PHẨM “KIÊN CỐ, CHẲNG KIÊN CỐ”
Cuối quyển 456 đến đầu quyển 457, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương phẩm “Nguyện Dụ”, phần sau Q.342 đến đầu
Q.346, Hội thứ I, ĐBN)
Tóm
lược:
Khi ấy, Xá lợi Tử hỏi Thiện Hiện:
- Các đại Bồ tát tu hành Bát nhã Ba la mật là thực hành pháp
kiên cố(1) hay thực hành pháp chẳng kiên cố.
Thiện Hiện đáp:
- Các đại Bồ tát tu hành Bát nhã Ba la mật là thực hành pháp
chẳng kiên cố. Vì sao? Xá lợi Tử! Vì Bát nhã Ba la mật cho đến bố thí chẳng
phải là pháp bền chắc; pháp nội không cho đến pháp vô tính tự tính không
chẳng phải là pháp bền chắc; chơn như cho đến cảnh giới bất tư nghì chẳng phải
là pháp bền chắc; Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo chẳng phải là pháp bền chắc; bốn
niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo chẳng phải là pháp bền chắc; bốn tịnh lự,
bốn vô lượng, bốn định vô sắc chẳng phải là pháp bền chắc; tám giải thoát cho
đến mười biến xứ chẳng phải là pháp bền chắc; pháp môn giải thoát không, vô
tướng, vô nguyện chẳng phải là pháp bền chắc; Cực hỷ địa cho đến Pháp vân địa
chẳng phải là pháp bền chắc; tất cả pháp môn Đà la ni, pháp môn Tam ma địa
chẳng phải là pháp bền chắc; năm loại mắt, sáu phép thần thông chẳng phải là
pháp bền chắc; Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng chẳng phải
là pháp bền chắc; pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả chẳng phải là pháp bền
chắc; Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí chẳng phải là pháp
bền chắc; tất cả Bồ tát hạnh chẳng phải là pháp bền chắc; quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật chẳng phải là pháp bền chắc; Nhất thiết trí trí
cũng chẳng phải là pháp bền chắc. Vì sao? Vì lúc thực hành Bát Nhã thẳm sâu,
đối với Bát Nhã thẳm sâu đại Bồ tát không thấy có sự chẳng bền chắc nào có thể
nắm bắt được huống gì thấy có sự bền chắc có thể nắm bắt. Như vậy, cho đến
lúc thực hành Nhất thiết trí trí, đối với Nhất thiết trí trí sự chẳng bền chắc
còn không thấy, huống gì là thấy có sự bền chắc có thể nắm bắt.
Khi ấy, có vô lượng trời cõi Dục, cõi Sắc đều khởi nghĩ này:
Các thiện nam, thiện nữ trụ Bồ Tát thừa phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề
thực hành nghĩa lý Bát Nhã thậm sâu đã nói chẳng chứng thật tế bình đẳng pháp
tánh, không dừng lại ở địa vị Thanh
văn và bậc Độc giác. Do nhân duyên này các thiện nam, thiện nữ đây rất là hiếm
có, năng làm việc khó, đáng nên kính lễ.
Khi ấy, biết ý nghĩ của chư thiên, Thiện Hiện liền bảo họ:
- Thiện nam, thiện nữ này không chứng thật tế bình đẳng pháp
tánh, không dừng lại ở địa vị Thanh văn, Độc giác thì chẳng phải hiếm có, cũng
chưa phải là việc khó làm. Đại Bồ tát nào biết tất cả pháp và các hữu tình đều
bất khả đắc nhưng vẫn phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, mặc giáp bị tinh
tấn, nguyện độ vô lượng, vô biên hữu tình giúp họ nhập vào cảnh giới Vô dư bát
Niết bàn thì đại Bồ tát này mới thật hiếm có, năng làm được việc khó làm.
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát nào tuy biết hữu tình đều
vô sở hữu nhưng vẫn phát tâm cầu quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, mặc giáp bị
tinh tấn, muốn giáo hóa các loài hữu tình như muốn điều phục hư không. Vì sao?
Vì hư không viễn ly nên tất cả hữu tình cũng viễn ly, do hư không là không nên
biết các hữu tình cũng là không, do hư không chẳng chắc thật nên biết các hữu
tình chẳng chắc thật, do hư không vô sở hữu nên biết các hữu tình cũng vô sở
hữu, do đó đại Bồ tát này mới thật hiếm có, có thể làm được việc khó làm.
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát này mặc giáp bị đại bi vì
muốn điều phục tất cả hữu tình, nhưng các hữu tình đều vô sở hữu giống như có
người mặc giáp bị đánh nhau với hư không.
Chư thiên nên biết! Vì muốn làm lợi lạc tất cả hữu tình,
đại Bồ tát này mặc giáp bị đại bi nhưng các hữu tình và giáp bị đại bi đều bất
khả đắc. Vì sao? Vì hữu tình lìa nên biết được giáp bị đại bi cũng lìa, vì hữu
tình là không nên biết áo giáp đại bi cũng không, vì hữu tình không chắc thật
nên biết giáp bị đại bi cũng không chắc thật, vì hữu tình vô sở hữu nên biết
giáp bị đại bi cũng vô sở hữu.
Chư thiên nên biết! Việc giáo hóa, làm lợi lạc hữu tình của
các đại Bồ tát cũng bất khả đắc. Vì sao? Vì hữu tình là lìa, là không, là chẳng
chắc thật, là vô sở hữu, nên biết được việc giáo hóa, lợi lạc cũng là lìa, là
không, là chẳng chắc thật, là vô sở hữu. (Q. 456, ĐBN)
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát này cũng vô sở hữu. Vì sao?
Vì hữu tình là lìa, không, chẳng chắc thật, vô sở hữu nên biết được Bồ tát cũng
lìa, không, chẳng chắc thật, vô sở hữu.
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát nào nghe việc như vậy mà không
kinh sợ, không buồn rầu, không hối hận, hoang mang, không thối lui thì nên biết
đó là đại Bồ tát thực hành Bát Nhã thẳm sâu. Vì sao? Vì sắc lìa tức là hữu
tình lìa, thọ, tưởng, hành, thức lìa tức là hữu tình lìa; mười hai xứ cho
đến mười tám giới lìa tức là hữu tình lìa; nhãn xúc cho đến ý xúc lìa tức là
hữu tình lìa; các cảm thọ do nhãn xúc làm duyên sanh ra cho đến các cảm thọ do
ý xúc làm duyên sanh ra lìa tức là hữu tình lìa; địa giới cho đến thức giới lìa
tức là hữu tình lìa; bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật lìa tức là hữu tình lìa;
pháp nội Không cho đến pháp vô tánh tự tánh Không lìa tức là hữu tình lìa; chơn
như cho đến cảnh giới bất tư nghì lìa tức là hữu tình lìa; nói rộng ra, tất cả
pháp Phật lìa tức là hữu tình là. (Q.456,
ĐBN)
Chư thiên nên biết: Các sắc viễn ly tức là bố thí cho đến Bát
nhã Ba la mật viễn ly; thọ, tưởng, hành, thức viễn ly tức là bố thí cho đến
Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, cho đến sắc viễn ly tức là Nhất thiết trí
trí viễn ly; thọ, tưởng, hành, thức viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Mười hai xứ viễn ly tức là bố thí cho đến
Bát nhã Ba la mật viễn ly. Mười tám giới viễn ly tức bố thí cho đến Bát nhã Ba
la mật viễn ly. Như vậy, cho đến sáu trần, mười hai xứ, mười tám giới viễn ly
tức là Nhất thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Nhãn xúc viễn ly tức là bố thí cho đến Bát
nhã Ba la mật viễn ly; nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc viễn ly tức là bố thí cho
đến Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, cho đến nhãn xúc viễn ly tức là Nhất
thiết trí trí; nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc viễn ly tức là Nhất thiết trí trí
viễn ly.
Chư thiên nên biết: Thọ do nhãn xúc viễn ly tức là bố thí,
cho đến Bát nhã Ba la mật viễn ly; các thọ do nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc viễn
ly tức là bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, cho đến các thọ do
nhãn xúc viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly; các thọ do nhĩ, tỷ, thiệt,
thân, ý xúc viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Địa giới viễn ly tức là bố thí cho đến Bát
nhã Ba la mật viễn ly; thủy, hỏa, phong, không, thức giới viễn ly tức là bố thí
cho đến Bát nhã Ba la mật. Như vậy, cho đến địa giới viễn ly tức là Nhất thiết
trí trí viễn ly; thủy, hỏa, phong, không, thức giới viễn ly tức là Nhất thiết
trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Bố thí Ba la mật viễn ly tức là nội Không
cho đến vô tính tự tính Không viễn ly; tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát
nhã Ba la mật viễn ly tức là nội không cho đến vô tính tự tính không viễn ly.
Như vậy, cho đến bố thí Ba la mật viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly;
tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát nhã Ba la mật viễn ly tức là Nhất
thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Pháp nội không viễn ly tức là bố thí cho
đến Bát nhã Ba la mật viễn ly; pháp ngoại không, cho đến vô tính tự tính không
viễn ly tức là bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, cho đến pháp
nội không viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly; pháp ngoại không cho đến
vô tính tự tính không viễn ly tức là Nhất thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Chơn như viễn ly tức là bố thí cho đến Bát
nhã Ba la mật viễn ly; pháp giới cho đến cảnh giới bất tư nghì viễn ly tức là
bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, cho đến chơn như viễn ly tức
là Nhất thiết trí trí viễn ly; pháp giới cho đến cảnh giới bất tư nghì viễn ly
tức là Nhất thiết trí trí viễn ly.
Chư thiên nên biết: Nói rộng ra, tất cả pháp Phật viễn ly tức
là bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật viễn ly. Như vậy, tất cả pháp Phật viễn ly
tức là Nhất thiết trí trí viễn ly. (Q.457,
ĐBN)
Chư thiên nên biết: Đại Bồ tát nào nghe nói tất cả pháp đều
viễn ly mà chẳng kinh, chẳng sợ, chẳng buồn chẳng hối, chẳng thối, chẳng chìm…
thì nên biết đó là Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật.
Khi ấy, Thế Tôn hỏi Thiện Hiện:
- Do đâu mà các đại Bồ tát chẳng buồn chẳng hối, chẳng thối,
chẳng chìm… đối với Bát nhã Ba la mật?
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Vì tất cả pháp đều chẳng có vậy, đều xa lìa
vậy, đều vắng lặng vậy, vô sở hữu vậy, chẳng sanh diệt vậy, nên các đại Bồ tát Bát
Nhã thẳm sâu chẳng thối, chẳng chìm… đối với Bát nhã Ba la mật.
Bạch Thế Tôn! Vì các lý do như vậy nên các đại Bồ tát chẳng
buồn, chẳng hối, chẳng thối, chẳng chìm… đối với Bát nhã Ba la mật. Vì sao? Các
Bồ tát đối tất cả pháp, hoặc năng thối chìm, hoặc sở thối chìm, hoặc thời thối
chìm, hoặc xứ thối chìm, hoặc kẻ thối chìm, hoặc do đây thối chìm đều bất khả
đắc. Vì tất cả bất khả đắc vậy!
Bạch Thế Tôn! Đại Bồ tát nào nghe nói như vậy mà tâm chẳng
kinh, chẳng sợ, chẳng buồn chẳng hối, chẳng thối, chẳng chìm… thì nên biết đó
là đại Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật. Vì sao? Vì Bồ tát này quán tất cả pháp
đều bất khả đắc, chẳng thể thi thiết đây năng thối chìm, đây sở thối chìm, đây
thời thối chìm, đây xứ thối chìm, đây kẻ thối chìm, do đây thối chìm… Vì nhân
duyên này các đại Bồ tát nghe thuyết như thế, nơi tâm chẳng kinh, chẳng sợ,
chẳng buồn chẳng hối, chẳng thối chẳng chìm…
Bạch Thế Tôn! Đại Bồ tát nào có thể thực hành Bát Nhã thẳm
sâu như vậy thì thường được chư Thiên, Đế Thích, Đại Phạm thiên vương, chúa tể
của chúng sanh cùng nhau lễ kính.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đại Bồ tát nào có thể thực hành Bát Nhã thẳm sâu như vậy
thì chẳng những thường được chư Thiên, Đế Thích, Đại Phạm thiên vương, chúa tể
của chúng sanh cùng nhau lễ kính, mà còn hơn thế nữa: Trời Cực Quang Tịnh, hoặc
trời Biến Tịnh, hoặc trời Quảng Quả, hoặc trời Tịnh Cư và chư Thiên khác thường
cùng nhau kính lễ vị ấy. Đại Bồ tát này cũng được tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác hiện đang thuyết pháp ở mười phương vô lượng, vô số, vô biên thế giới luôn
luôn cùng nhau hộ niệm.
Thiện Hiện nên biết! Do đại Bồ tát này có thể thực hành Bát
Nhã thẳm sâu như vậy nên khiến cho bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật mau được
viên mãn; cũng làm cho nội không, cho đến vô tính tự tính không mau được viên
mãn; cũng làm cho chơn như cho đến cảnh giới bất tư nghì mau được viên mãn;
cũng làm cho tứ Thánh đế đến ba mươi bảy pháp trợ đạo mau được viên mãn; cũng
làm cho bốn tịnh lự; bốn vô lượng, bốn định vô sắc mau được viên mãn; cũng làm
cho tám giải thoát cho đến mười biến xứ mau được viên mãn; cũng làm cho pháp
môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện mau được viên mãn; cũng làm cho Như
Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng mau được viên mãn; cũng làm
cho pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả mau được viên mãn; cũng làm cho Nhất
thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí mau được viên mãn; cũng làm cho
tất cả Bồ tát hạnh, quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật mau được
viên mãn; cũng làm cho Nhất thiết trí trí mau được viên mãn.
Thiện Hiện nên biết! Đại Bồ tát nào có thể thực hành Bát Nhã
thẳm sâu này thì thường được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác và các vị đại Bồ tát
cùng nhau hộ niệm và có thể mau chóng viên mãn tất cả công đức. Đại Bồ tát này
sẽ đi đường chư Phật đã đi và hành đúng các hạnh mà chư Phật đã hành. Đại Bồ
tát này chẳng khác Phật Thế Tôn.
Thiện Hiện nên biết! Tâm hạnh của đại Bồ tát này rất kiên cố.
Giả sử tất cả hữu tình ở các thế giới chư Phật khắp mười phương nhiều như số
cát sông Hằng đều là ác ma; mỗi mỗi ác ma lại hóa ra vô số ác ma; các ác ma này
đều có vô lượng, vô biên thần lực và tất cả thần lực của các ác ma này cũng không
thể làm chướng ngại việc thực hành Bát Nhã thẳm sâu và việc chứng đắc quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của đại Bồ tát ấy. Vì sao? Vì đại Bồ tát này đã đạt
được phương tiện thiện xảo Bát nhã Ba la mật, thông đạt tất cả các pháp đều bất
khả đắc.
Này Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào thành tựu hai pháp sau đây thì
tất cả ác ma không thể làm chướng ngại việc thực hành Bát Nhã thẳm sâu và việc
chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Hai pháp đó là: Một là quán các
pháp đều tất cánh không(hoàn toàn không)(2); hai là không xả bỏ tất cả hữu
tình.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào nếu thành tựu hai pháp sau đây thì
tất cả ác ma không thể gây chướng ngại việc thực hành Bát Nhã thẳm sâu và việc
chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Hai pháp đó là: Một là có thể thực
hiện tất cả những điều đã nói; hai là thường được chư Phật hộ niệm.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào có thể thực hành Bát Nhã thẳm sâu
này thì các trời, thần… thường đến lễ lạy, thân cận, cúng dường, thưa hỏi,
khuyến khích và nói: Lành thay Đại sĩ! Muốn chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề phải siêng năng trụ ở pháp không, vô tướng, vô nguyện. Vì sao? Đại sĩ! Vì
đại Bồ tát nào siêng năng trụ không, vô tướng, vô nguyện thì làm nơi nương tựa
cho tất cả hữu tình không chỗ nương tựa, làm nơi nương về cho tất cả hữu tình
không chỗ nương về, làm cứu hộ cho kẻ không được cứu hộ, làm nơi hướng đến cho
người không nơi hướng đến, làm cồn bãi cho kẻ trôi nổi, làm nhà cửa cho kẻ vô
gia cư, làm ánh sáng cho người tối tăm, làm tai mắt cho người đui điếc. Vì sao?
Đại sĩ! Vì trụ ở pháp không, vô tướng, vô nguyện như vậy tức là an trụ trong
Bát Nhã thẳm sâu. Người nào có thể an trụ trong Bát Nhã thẳm sâu thì mau
chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào có thể an trụ Bát Nhã thẳm sâu này
thì liền được vô lượng, vô số, vô biên Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trong đời
hiện tại ở mười phương, lúc nói chánh pháp ở giữa đại chúng tự nhiên vui mừng
ca ngợi, nêu tên tuổi dòng họ và công đức của đại Bồ tát này, đó là công đức vi
diệu của việc an trụ Bát Nhã thẳm sâu.
Thiện Hiện nên biết! Giống như hôm nay ta vì đại chúng tuyên
thuyết Bát Nhã thẳm sâu, ở trước đại chúng tự nhiên hoan hỷ ca ngợi tán thán
tên tuổi dòng họ và công đức của các đại Bồ tát như đại Bồ tát Bảo Tràng, đại
Bồ tát Đảnh Kế đang ở chỗ Phật Bất Động trong hiện tại tu phạm hạnh thanh tịnh,
an trụ trong Bát Nhã thẳm sâu. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác ở các thế
giới chư Phật mười phương nhiều như số cát sông Hằng cũng vì chúng tuyên thuyết
Bát Nhã thẳm sâu. Nơi đó cũng có các đại Bồ tát tu phạm hạnh thanh tịnh, an trụ
Bát Nhã thẳm sâu. Các Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác ấy đều ở trước chúng, tự
nhiên hoan hỷ ca ngợi tán thán tên tuổi dòng họ và các công đức của đại Bồ tát
ấy. Đó là công đức vi diệu của việc an trụ Bát Nhã thẳm sâu. Vì sao? Thiện Hiện!
Vì đại Bồ tát này có thể làm việc khó làm, không đoạn mất giống Phật, làm lợi
ích hữu tình.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Lúc các Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác nói chánh
pháp ở trước đại chúng, những đại Bồ tát nào được các Ngài tự nhiên hoan hỷ ca
ngợi tán thán tên tuổi, dòng họ và công đức, đó là những vị đã đạt được địa vị
bất thối chuyển hay những vị chưa đạt được?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Có đại Bồ tát trụ nơi địa vị bất thối chuyển, tu hành Bát
Nhã, được chư Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên vui mừng ca ngợi tán thán
tên tuổi, dòng họ và các công đức của họ khi các Ngài nói chánh pháp ở trước
đại chúng. Lại có đại Bồ tát tuy chưa được thọ ký nhưng thực hành Bát Nhã thì
cũng được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên vui mừng ca ngợi tán thán tên
tuổi, dòng họ và các công đức của họ.
Bấy giờ, Thiện Hiện lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Điều Ngài vừa nói là ám chỉ những Bồ tát nào?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Có đại Bồ tát học tập theo những việc của Phật Bất Động đã
làm khi Ngài còn là Bồ tát và đạt được an trụ vào địa vị bất thối chuyển thì
được các vị Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên ca ngợi tán thán tên tuổi,
dòng họ và các công đức khi các Ngài nói chánh pháp ở trước đại chúng. Lại có
đại Bồ tát học tập các việc làm của đại Bồ tát Bảo Tràng, đại Bồ tát Đảnh Kế,
tuy chưa được thọ ký nhưng nhờ siêng năng thực hành Bát Nhã thẳm sâu nên cũng
được các vị Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên vui mừng ca ngợi tán thán tên
tuổi, dòng họ và các công đức.
Lại nữa Thiện Hiện! Có đại Bồ tát thực hành Bát Nhã, tuy tin
hiểu sâu sắc đối với tánh vô sanh của tất cả các pháp nhưng chưa chứng đắc vô
sanh pháp nhẫn; tuy tin hiểu sâu sắc đối với Bát Nhã thẳm sâu nhưng chưa đạt
được vô sanh pháp nhẫn; tuy tin hiểu sâu sắc tánh rốt ráo không, tánh hoàn toàn
vắng lặng, tánh viễn ly, tánh hư vọng của tất cả các pháp nhưng chưa chứng đắc
vô sanh pháp nhẫn; tuy tin hiểu sâu sắc tánh của tất cả pháp đều là không, tuy
tin hiểu sâu sắc đối với tánh vô sở hữu của tất cả pháp, tuy tin hiểu sâu sắc
đối với tánh chẳng tự tại của tất cả pháp, đối với tánh không chắc thật của tất
cả pháp nhưng chưa đạt được vô sanh pháp nhẫn. Thiện Hiện! Các đại Bồ tát như
vậy cũng được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên vui mừng ca ngợi tán thán
tên tuổi, dòng họ, các công đức.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
tự nhiên hoan hỷ ca ngợi tán thán tên tuổi, dòng họ và các công đức khi các
Ngài thuyết chánh pháp ở trước đại chúng thì đại Bồ tát đó vượt địa vị Thanh
văn, Độc giác và chắc chắn đạt được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Đại Bồ tát nào thực hành Bát nhã Ba la mật được
các Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác tự nhiên vui mừng ca ngợi tán thán tên tuổi,
dòng họ và các công đức khi các Ngài thuyết pháp trước đại chúng thì đại Bồ tát
đó chắc chắn sẽ an trụ ở địa vị bất thối chuyển. Sau khi đã an trụ ở địa vị đó
họ sẽ mau chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Các thiện nam, thiện nữ Bồ tát thừa khi nghe Bát
Nhã thẳm sâu này không nghi ngờ, không mê lầm, tin hiểu sâu sắc, không sanh phỉ
báng còn đạt được vô số thiện căn vi diệu huống gì thọ trì đọc tụng thông suốt,
nương lý chơn như buộc niệm suy nghĩ, an trụ chơn như, tinh siêng tu học thì
thiện nam, thiện nữ này sẽ mau an trụ địa vị bất thối chuyển và mau chứng đắc
quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chuyển pháp luân vi diệu, cứu độ chúng hữu
tình.
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thật tánh của các pháp trọn không thể nắm bắt
thì làm sao có thể nói các đại Bồ tát an trụ chơn như siêng năng tu học sẽ mau
an trụ địa vị bất thối chuyển, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề,
chuyển pháp luân vi diệu, cứu độ chúng hữu tình?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Như Phật sở hóa (hóa Phật) an trụ chơn
như Bồ tát hạnh thì sẽ mau an trụ vào địa vị
bất thối chuyển, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chuyển pháp luân
vi diệu, cứu độ các hữu tình; cũng lại như vậy. Các đại Bồ tát an trụ vào chơn
như, tu Bồ tát hạnh thì sẽ mau an trụ vào địa vị bất thối chuyển, mau chứng quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chuyển pháp luân vi diệu, cứu độ các hữu tình.
Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật: Như Lai hóa hiện đều vô sở
hữu, pháp lìa chơn như cũng bất khả đắc, vậy ai trụ chơn như tu Bồ Tát hạnh, ai
sẽ an trụ bậc Bất thối chuyển, ai chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, ai quay xe
pháp, thuyết những pháp gì, độ chúng sanh nào? Chơn như còn không thể nắm bắt
được,
huống gì an trụ chơn như tu Bồ tát hạnh sẽ mau an trụ bậc bất
thối chuyển, mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chuyển pháp luân vi
diệu, cứu độ chúng hữu tình. Đây nếu thật có, tất không lẽ ấy?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Đúng vậy. Đúng như lời ông nói! Việc hóa hiện
của Như Lai đều vô sở hữu, pháp lìa chơn như cũng bất khả đắc, thì ai trụ chơn
như tu Bồ tát hạnh, ai sẽ an trụ địa vị bất thối chuyển, ai chứng quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, ai chuyển pháp luân, nói những pháp gì và độ chúng
sanh nào. Thiện Hiện! Chơn như còn bất khả đắc huống gì việc an trụ vào chơn
như tu Bồ tát hạnh để mau an trụ vào địa vị bất thối chuyển, mau chứng quả vị
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chuyển pháp luân vi diệu, cứu độ chúng hữu tình thì
điều này chắc chắn không thể có được. Vì sao? Thiện Hiện! Dù chư Phật có ra đời
hay không ra đời thì các pháp vẫn như vậy, không lìa chơn như nói rộng cho đến
cảnh giới bất tư nghì. Thiện Hiện! Chắc chắn không có việc an trụ chơn như tu
Bồ tát hạnh nói rộng cho đến độ chúng hữu tình.
Thiện Hiện! Chơn như của các pháp không sanh không diệt cũng
không trụ, không thể nắm bắt dầu một phần nhỏ nhiệm. Thiện Hiện! Nếu pháp không
sanh không diệt cũng không trụ, không thể nắm bắt được. Vậy thì ai trụ trong đó
tu Bồ tát hạnh, ai sẽ an trụ địa vị bất thối chuyển, ai chứng quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, ai chuyển pháp luân, nói những pháp gì, cứu độ chúng sanh
nào. Ở trong đó tất cả đều vô sở hữu. Tất cả những điều đó chắc chắn không có. Chỉ
dựa vào thế tục mà giả bày ra!
Khi ấy, trời Đế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật này rất thậm thâm, khó
giác, khó biết. Các đại Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật tuy biết các pháp
đều bất khả đắc nhưng vẫn cầu quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề và muốn giải
bày chánh pháp cho các hữu tình, đó là việc rất khó làm. Vì sao? Bạch Thế Tôn!
Chắc chắn không có việc an trụ chơn như tu Bồ tát hạnh chứng đắc quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề và nói chánh pháp cho các hữu tình nhưng các đại Bồ tát
vẫn thực hành Bát nhã Ba la mật, quán tất cả các pháp đều vô sở hữu, không kinh
sợ, nghi ngờ ngăn trệ, hoang mang thối lui, cũng không mê muội… đối với pháp
tánh sâu xa, đó là điều rất hiếm có.
Bấy giờ Thiện Hiện bảo Đế Thích:
- Bát nhã Ba la mật như lời ông nói: Các đại Bồ tát thực hành
Bát Nhã thẳm sâu quán tất cả pháp đều vô sở hữu, không kinh sợ, không nghi ngờ
ngăn trệ, không hoang mang thối lui, cũng không mê muội… đối với pháp tánh sâu
xa. Đó là điều rất là hiếm có.
Kiều Thi Ca! Các đại Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật quán
thấy bản tánh các pháp đều không, ở trong pháp không này tất cả đều vô sở hữu,
vậy thì ai có thể kinh sợ cho đến mê muội. Vì vậy, việc đại Bồ tát thực hành Bát
nhã Ba la mật không kinh sợ, không nghi ngờ ngăn trệ, không hoang mang thối
lui, không mê muội… đối với pháp tánh sâu xa cũng chưa phải là hiếm có.
Lúc đó, trời Đế Thích bạch Thiện Hiện:
- Những điều Đại đức đã nói tất cả đều nương không, vậy
nên không ngăn ngại. Ví như lấy tên bắn hư không hoặc xa hoặc gần đều không
ngăn ngại. Đại đức đã nói cũng lại như vậy, còn ai có thể dám đối chất.
Thích nghĩa:
(1). Kiên cố (C: jiāngù; J: kengo) Có các nghĩa sau: 1-
Vững chắc, kiên định; 2- Có một khuynh hướng cố hữu về tính vĩnh cửu (s:
anitya-asāra-saṃjñā); 3- Tồn tại cụ thể (s: dhrdha-sāra); 4- Không giảm bớt,
không lui sụt, không tái phạm; 5- Dứt khoát. (Từ điển Đạo Uyển và Từ điển Anh-Hán-Việt). Xem lại thích nghĩa phẩm “Khen Pháp Chắc
Thật”, phần sau quyển thứ 342, tập 14, Hội thứ I.
(2). Tất cánh không (Phạm:Atyanta-zùnyatà) Cũng gọi Chí
cánh không, rốt ráo không, 1 trong 18 pháp không. Luận Đại trí độ quyển 31,
phân biệt giữa Tất cánh không và Tính không, cho rằng: Tất cánh không là
không còn gì; còn Tính không là tính xưa nay thường như thế; Tất cánh không
là pháp thực hành của chư Phật, còn Tính không là pháp thực hành của Bồ tát.
Tức dùng Không để phá trừ các pháp, rốt ráo không chấp trước 1 vật gì, 3 đời
thanh tịnh, là Tất cánh không; tự tính của hết thảy các pháp là không, chỉ do
các duyên hòa hợp mà dường như có, nếu lìa các duyên thì tự tính các pháp không
thực có, là Tính không. Trung quán luận sớ quyển 1 phần cuối giải thích Tất
cánh không như sau: Tính của chúng sinh cũng như hư không, trong đó không có
sinh tử qua lại, cũng không có người giải thoát. Vì sinh tử vốn tự chẳng sinh,
nên không có qua lại; đã không có sinh tử qua lại thì sinh tử đâu mà diệt, nên
gọi là Niết bàn, vì thế không có giải thoát. Bởi vậy, sinh tử Niết bàn rốt ráo
đều không, tất cả đều không sinh. Tức Niết bàn vốn tự chẳng sinh, sinh tử cũng
vốn tự chẳng sinh, cho nên là tất cả chẳng sinh. Vì tất cả chẳng sinh nên gọi
là Tất cánh không. [X. phẩm Vấn thừa trong Kinh Đại phẩm Bát Nhã Q.5; Kinh Giải
thâm mật Q.3; luận Biện trung biên Q.thượng; luận Thập bát không]. (xt. Thập
Bát Không). - Từ điển Phật
Quang.
Lược
giải:
(Nói về Tất cánh viễn ly và Tất cánh không).
Đối với Tánh Không thì chẳng có gì bền chắc hay không bền
chắc, tất cả là vô sở hữu bất khả đắc. Nên Phật bảo chư Thiên:
“Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát nào tuy biết hữu tình đều
vô sở hữu nhưng vẫn phát tâm cầu quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, mặc giáp bị
tinh tấn, muốn giáo hóa các loài hữu tình như muốn điều phục hư không. Vì sao?
Vì hư không viễn ly nên tất cả hữu tình cũng viễn ly, do hư không là không nên
biết các hữu tình cũng là không, do hư không chẳng chắc thật nên biết các hữu
tình chẳng chắc thật, do hư không vô sở hữu nên biết các hữu tình cũng vô sở
hữu, do đó đại Bồ tát này mới thật hiếm có, có thể làm được việc khó làm.
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát này mặc giáp bị đại bi vì
muốn điều phục tất cả hữu tình, nhưng các hữu tình đều vô sở hữu giống như có
người mặc giáp bị đánh nhau với hư không.
Chư thiên nên biết! Vì muốn làm lợi lạc tất cả hữu tình,
đại Bồ tát này mặc giáp bị đại bi nhưng các hữu tình và giáp bị đại bi đều bất
khả đắc. Vì sao? Vì hữu tình lìa nên biết được giáp bị đại bi cũng lìa, vì hữu
tình là không nên biết áo giáp đại bi cũng không, vì hữu tình không chắc thật
nên biết giáp bị đại bi cũng không chắc thật, vì hữu tình vô sở hữu nên biết giáp
bị đại bi cũng vô sở hữu.
Chư thiên nên biết! Việc giáo hóa, làm lợi lạc hữu tình
của các đại Bồ tát cũng bất khả đắc. Vì sao? Vì hữu tình là lìa, là không, là
chẳng chắc thật, là vô sở hữu, nên biết được việc giáo hóa, lợi lạc cũng là
lìa, là không, là chẳng chắc thật, là vô sở hữu. (Q. 456, ĐBN)
Chư thiên nên biết! Đại Bồ tát này cũng vô sở hữu. Vì sao?
Vì hữu tình là lìa, không, chẳng chắc thật, vô sở hữu nên biết được Bồ tát cũng
lìa, không, chẳng chắc thật, vô sở hữu”.
Bát Nhã với những phản biện ghê gớm có thể làm chúng ta
ngờ vực chăng? Tất cả là không, là lìa, là chẳng chắc thật, là vô sỡ hữu, là
bất khả đắc kể cả Bồ tát và chúng sanh? Hơn thế nữa Phật bảo Thiện Hiện:
“Thiện Hiện! Chơn như của các pháp không sanh không diệt cũng
không trụ, không thể nắm bắt dầu một phần nhỏ nhiệm. Thiện Hiện! Nếu pháp không
sanh không diệt cũng không trụ, không thể nắm bắt được. Vậy thì ai trụ trong đó
tu Bồ tát hạnh, ai sẽ an trụ địa vị bất thối chuyển, ai chứng quả vị Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề, ai chuyển pháp luân, nói những pháp gì, cứu độ chúng sanh
nào. Ở trong đó tất cả đều vô sở hữu. Tất cả những điều đó chắc chắn không có. Chỉ
dựa vào thế tục mà giả bày ra!”
Sau khi lập các phản biện như vậy Phật nói thòng thêm câu:
“Tất cả những điều đó chắc chắn không có. Chỉ dựa vào thế tục mà giả bày
ra!”. Hy vọng là vậy! Nhưng tại sao lại giả bày như
vậy, gây lo sợ cho chúng sanh? Vì sao? Vì Phật không muốn chúng sanh tin tưởng
bất cứ thứ gì dù là một giáo pháp mang lại nhiều công đức huống chi là pháp
chắc thật. Lý do, phải chăng Phật không muốn chúng sanh nắm giữ cất dấu bất cứ
thứ gì?
Hiểu được những gì Phật nói, nên Thiên Đế Thích phát biểu:
- “Bạch Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật này rất thậm thâm, khó
giác, khó biết. Các đại Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật tuy biết các pháp
đều bất khả đắc nhưng vẫn cầu quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề và muốn giải
bày chánh pháp cho các hữu tình, đó là việc rất khó làm. Vì sao? Bạch Thế
Tôn! Chắc chắn không có việc an trụ chơn như tu Bồ tát hạnh chứng đắc quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề và nói chánh pháp cho các hữu tình nhưng các đại Bồ tát
vẫn thực hành Bát nhã Ba la mật, quán tất cả các pháp đều vô sở hữu, không kinh
sợ, nghi ngờ ngăn trệ, hoang mang thối lui, cũng không mê muội… đối với pháp
tánh sâu xa, đó là điều rất hiếm có”.
Nghe tới đó, cụ thọ Thiện Hiện liền bảo Thiên Đế Thích:
“Kiều Thi Ca! Các đại Bồ tát thực hành Bát nhã Ba la mật quán
thấy bản tánh các pháp đều không, ở trong pháp không này tất cả đều vô sở hữu,
vậy thì ai có thể kinh sợ cho đến mê muội. Vì vậy, việc đại Bồ tát thực hành Bát
nhã Ba la mật không kinh sợ, không nghi ngờ ngăn trệ, không hoang mang thối
lui, không mê muội… đối với pháp tánh sâu xa cũng chưa phải là hiếm có”.
Thiên Đế Thích đáp:
- “Những điều Đại đức đã nói tất cả đều nương không, vậy nên
không ngăn ngại. Ví như lấy tên bắn hư không hoặc xa hoặc gần đều không ngăn
ngại. Đại đức đã nói cũng lại như vậy, còn ai có thể dám đối chất”.
Chủ đề thuyết pháp ở đây làm cho chúng ta không khỏi nghi
ngờ về vai trò của Bát Nhã trong việc hóa đạo. Bát Nhã khước từ tất cả pháp kể
cả chơn như khi Phật bảo: “Chơn như của các pháp không sanh không diệt cũng
không trụ, không thể nắm bắt dầu một phần nhỏ nhiệm. Nếu pháp không sanh không
diệt cũng không trụ, không thể nắm bắt được. Vậy thì ai trụ trong đó tu Bồ tát
hạnh, ai sẽ an trụ địa vị bất thối chuyển, ai chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề, ai chuyển pháp luân, nói những pháp gì, cứu độ chúng sanh nào. Ở trong
đó tất cả đều vô sở hữu…”
Bởi vì, phẩm trước Phật phá chấp về phân biệt, ở phẩm này
phẩm này Phật phá chấp triệt để về việc tán tụng các pháp dù là Phật pháp. Tất
cả là Không, là Tất cánh không, là Bất khả đắc không. Các pháp này không dẫn
xuất từ 18 pháp không Bát Nhã. Không có các pháp này không có Bát Nhã. Nếu biết
tất cả là không, là viễn ly, là vô sở hữu, bất khả đắc thì không còn gì để nắm
bắt, cất giữ nữa tâm mới được như như.
Vậy, nói không, xa lìa, vô sở hữu, bất khả đắc không có nghĩa là khước
từ tất cả, chỉ khước từ cái khả thủ khả chấp mà thôi.
---o0o---