thiện nữ trụ Bồ tát thừa, nếu thường ghi chép, thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, diễn nói Bát Nhã thậm thâm này thì tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trong mười phương thế giới đều cùng hộ niệm, giúp họ đối với Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề quyết không thối chuyển.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Vậy, thế nào là Bát Nhã thậm thâm thường sanh ra tất cả Phật pháp cho chư Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, thường ban Nhất thiết tướng trí cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, thường sanh chư Phật, thường chỉ thật tướng các pháp thế gian v.v…?
Phật dạy:
- Này Thiện Hiện! Bát nhã Ba la mật thậm thâm thường sanh ra Phật mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự hiểu biết thông suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng, nói rộng cho đến Nhất thiết tướng trí. Như vậy, vô lượng, vô biên công đức của Như Lai đều được sanh trưởng từ Bát Nhã thậm thâm như thế. Bởi được các công đức của chư Phật như thế, nên gọi là Bát nhã Ba la mật thậm thâm thường sanh ra và ban Phật pháp, Nhất thiết tướng trí cho tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Do vậy Ta nói: “Bát nhã Ba la mật thậm thâm thường sanh ra tất cả Phật pháp cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, thường ban Nhất thiết tướng trí, cũng nói Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác từ đó sanh ra”. Bát Nhã thậm thâm thường chỉ thật tướng các pháp thế gian là thường chỉ thật tướng năm uẩn thế gian. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cũng nói thật tướng năm uẩn thế gian.
Lúc ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Bát nhã Ba la mật thậm thâm chỉ thật tướng năm uẩn thế gian cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Bát Nhã thậm thâm đều không thuyết năm uẩn có thành có hoại, có sanh có diệt, có tiếp nối có đoạn, có nhiễm có tịnh, có tăng có giảm, có vào có ra; đều không nói năm uẩn có quá khứ, có vị lai, có hiện tại, có thiện, có bất thiện, có vô ký, có thuộc ở cõi Dục, có thuộc cõi Sắc, có thuộc cõi Vô sắc. Vì sao? Thiện Hiện! Không phải pháp không, vô tướng, vô nguyện có thành có hoại, có sanh có diệt, có tiếp nối có đoạn, có nhiễm có tịnh, có tăng có giảm, có vào có ra, có quá khứ, có vị lai, có hiện tại, có thiện, có bất thiện, có vô ký, có thuộc ở cõi Dục, có thuộc cõi Sắc, có thuộc cõi Vô sắc. Không phải pháp không sanh không diệt, không tạo không tác, không tánh, mà có thành có hoại, có sanh có diệt, có tiếp nối có đoạn dứt, có nhiễm có tịnh, có tăng có giảm, có vào có ra, có quá khứ, có vị lai, có hiện tại, có thiện có bất thiện, có vô ký, có thuộc ở cõi Dục, có thuộc cõi Sắc, có thuộc cõi Vô sắc.
Này Thiện Hiện! Như vậy, Bát Nhã thậm thâm nói thật tướng năm uẩn cho tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. Tướng năm uẩn đây tức là thế gian. Vì vậy, nên thế gian cũng không thành không hoại, không sanh không diệt, không nối tiếp không đoạn dứt, không nhiễm không tịnh, không tăng không giảm, không vào không ra, không quá khứ, không vị lai, không hiện tại, không thiện, không bất thiện, không vô ký, không thuộc cõi Dục, không thuộc cõi Sắc, không thuộc cõi Vô sắc và không các tướng. (Q. 441, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều y cứ Bát Nhã thậm thâm như thế, thường khắp biết vô lượng, vô số, vô biên tâm hành sai khác của hữu tình. Nhưng trong nghĩa thậm thâm Bát nhã Ba la mật đây không hữu tình, cũng không thi thiết(an lập) hữu tình khá được. Không sắc, cũng không thi thiết sắc khá được. Không thọ tưởng hành thức, cũng không thi thiết thọ tưởng hành thức khá được. Không mười hai xứ, mười tám giới, cũng không thi thiết mười hai xứ, mười tám giới khá được. Không nhãn xúc, cũng không thi thiết nhãn xúc khá được. Không nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc, cũng không thi thiết nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc khá được. Không nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cũng không thi thiết nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ khá được. Không nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc làm duyên sanh ra các thọ, cũng không thi thiết thiệt thân ý xúc làm duyên sanh ra các thọ khá được. Không địa giới, cũng không thi thiết địa giới khá được. Không thủy hỏa phong không thức giới, cũng không thi thiết thủy hỏa phong không thức giới khá được. Không mười hai nhân duyên, cũng không thi thiết mười hai nhân duyên khá được. Không sáu Ba la mật, cũng không thi thiết sáu Ba la mật khá được. Không nội không, cũng không thi thiết nội không khá được. Cho đến không vô tánh tự tánh không, cũng không thi thiết vô tánh tự tánh không khá được. Không ba mươi bảy pháp trợ đạo, cũng không thi thiết ba mươi bảy pháp trợ đạo khá được. Như vậy cho đến không Như Lai mười lực, cho đến không mười tám pháp Phật bất cộng, cũng không thi thiết mười tám pháp Phật bất cộng khá được. Không Nhất thiết trí, cũng không thi thiết Nhất thiết trí khá được. Không Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí, cũng không thi thiết Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí khá được.
Thiện Hiện! Như vậy, Bát Nhã thậm thâm nói chỉ thật tướng thế gian cho tất cả Như Lai Ứng Chánh đẳng giác.
Lại nữa, Thiện Hiện! Bát Nhã thậm thâm không thị hiện(hiển bày) sắc; không thị hiện thọ, tưởng, hành, thức. Không thị hiện mười hai xứ, không thị hiện mười tám giới. Không thị hiện nhãn xúc; không thị hiện nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc. Không thị hiện các thọ do nhãn xúc làm duyên sanh ra; không thị hiện các thọ do nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc làm duyên sanh ra. Không thị hiện địa giới; không thị hiện thủy, hỏa, phong, không, thức giới. Cũng không thị hiện tất cả pháp Phật. Không thị hiện chuyển bánh xe diệu pháp. Không thị hiện thành thục hữu tình; không thị hiện nghiêm tịnh cõi Phật. Vì sao? Thiện Hiện! Trong nghĩa thậm thâm của Bát nhã Ba la mật như thế, Bát nhã Ba la mật còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa là sắc, thọ, tưởng, hành, thức, cho đến tất cả pháp Phật có thể đắc hay thị hiện được.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả hữu tình trong ba cõi (dục, sắc và vô sắc), năm đường (địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, A tu la, người) hoạt động nói năng, hoặc có sắc hoặc không sắc, hoặc có tưởng hoặc không tưởng, hoặc chẳng phải có tưởng, hoặc chẳng phải không tưởng, hoặc thế giới này, hoặc vô lượng, vô số, vô biên thế giới khác trong mười phương, các hữu tình này hoặc nhiếp tâm hoặc loạn tâm, hoặc thiện, hoặc bất thiện, hoặc vô ký. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ nghiêm tịnh cõi Phật đều như thật biết.
Thiện Hiện! Vì sao Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ nghiêm tịnh cõi Phật đều như thật biết nhiếp tâm, hoặc loạn tâm, hoặc thiện, hoặc bất thiện, hoặc vô ký của các loài hữu tình? Vì tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm do vì pháp tánh, nên năng như thật biết các loại hữu tình biết nhiếp tâm, hoặc loạn tâm, hoặc thiện hoặc bất thiện, hoặc vô ký. Do pháp tánh nên tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như thật biết các loại tâm như vậy.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là do pháp tánh mà Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác biết các loại tâm như vậy?
Phật dạy:
- Này Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết pháp tánh trong pháp tánh còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa có hữu tình nhiếp tâm, loạn tâm, thiện, bất thiện, vô ký mà có thể đắc.
Thiện Hiện! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết nhiếp tâm hay loạn tâm hoặc thiện hoặc bất thiện hoặc vô ký của các loài hữu tình?
Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm do tận vậy, lìa nhiễm vậy, diệt, đoạn vậy, vắng lặng, viễn ly vậy và như thật biết nhiếp tâm hay loạn tâm hoặc thiện hoặc bất thiện hoặc vô ký của các loài hữu tình.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm do tận, lìa nhiễm, diệt, đoạn, vắng lặng, viễn ly nên như thật biết nhiếp tâm hay loạn tâm hoặc thiện hoặc bất thiện hoặc vô ký của các loài hữu tình?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết các tánh tận, lìa nhiễm, diệt, đoạn, vắng lặng, viễn ly trong tánh tận… còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa có hữu tình nhiếp tâm hay loạn tâm, thiện, bất thiện, vô ký, có thể đắc.
Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm do tận, lìa nhiễm, diệt, đoạn, vắng lặng, viễn ly, như thật biết nhiếp tâm hay loạn tâm, hoặc thiện, hoặc bất thiện hoặc vô ký của các loài hữu tình.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát nhã Ba la mật thậm thâm như thật biết các loài hữu tình có tâm tham, tâm lìa tham, có tâm sân, tâm lìa sân, có tâm si, tâm lìa si.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình có tâm tham, tâm lìa tham, có tâm sân, tâm lìa sân, có tâm si, tâm lìa si?
Phật dạy:
- Này Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết các loài hữu tình kia có tâm tham, trong thật tánh chẳng có tâm tham, chẳng có tâm lìa tham. Vì sao? Vì trong thật tánh, tâm và tâm sở còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa có tâm tham, tâm lìa tham có thể có. Cũng như thật biết các loài hữu tình kia có tâm sân, trong thật tánh chẳng có tâm sân, chẳng có tâm lìa sân. Vì sao? Vì trong thật tánh, tâm và tâm sở pháp còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa có tâm sân, tâm lìa sân có thể có. Cũng biết như thật các loài hữu tình kia có tâm si, trong thật tánh chẳng có tâm si, chẳng có tâm lìa si. Vì sao? Vì trong thật tánh, tâm và tâm sở còn vô sở hữu, bất khả đắc, huống nữa có tâm si, tâm lìa si có thể có.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết các loài hữu tình kia có tâm tham, sân, si, chẳng có tâm tham, sân, si, chẳng có tâm lìa tham, sân, si. Vì sao? Vì hai tâm như thế không hòa hợp.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình có tâm rộng lớn.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết các loài hữu tình kia có tâm rộng lớn?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm rộng lớn, không lớn, không nhỏ, không đi, không đến, không sanh, không diệt; không trụ, không khác, không nhiễm, không tịnh. Vì sao? Vì tự tánh tâm xa lìa tất cả, nên Phật không thấy tâm có lớn, có nhỏ, có đi, có đến, có sanh, có diệt, có trụ, có khác, có nhiễm, có tịnh. Vì sao? Vì tự tánh tâm đều vô sở hữu, hoàn toàn bất khả đắc; nào có lớn, nào có nhỏ, nào có đi, nào có đến, nào có sanh có diệt, nào có trụ có khác, nào có nhiễm có tịnh? Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, biết như thật các loài hữu tình kia có tâm rộng lớn.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình có tâm vô lượng.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô lượng?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô lượng, chẳng có lượng, chẳng vô lượng; chẳng trụ, chẳng không trụ, chẳng đi, chẳng không đi. Vì sao? Vì tự tánh tâm xa lìa tất cả, nên Phật không thấy tâm có lượng, có vô lượng, có trụ, có không trụ, có đi, có không đi. Vì sao? Vì tâm tánh vô lượng không chỗ nương tựa thì làm sao nói có lượng, có vô lượng, có trụ, có không trụ, có đi, không có đi. Tự tánh tâm đây đã không chỗ nương tựa cũng vô sở hữu, hoàn toàn bất khả đắc, thì làm sao có lượng, sao có vô lượng, sao có trụ, sao không trụ, sao có đi không đi? Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô lượng.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình có tâm vô kiến, vô đối.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô kiến, vô đối?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô kiến, vô đối đều không có tướng tâm. Vì sao? Vì tự tướng của tâm là Không.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình có tâm vô sắc chẳng thể thấy được.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tại sao chư Như Lai y cứ Bát Nhã mà biết như vậy?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loài hữu tình kia có tâm vô sắc chẳng thể thấy; ngũ nhãn của chư Phật cũng không thể thấy được. Vì sao? Vì tự tánh của tâm là Không.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết các loại hữu tình có tâm và tâm sở hoặc nổi, hoặc chìm, hoặc co, hoặc duỗi.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tại sao chư Như Lai y cứ Bát Nhã mà biết như vậy?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết tâm và tâm sở của các loài hữu tình kia nổi, chìm, co, duỗi đều nương sắc, thọ, tưởng, hành, thức phát sanh.
Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết tâm, tâm sở của các loài hữu tình kia hoặc nổi, hoặc chìm, hoặc co, hoặc duỗi. Nghĩa là các đức Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết tâm, tâm sở của các loài hữu tình kia nổi, chìm, co, duỗi, hoặc nương sắc chấp ngã và thế gian thường, vô thường, cũng thường, cũng vô thường, chẳng thường, chẳng vô thường: Đây là chắc thật, ngoài ra đều là giả dối. Hoặc nương thọ, tưởng, hành, thức chấp ngã và thế gian thường, vô thường, cũng thường, cũng vô thường, chẳng thường, chẳng vô thường: Đây là chắc thật, ngoài ra đều là giả dối. Hoặc nương sắc chấp ngã và thế gian hữu biên, vô biên, cũng hữu biên, cũng vô biên, chẳng hữu biên, chẳng vô biên: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương thọ, tưởng, hành, thức chấp ngã và thế gian hữu biên, vô biên, cũng hữu biên, cũng vô biên, chẳng hữu biên, chẳng vô biên: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương sắc chấp mạng căn tức thân: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương sắc chấp mạng căn khác thân: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương thọ, tưởng, hành, thức chấp mạng căn tức thân: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương thọ, tưởng, hành thức chấp mạng căn khác thân: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Hoặc nương sắc chấp Như Lai sau khi chết có tái sanh. Hoặc nương sắc chấp Như Lai sau khi chết không tái sanh. Hoặc nương sắc chấp Như Lai sau khi chết cũng có tái sanh, cũng không tái sanh. Hoặc nương sắc chấp Như Lai sau khi chết không tái sanh, chẳng phải không tái sanh: Đây là chắc thật, ngoài ra đều giả dối. Nương thọ, tưởng, hành, thức chấp Như Lai cũng lại như thế.
Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết tâm và tâm sở của các loài hữu tình kia hoặc nổi hoặc chìm, hoặc co hoặc duỗi.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết về sắc, cũng như thật biết về thọ, tưởng, hành, thức.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Tại sao chư Như Lai y cứ Bát Nhã mà biết như vậy?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, như thật biết về sắc như (chơn như của sắc)(1), không biến đổi, không phân biệt, không tướng trạng, không tác dụng, không hý luận, không sở đắc. Cũng như thật biết về thọ, tưởng, hành, thức như (chơn như của thức), không biến đổi, không phân biệt, không tướng trạng, không tác dụng, không hý luận, không sở đắc.
Thiện Hiện! Như vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm như thật biết về sắc, cũng như thật biết về thọ, tưởng, hành, thức.
Lại nữa, Thiện Hiện! Năm uẩn như tức hữu tình như. Hữu tình như tức nổi, chìm, co, duỗi như. Nổi, chìm, co, duỗi như tức năm uẩn như. Năm uẩn như tức mười hai xứ như. Mười hai xứ như tức mười tám giới như. Mười tám giới như tức tất cả pháp như. Tất cả pháp như tức sáu pháp Ba la mật như. Sáu pháp Ba la mật như tức ba mươi bảy pháp phần Bồ đề như, ba mươi bảy pháp phần Bồ đề như tức mười tám pháp không như. Mười tám pháp không như tức tám giải thoát như. Tám giải thoát như tức tám thắng xứ như. Tám thắng xứ như tức chín định thứ đệ như. Chín định thứ đệ như tức Phật mười lực như. Phật mười lực như tức bốn điều không sợ như. Bốn điều không sợ như tức bốn sự hiểu biết thông suốt như. Bốn sự hiểu biết thông suốt như tức đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả như. Đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả như tức mười tám pháp Phật bất cộng như. Mười tám pháp Phật bất cộng như tức Nhất thiết trí như. Nhất thiết trí như tức Đạo tướng trí như. Đạo tướng trí như tức Nhất thiết tướng trí như. Nhất thiết tướng trí như tức thiện pháp như. Thiện pháp như tức bất thiện pháp như. Bất thiện pháp như tức vô ký pháp như. Vô ký pháp như tức thế gian pháp như. Thế gian pháp như tức xuất thế gian pháp như. Xuất thế gian pháp như tức hữu lậu pháp như. Hữu lậu pháp như tức vô lậu pháp như. Vô lậu pháp như tức hữu vi pháp như. Hữu vi pháp như tức vô vi pháp như. Vô vi pháp như tức quá khứ pháp như. Quá khứ pháp như tức vị lai pháp như. Vị lai pháp như tức hiện tại pháp như. Hiện tại pháp như tức Dự lưu quả như. Dự lưu quả như tức Nhất lai quả như. Nhất lai quả như tức Bất hoàn quả như. Bất hoàn quả như tức A la hán quả như. A la hán quả như tức Độc giác Bồ đề như. Độc giác Bồ đề như tức tất cả Bồ tát hạnh như. Tất cả Bồ tát hạnh như tức chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như. Chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như tức tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như tức tất cả hữu tình như. Hoặc tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như, hoặc tất cả hữu tình như, hoặc tất cả pháp như không hai, không khác, là một như. Các như như vậy không khác biệt nên không hoại, không tận, không phân biệt.
Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y Bát Nhã thậm thâm chứng tất cả pháp rốt ráo như mới được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Do đấy nên nói Bát nhã Ba la mật thậm thâm năng sanh chư Phật, là mẹ chư Phật, năng chỉ thật tướng thế gian.
Thiện Hiện! Như vậy! Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác y cứ Bát Nhã thậm thâm, hiểu biết như thật tất cả pháp như tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác. Do hiểu như thật tướng như, nên gọi là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. (Q. 442, ĐBN)
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát Nhã thậm thâm chứng đắc tất cả pháp như, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác, rất là sâu xa, khó thấy, khó hiểu.
Bạch Thế Tôn! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều dùng tất cả pháp như, tánh chẳng hư dối, tánh chẳng đổi khác chỉ rõ phân biệt chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Bạch Thế Tôn! Tất cả pháp như thậm thâm ai có thể tin hiểu? Chỉ có bậc Bồ tát bất thối và các A la hán lậu tận đầy đủ chánh kiến nghe Phật thuyết pháp như thậm thâm này mới có thể sanh lòng tin hiểu được. Như Lai đã y cứ tướng như tự chứng vì họ để chỉ rõ phân biệt.
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng như ông đã nói! Vì sao? Thiện Hiện! Như, như thế vô tận nên rất thậm thâm, chỉ có Như Lai Chánh đẳng Chánh giác chứng được vô tận như này.
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nhờ đâu Thế Tôn chứng được vô tận như?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Phật nhờ như nên chứng vô tận như như vậy.
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Như Lai chứng vô tận như như thế nào?
Phật dạy:
- Này Thiện Hiện! Chứng tất cả pháp như vô tận. Thiện Hiện! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác chứng đắc tất cả pháp như vô tận, nên đạt được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, vì các loài hữu tình phân biệt chỉ rõ tướng tất cả pháp như. Do đó nên được gọi là Đấng thuyết pháp chân thật.
Thích nghĩa:
(1). “Sắc như” nói gọn của cụm từ “sắc chơn như” hay “chơn như của sắc”. Các sắc như chơn như, như pháp giới, như pháp tánh, như thật tế… Tất cả như thế là một như, không hư vọng, chẳng đổi khác, nên không hoại, không tận, không phân biệt nên gọi là như hay “như như”. Phẩm” Điều Phục Tham Thảy”, quyển thứ 446, tập 18, Hội thứ II, ĐBN nói: “Vì sắc như, hoặc Nhất thiết trí trí như, hoặc tất cả pháp như, đều một như, không hai không khác; hoặc thọ, tưởng, hành, thức như, hoặc Nhất thiết trí trí như, hoặc tất cả pháp như, đều một như, không hai không khác”.
Sơ giải:
Phẩm “Phật Mẫu” của Hội thứ II này tương đương với phần đầu của phẩm “Phật Mẫu” (từ quyển 305 đến phần đầu quyển 306) của Hội thứ I. Đó là một phẩm khó, phải đọc đi đọc lại nhiều lần mới có thể hiểu được. Quý độc giả có thể quay lại tham cứu phẩm “Phật Mẫu” của Hội thứ I, đã luận giải rồi, nên ở đây không trùng tuyên nữa!
---o0o---