LUẬN #11. BÁT NHÃ VÔ BIÊN:
Bát nhã Ba la mật là đạo vô thượng,
châu biến toàn triệt, bao trùm tất cả. Nên Bát Nhã mới có thể giải quyết tất cả
vấn về tâm linh, mang lại phúc lợi cho toàn thể chúng sanh trên thế gian này.
Nên Bát nhã Ba la mật được xem là sâu xa, không ngằn mé, vô biên.
1. Bát Nhã sâu xa.
- Phần “Bát Nhã Ba La Mật”, quyển 596, Hội thứ XVI. Nói:
“Vì các uẩn xứ giới sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu
xa. Các chi duyên khởi sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Điên đảo,
năm triền cái, tà kiến, ái hành sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa.
Ngã, hữu tình v.v… sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Hý luận, không
hý luận sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Bố thí, keo kiệt, giữ
giới, phạm giới, nhẫn nhục, sân hận, tinh tấn, giải đãi, tĩnh lự, tán loạn,
diệu tuệ, ác tuệ sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Niệm trụ, chánh
đoạn, thần túc, căn, lực, giác chi, đạo chi sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này
rất sâu xa. Khổ, tập, diệt, đạo, giải thoát, giải thoát tri kiến sâu xa nên Bát
nhã Ba la mật này rất sâu xa. Ba đời quá khứ, vị lai, hiện tại bình đẳng sâu xa
nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Các lực vô úy, mười tám pháp Phật bất
cộng sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Vô lượng thần thông sâu xa
nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Trí không chấp mắc ba đời, trí tận tất cả
Phật pháp, trí vô sanh, trí diệt, trí vô tác, trí lìa nhiễm sâu xa, nên Bát nhã
Ba la mật như thế rất là sâu xa. Trí các ngăn che sâu xa. nên Bát nhã Ba la mật
như thế rất là sâu xa.
Bát nhã Ba la mật sâu xa không thấy có pháp khá gọi có trí
và không trí, Bát nhã Ba la mật không vì đối với pháp có tàng chứa (cất giữ) mà hiện tiền. Bát nhã Ba la
mật không vì đối với pháp có sở nhiếp thọ mà hiện tiền. Bát nhã Ba la mật không
vì đối với pháp có chỗ nương tựa mà hiện tiền. Bát nhã Ba la mật không vì đối
với pháp có sở chấp, có sở đắm trước, có sở trụ mà hiện tiền. Bát nhã Ba la mật
không vì đối với pháp có liên tục, có gián đoạn mà hiện tiền. Bát nhã Ba la mật
không vì đối với pháp phát khởi năng tri giả và khiến tri giả mà hiện tiền. Bát
nhã Ba la mật không vì đối với pháp rõ biết bản tánh, không bản tánh mà hiện
tiền. Bát nhã Ba la mật như thế chẳng vì đối pháp có thanh tịnh vậy mà hiện
tiền, vì Bát nhã Ba la mật sâu xa chẳng thấy có pháp khá thanh tịnh vậy”.
Nếu hiểu được tất cả pháp là sâu xa
thì có thể hiểu Bát Nhã cũng sâu xa. Nói là vô biên, không ngằn mé hay sâu xa
cũng chỉ để so sánh với không gian vô tận, chẳng có gì khác. Phần “Bát Nhã Ba
La Mật”, quyển 597, Phật dạy: “Bát nhã Ba la mật
lấy pháp vô biên làm cảnh sở hành. Ví như phong giới hành cảnh vô biên, Bát
nhã Ba la mật như thế lấy pháp vô biên làm cảnh sở hành. Như hư không giới hành
cảnh vô biên, Bát nhã Ba la mật như thế lấy pháp vô biên làm cảnh sở hành. Lại
như phong giới lấy hư không rộng lớn làm cảnh sở hành, Bát nhã Ba la mật lấy
các pháp Không làm cảnh sở hành”.
Như gió, không có chỗ nào mà không
có gió. Gió không có hình tướng, di động khắp đó đây không ngăn ngại. Gió lấy
không gian làm cảnh sở hành. Bát nhã Ba la mật như thế lấy pháp vô biên làm cảnh
sở hành. Gió hoạt động thong dong vô ngại như thế nào thì Bát nhã Ba la mật
cũng như vậy. Không gian vô tận không ngằn mé, gió cũng vô tận không ngằn mé,
tất cả pháp thế gian xuất thế gian vô tận không ngằn mé, Bát nhã ba la mật cũng
vô tận không ngằn mé. Nên nói “giống như phong giới lấy hư không rộng lớn làm
cảnh sở hành, Bát nhã Ba la mật lấy các pháp Không làm cảnh sở hành”.
- Cũng cùng đoạn Kinh trên của phần “Bát Nhã Ba La Mật”, quyển 596, Hội
thứ XVI giải thích thế nào gọi là Bát nhã sâu xa? “Xá lợi Tử lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát
nhã Ba la mật này rất là sâu xa.
Phật đáp:
- Đúng vậy! Vì sao? Xá lợi Tử! Vì các uẩn xứ giới sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa.
Các chi duyên khởi sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu
xa. Điên đảo, năm triền cái, tà kiến, ái hành sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này
rất sâu xa. Ngã, hữu tình v.v… sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Hí
luận, không hí luận sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Bố thí, keo
kiệt, giữ giới, phạm giới, nhẫn nhục, sân hận, tinh tấn, giải đãi, tĩnh lự, tán
loạn, diệu tuệ, ác tuệ sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Niệm trụ,
chánh đoạn, thần túc, căn, lực, giác chi, đạo chi sâu xa nên Bát nhã Ba la mật
này rất sâu xa. Khổ, tập, diệt, đạo, giải thoát, giải thoát tri kiến sâu xa nên
Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Ba đời quá khứ, vị lai, hiện tại bình đẳng
sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Các lực vô úy, mười tám pháp Phật
bất cộng sâu xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Vô lượng thần thông sâu
xa nên Bát nhã Ba la mật này rất sâu xa. Trí không chấp mắc ba đời, trí tận tất
cả Phật pháp, trí vô sanh, trí diệt, trí vô tác, trí lìa nhiễm sâu xa nên Bát
nhã Ba la mật như thế rất là sâu xa. Trí các ngăn che sâu xa nên Bát nhã Ba la
mật như thế rất là sâu xa.
Này Xá lợi Tử! Ví như
biển lớn sâu rộng vô lượng. Cũng vậy, Bát nhã Ba la mật này cũng sâu rộng vô
lượng. Nói sâu rộng nghĩa là sự chứng đạt công đức vô biên.
Này Xá lợi Tử! Ví như biển lớn là chỗ tập hợp vô lượng, vô
biên các loại châu báu lớn. Cũng vậy, Bát nhã Ba la mật tập hợp vô lượng, vô
biên ngọc báu đại pháp bảo”.
Thế gian có thứ gì thì Bát nhã Ba la
mật có thứ ấy. Thế gian rộng lớn không ngằn mé, đa thù đa dạng như thế nào thì
Bát nhã Ba la mật cũng như vậy. Đoạn kinh này nói về công đức sâu rộng như biển
cả như thế nào thì Bát nhã Ba la mật chứng đạt công đức cũng như thế.
2. Bát Nhã không ngằn mé.
Cũng cùng đoạn kinh của quyển 596,
Phật bảo:
“Xá lợi Tử! Vì tất cả pháp không ngằn mé, không biên giới
nên Bát nhã Ba la mật cũng không ngằn mé, không biên giới. Vì hư không rộng lớn
không ngằn mé, không biên giới nên các pháp cũng không ngằn mé, không biên
giới”.
Tất cả pháp vô biên không ngằn mé,
như không gian rộng lớn. Bát Nhã cũng vô biên không ngằn mé bao trùm cả càn
khôn vũ trụ. Học một pháp biết tất cả pháp, học một pháp biết tất cả cảnh. Pháp
đó chính là Bát nhã Ba la mật. Bát Nhã nhiếp thu tất cả. Đây chỉ là hệ quả của
cái gọi là Bát Nhã sâu xa nói trên. Sâu rộng, không ngằn mé cũng cốt so sánh
với hư không. Còn pháp nào sâu rộng, không ngằn mé, không biên giới như hư
không chăng?
Khi tụng Hội thứ X nói về lý thú Bát
nhã Ba la mật, Kinh nói tất cả pháp thế gian có đặc tánh gì thì Bát nhã Ba la
mật có đặc tánh đó: Tất cả pháp không biên giới, không ngằn mé... Bát nhã Ba la
mật cũng không biên giới, không ngằn mé... Tất cả pháp sâu xa, Bát nhã Ba la
mật cũng sâu xa v.v...
Đó cũng là những biểu hiệu của Đại
thừa cũng là biểu hiện của Phật đạo. Để giải quyết những vấn đề đa dạng đa thù
của thế gian tất nhiên Bát Nhã phải có phương tiện rộng lớn như thế gian mới có
thể bao che (cover) tất cả.
3. Bát Nhã vô biên.
Phật bảo: “Vì các uẩn, xứ, giới vô biên nên Bát nhã Ba la
mật cũng vô biên. Duyên khởi, điên đảo, tà kiến, ái hành, tham, sân, si v.v… vô
biên nên Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Đoạn thường, thời trước, thời sau,
thời giữa vô biên nên Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Bố thí, tịnh giới, an
nhẫn, tinh tấn, tĩnh lự, Bát Nhã vô biên nên Bát nhã Ba la mật cũng vô biên.
Niệm trụ, chánh đoạn, thần túc, căn, lực, giác chi, đạo chi, không điên đảo vô
biên nên Bát nhã Ba la mật cũng vô biên. Tĩnh lự, giải thoát, đẳng trì, đẳng
chí, sở duyên, giải thoát, giải thoát tri kiến vô biên nên Bát nhã Ba la mật
cũng vô biên. Thanh văn địa, Độc giác địa, Phật địa, Phật, Pháp, Tăng bảo, pháp
Thanh văn thừa, pháp Độc giác thừa, pháp Bồ tát thừa vô biên nên Bát nhã Ba la
mật cũng vô biên. Ngã, hữu tình v.v… Dục, Sắc, Vô sắc giới, vô lượng thần
thông, các triền cái, quá khứ, vị lai, hiện tại, vô trước, tri kiến, địa, thủy,
hỏa, phong, không, thức giới, hữu tình giới, pháp giới vô biên nên Bát nhã Ba
la mật cũng vô biên”. (Q. 596, phần “Bát
Nhã Ba La Mật”)
Kinh ĐBN cũng nói: Như núi Diệu cao
vô biên nên Bát Nhã vô biên, biển cả vô biên nên Bát Nhã vô biên, thái hư vô
biên nên Bát Nhã cũng vô biên, tất cả pháp Phật cho đến quả vị Giác ngộ tối cao
vô biên nên Bát Nhã cũng vô biên.
Nói là thẩm sâu, không ngằn mé cùng
với vô biên không khác. Bát Nhã chi phối tất cả càng khôn vũ trụ, nhiếp thuộc
tất cả không trừ một pháp nào. Nên nói là vô biên. Vì vậy, phẩm “Kiến Bất Động
Phật”, quyển 565, Hội thứ V, Phật bảo: “Khánh Hỷ nên biết! Có người muốn
nắm lấy lượng và biên giới của Bát Nhã sâu xa thì cũng giống như kẻ ngu si muốn
nắm lấy lượng và biên giới của hư không”.
Không thể khu định Bát Nhã vào bất
cứ một phạm trù nào. Chúng ta từng phát biểu khi chúng ta nhốt Bát Nhã vào một
lâu đài dù bằng vàng, bằng kim cương hay bằng ngọc Ma ni rộng lớn như hư không,
là chúng ta giết nó. Bát Nhã giải phóng
mọi trói buộc, để mọi chúng sanh
được tự do như chim xí bay lượn trên hư không. Bát nhã phóng xả(1) hay phủi sạch mọi lo nghĩ tính toán.
Chính nhờ nét đặc thù này hành giả Bát Nhã mới thật sự khai phóng được nguồn
năng lực nội tại để thực hiện một bước nhảy.
Nhờ thế Bát Nhã mới có thể mở đạo
nhãn cho tất cả chúng sanh trong cõi đất này trong muôn vàn số kiếp. Do đó, phần
“Bát Nhã Ba La Mật”, quyển 600, Hôi thứ XVI, D9BN
mới so sánh: “Ví như biển lớn là nơi dung chứa nhiều dòng nước và thường
làm chỗ quay về cho các dòng sông. Cũng vậy, nếu Bồ tát nắm giữ được Bát nhã Ba
la mật thâm sâu rộng lớn này mà tinh tấn siêng năng tu học thì vô cùng thông
đạt và lợi ích. Phải biết không bao lâu vị này sẽ là biển lớn chứa tất cả pháp,
mau thành tựu tất cả pháp khí, thường làm chỗ quay về cho các pháp, nên các
pháp thế gian không thể nào quấy nhiễu được”.
Thích nghĩa cho LUẬN #11:
(1). Phóng xả: 1. Vứt đi, buông bỏ
để tâm được an tĩnh bằng cách từ bỏ mọi lo nghĩ tính toán.
---o0o---