PHẨM “TẬP CẬN”(1)
Phần đầu quyển 452, Hội thứ II, ĐBN.
(Tương đương với phẩm “Khéo Học”,
phần sau quyển 331 cho đến
phần đầu quyển 332, Hội thứ I, ĐBN)
Gợi ý:
Phẩm “Tập Cận” này nêu vấn đề căn
bản trong việc tu trì: Nói về học và quán nhưng không tác chứng. Bồ tát phải
nhiếp tâm vào định, chứ không buộc tâm vào cảnh, Bồ tát khi quán các pháp đều
không, chẳng nên cầu chứng đắc. Vì học mà quán,
không phải vì chứng mà quán. Đây là thời học, chẳng
phải thời chứng, nên
gọi là “quán không bất chứng”.
Tóm lược:
(Quán không bất chứng)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật
rằng:
- Bạch Thế Tôn! Tu hành Bát nhã Ba
la mật thẳm sâu như thế, các Bồ Tát làm sao tập để gần không, làm sao nhập vào
Không Tam ma địa? Làm sao tập để gần Vô tướng, làm sao nhập vào Vô tướng Tam ma
địa? Làm sao tập để đến gần Vô nguyện, làm sao nhập vào Vô nguyện Tam ma địa?
Làm sao tập để đến gần bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi? Làm sao tập để
gần Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng, làm sao tu Như Lai
mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng?
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Tu hành Bát Nhã thẳm
sâu như thế, các Bồ Tát nên quán sắc không, nên quán thọ tưởng hành thức
không. Nên quán mười hai xứ cho đến mười tám giới không. Nên quán nhãn xúc cho
đến ý xúc không. Nên quán nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc làm
duyên sanh ra các thọ không. Nên quán địa giới cho đến thức giới không. Nên
quán vô minh cho đến lão tử không. Nên quán bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật
không. Nên quán nội không cho đến vô tánh tự tánh không. Nên quán chơn như cho
đến bất tư nghì giới không. Nói rộng ra, nên quán tất cả pháp Phật không. Nên
quán pháp hữu lậu, vô lậu không. Nên quán pháp thế gian, xuất thế gian không.
Nên quán pháp hữu vi, vô vi không. Nên quán quá khứ, vị lai, hiện tại không.
Nên quán pháp thiện, bất thiện, vô ký không. Nên quán cõi Dục, cõi Sắc, cõi Vô
sắc không. (Q.452, ĐBN)
Thiện Hiện! Bồ Tát này khi khởi quán
đây chẳng để tâm loạn. Nếu tâm chẳng loạn thời chẳng thấy pháp. Nếu chẳng thấy
pháp thời chẳng tác chứng(2). Vì sao? Vì Bồ Tát này khéo học các pháp tự tướng
đều không. Không có pháp khá tăng, không có pháp khá giảm, nên đối các pháp
chẳng thấy chẳng chứng. Vì sao? Thiện Hiện! Ở trong thắng nghĩa đế, tất cả
pháp năng chứng, sở chứng, thời chứng và do đây chứng, hoặc hợp hoặc tan đều
bất khả đắc, bất khả kiến vậy.
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Thế Tôn đã nói, các
Bồ tát nên quán các pháp là không mà không chứng đắc. Vì sao các Bồ tát nên
quán các pháp là không mà không chứng đắc?
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Các Bồ tát khi
quán các pháp đều không, chẳng nên cầu chứng đắc. Vì học mà quán, không phải
vì chứng mà quán. Đây là thời học, chẳng
phải thời chứng.
Này Thiện Hiện! Bồ tát này chưa vào
định nên phải buộc tâm vào đối tượng, lúc đã vào định thì họ không buộc tâm vào
cảnh nữa.
Thiện Hiện! Bồ Tát này mặc dầu quán
như vậy, nhưng chẳng lui bố thí Ba la mật chẳng chứng lậu tận(3), cho đến chẳng
lui Bát nhã Ba la mật chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui nội không chẳng chứng lậu
tận, cho đến chẳng lui vô tánh tự tánh không chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui
chơn như cho đến chẳng lui bất tư nghì giới chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui bốn
tĩnh lự; chẳng lui bốn vô lượng, bốn định vô sắc chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui
tám giải thoát; chẳng lui tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ chẳng
chứng lậu tận. Chẳng lui 37 pháp trợ đạo, chẳng lui tam giải thoát môn, chẳng
lui Đà la ni, Tam ma địa môn chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui năm nhãn, sáu thần
thông, chẳng lui Phật mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng chẳng chứng
lậu tận. Chẳng lui pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả chẳng chứng lậu tận.
Chẳng lui Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí, chẳng lui Bồ Tát
hạnh chẳng chứng lậu tận. Chẳng lui Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề chẳng chứng lậu
tận. Vì sao?
Thiện Hiện! Bồ Tát này trọn nên vi
diệu đại trí như thế, khéo trụ pháp không và tất cả Bồ đề phần pháp(4), thường
khởi nghĩ: Nay là thời học chẳng phải thời chứng.
Thiện Hiện! Bồ Tát này hành Bát Nhã
thẳm sâu, hằng khởi nghĩ này: Ta đối bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật, nay thời
học chẳng phải thời chứng. Ta đối nội không cho đến vô tánh tự tánh không, nay
thời học chẳng phải thời chứng. Ta đối chơn như cho đến bất tư nghì giới, nay
thời học chẳng phải thời chứng. Nói rộng ra, Ta đối với tất cả pháp Phật, nay
thời học, chẳng phải thời chứng.
Thiện Hiện! Bồ Tát này hành Bát Nhã
thẳm sâu nên tập gần không, nên an trụ không, nên hành Không Tam ma địa, mà đối
thật tế chẳng nên tác chứng. Nên tập để gần Vô tướng, nên an trụ Vô tướng, nên
hành Vô tướng Tam ma địa mà đối thật tế chẳng nên tác chứng. Nên tập để gần Vô
nguyện, nên an trụ Vô nguyện, nên hành Vô nguyện Tam ma địa mà đối thật tế
chẳng nên tác chứng. Như vậy, cho đến nên tập để gần tất cả pháp Phật, mà đối
thật tế chẳng nên tác chứng.
Thiện Hiện! Bồ Tát này dù tập gần
Không, Vô tướng, Vô nguyện, cũng an trụ Không, Vô tướng, Vô nguyện, cũng tu
hành Không, Vô tướng, Vô nguyện Tam ma địa, mà chẳng chứng quả Dự lưu cho đến
chẳng chứng quả Độc giác Bồ đề. Dù tập gần tất cả pháp Phật, cũng an trụ tất cả
pháp Phật, cũng tu hành tất cả pháp Phật mà chẳng chứng quả Dự lưu cho đến
chẳng chứng quả Độc giác Bồ đề. Do nhân duyên đây chẳng đọa vào bậc Thanh Văn
và Độc giác, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Như có tráng sĩ hình mạo
trang nghiêm oai dũng hơn người, giỏi binh pháp, thông thạo vũ khí, tất cả kỹ
thuật thao tác không môn nào chẳng thông thạo, chẳng giỏi. Ai trông thấy thảy
đều kính phục. Vì giỏi sự nghiệp nên phí công ít mà được lợi nhiều. Do đấy được
mọi người tán thưởng ngợi khen không ít. Vì có nhân duyên nên phải đem cha mẹ,
vợ con quyến thuộc đi tới phương khác lập nghiệp, giữa đường trải qua đồng nội
hiểm ác. Trong lúc ấy có nhiều ác thú, giặc cướp, oan gia tiềm phục, quyến
thuộc lớn nhỏ không ai mà không khiếp sợ, kinh hoàng. Người ấy ỷ có kỹ thuật,
oai mãnh, thần sắc ung dung, an ủi cha mẹ và các quyến thuộc rằng chớ quá lo
sợ. Người ấy dùng tuyệt kỹ, đem các quyến thuộc đến nơi yên ổn, mừng vui hưởng
lạc. Nhưng tráng sĩ kia đối ác thú oán tặc giữa đồng nội không có ý gia hại. Vì
sao? Vì tự cậy oai mãnh, đủ các kỹ thuật nên không lo sợ gì cả.
Này Thiện Hiện! Ông phải biết các Bồ
tát cũng như vậy. Vì thương xót các hữu tình phải chịu nỗi khổ sanh tử, nên Bồ
tát phát nguyện hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, kết duyên với tất cả hữu
tình, phát tâm cùng họ thực hành bốn vô lượng, trụ vào bốn vô lượng, mạnh mẽ tu
tập bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát nhã Ba la mật cho mau
được viên mãn. Ở vị trí chưa viên mãn đối với sáu pháp Ba la mật này, vì muốn
tu học Nhất thiết trí trí, Bồ tát đó không chứng lậu tận. Tuy trụ pháp môn giải
thoát Không, Vô tướng, Vô nguyện nhưng chẳng theo thế lục kia mà chuyển, cũng
chẳng bị thế lực kia làm chướng ngại cướp dẫn. Đối giải thoát môn cũng chẳng
tác chứng, bởi chẳng tác chứng nên chẳng đọa Thanh Văn và bậc Độc giác, tất tới
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Như chim xí bay lượn tự
tại rất lâu trên hư không, mà chẳng rơi xuống. Tuy nương hư không bay mà chẳng
trụ hư không, cũng chẳng bị hư không làm câu ngại.
Thiện Hiện! Phải biết các Bồ Tát
cũng lại như vậy. Tuy đối Không, Vô tướng, Vô nguyện giải thoát môn hằng thường
tập cận an trụ tu hành mà chẳng tác chứng. Do chẳng tác chứng nên chẳng đọa bậc
Thanh Văn và Độc giác. Tu Phật mười lực, bốn vô sở úy, bốn vô ngại giải, đại
từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng; pháp vô vong thất,
tánh hằng trụ xả; Đà la ni, Tam ma địa môn; Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất
thiết tướng trí và vô lượng vô biên Phật pháp khác. Nếu chưa viên mãn, trọn
chẳng nương Không, Vô tướng, Vô nguyện tam muội mà chứng lậu tận.
Thiện Hiện! Như có tráng sĩ giỏi
thạo nghề bắn cung, muốn trổ tài mình ngửa mặt lên trời bắn lên hư không. Muốn
tên trong hư không chẳng rơi xuống đất, lại đem tên sau bắn đuôi tên trước. Cứ
như vậy, tên nọ tiếp nối tên kia qua nhiều thời gian, tên tên nối nhau chẳng
cho rơi xuống đất. Nếu muốn cho chuỗi tên rơi xuống thì ngừng bắn, bấy giờ các
tên mới rơi.
Thiện Hiện! Phải biết các Bồ Tát
cũng lại như vậy, hành Bát Nhã thẳm sâu phương tiện khéo léo nhiếp thọ lâu dài
cho đến chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nếu thiện căn chưa được thành thục,
quyết giữa đường chẳng chứng thật tế. Khi tất cả thiện căn thành thục, bấy giờ
Bồ Tát mới chứng thật tế thì được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Vì thế, này Thiện
Hiện! Khi thực hành Bát Nhã thẳm sâu các Bồ tát nên quan sát kỹ thật tướng các
pháp như trước đã nói.
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật
rằng:
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ Tát rất là
hiếm có, thường làm việc khó làm. Tuy học các pháp chơn như, pháp giới, pháp
tánh, thật tế; tuy học các pháp rốt ráo đều không cho đến tự tướng cũng không;
tuy học khổ tập diệt đạo Thánh đế; tuy học bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh
đạo; tuy học Không, Vô tướng, Vô nguyện giải thoát môn mà giữa đường chẳng rơi
vào bậc Thanh Văn và Độc giác, lui mất Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Phật bảo:
- Thiện Hiện! Các Bồ Tát đối các hữu
tình thề chẳng lìa bỏ nên đã khởi nguyện: Nếu các hữu tình chưa được giải
thoát, ta trọn chẳng bỏ gia hạnh(5).
Thiện Hiện! Các Bồ Tát nguyện lực
thù thắng thường khởi nghĩ: Tất cả hữu tình nếu chưa giải thoát ta trọn chẳng
bỏ. Do khởi tâm rộng lớn như thế, nên ở giữa đường tất chẳng thối thất lui bỏ.
Thiện Hiện! Các Bồ Tát hằng khởi
nghĩ: Ta chẳng bỏ tất cả hữu tình muốn họ được giải thoát. Nhưng các hữu tình
hành pháp bất chính, vì cứu độ nên thường dẫn phát Không, Vô tướng, Vô nguyện
giải thoát môn. Tuy thường dẫn phát mà chẳng chứng lấy.
Thiện Hiện! Bồ Tát này trọn nên sức
phương tiện khéo léo, nên dù hằng hiện khởi ba môn giải thoát mà ở khoảng giữa
chẳng chứng thật tế nếu chưa chứng Nhất thiết trí trí. Cần đắc Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề mới chứng lấy.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các Bồ Tát đối
với chỗ thẳm sâu thường vui thích muốn quán sát: Quán nội không, ngoại không,
nội ngoại không, không không, đại không, thắng nghĩa không, hữu vi không, vô vi
không, tất cánh không, vô tế không, tán không, bổn tánh không, tự cộng tướng
không, nhất thiết pháp không, bất khả đắc không, vô tánh không, tự tánh không,
vô tánh tự tánh không. Cũng muốn quán sát bốn niệm trụ, bốn chánh đoạn, bốn
thần túc, năm căn, năm lực, bảy chi đẳng giác, tám chi Thánh đạo và Không, Vô
tướng, Vô nguyện giải thoát môn, tất cả đều không tự tướng.
Thiện Hiện! Bồ Tát này khởi quán đây
rồi khởi nghĩ như vầy: Các loại hữu tình do bạn ác lôi cuốn, từ xưa khởi tưởng
chấp ngã, khởi tưởng chấp hữu tình, cho đến chấp tri giả, kiến giả. Bởi tưởng
chấp đây hành hữu sở đắc, trôi lăn sanh tử chịu nhiều thứ khổ. Bồ tát vì dứt
tưởng chấp, nên hướng tới Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, vì các hữu tình thuyết
thậm thâm diệu pháp khiến dứt tưởng chấp, lìa khổ sanh tử.
Thiện Hiện! Bồ Tát này bấy giờ tuy
học Không giải thoát môn mà chẳng nương đây chứng thật tế. Tuy học Vô tướng, Vô
nguyện giải thoát môn mà chẳng nương đây chứng thật tế. Vì đối thật tế chẳng
lấy chứng nên chẳng rơi vào quả Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A La Hán, cũng lại
chẳng rơi vào Độc giác Bồ đề.
Thiện Hiện! Bồ Tát này nhờ hành Bát
Nhã thẳm sâu như thế, trọn nên căn lành chẳng chứng thật tế. Tuy đối thật tế
chẳng tác chứng nên chẳng lui mất bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc.
Cũng chẳng lui mất ba mươi bảy pháp trợ đạo. Cũng chẳng lui mất tám giải thoát,
tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ. Cũng chẳng lui mất nội không cho
đến vô tánh tự tánh không. Cũng chẳng lui mất chơn như cho đến bất tư nghì
giới. Cũng chẳng lui mất bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Nói rộng ra, cũng
chẳng lui mất tất cả pháp Phật.
Thiện Hiện! Bồ Tát này bấy giờ trọn
nên tất cả Bồ đề phần pháp, cho đến chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đối
với các công đức trọn chẳng suy giảm.
Thiện Hiện! Bồ Tát này hành Bát Nhã
thẳm sâu được phương tiện khéo léo nhiếp thọ, nên pháp lành tăng trưởng trong
từng sát na, các căn bén nhạy, vượt khỏi tất cả Thanh Văn, Độc giác.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu Bồ Tát
thường khởi nghĩ: Từ xưa bị bạn ác nhiếp thọ, các loài hữu tình thường làm theo ba
cách(6) với bốn loại điên đảo(7), đó là: Tâm điên đảo, thấy điên đảo, tưởng
điên đảo về thường; hoặc là tâm điên đảo, thấy điên đảo, tưởng điên đảo
về lạc; hoặc là tâm điên đảo, thấy điên đảo, tưởng điên đảo về ngã;
hoặc là tâm điên đảo, thấy điên đảo, tưởng điên đảo về tịnh. Vì các hữu
tình này ta nên hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, tu Bồ tát hạnh. Khi đã
chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề ta sẽ thuyết pháp không điên đảo cho các
hữu tình nghe, như thuyết về sanh tử, vô thường, vô lạc, vô ngã, vô tịnh; chỉ
có Niết bàn vi diệu, vắng lặng là đầy đủ các công đức chơn thật của thường,
lạc, ngã, tịnh. (Q.452, ĐBN)
Thiện Hiện! Bồ Tát này trọn nên nghĩ
đây, hành Bát Nhã thẳm sâu được phương tiện khéo léo nhiếp thọ, nên đối Phật
mười lực, bốn vô sở úy, bốn vô ngại giải, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười
tám pháp Phật bất cộng và vô lượng vô biên Phật pháp khác, nếu chưa viên mãn
quyết chẳng chứng vào thắng định Như Lai.
Thiện Hiện! Lúc ấy tuy học và tự tại
ra vào pháp môn giải thoát Không, Vô tướng, Vô nguyện nhưng Bồ tát đó chưa
chứng đắc ngay thật tế. Bởi vì thực hành công đức ấy chưa viên mãn nên vị ấy
không chứng thật tế và các công đức khác. Đến khi đắc được Vô thượng Chánh đẳng
giác thì vị ấy mới chứng đắc thật tế này.
Thiện Hiện! Đại Bồ Tát này bấy giờ
tuy đối các công đức khác tu chưa viên mãn, mà chỉ đối Tam ma địa môn tu đã
viên mãn.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu đại Bồ Tát
đã khéo tu học bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. Đã khéo an trụ nội không cho
đến vô tánh tự tánh không. Đã khéo an trụ chơn như cho đến bất tư nghì giới. Đã
khéo an trụ khổ tập diệt đạo Thánh đế. Đã khéo tu học bốn niệm trụ cho đến tám
chi Thánh đạo. Đã khéo tu học không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn. Đã
khéo tu học bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Đã khéo tu học tám giải
thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ. Đã khéo tu học Bồ tát thập
địa. Đã khéo tu học Đà la ni, Tam ma địa môn. Đã khéo tu học năm nhãn, sáu thần
thông. Đã khéo tu học Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Đã
khéo tu học pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả. Đã khéo tu học Nhất thiết trí,
Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí. Đã khéo tu học Bồ Tát hạnh. Đã khéo tu học
chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Đại Bồ Tát này trọn nên
công đức trí tuệ như thế. Nếu đối sanh tử phát khởi tưởng vui, hoặc nói có vui,
hoặc đối ba cõi an trụ chấp đắm, chắc không có lẽ ấy. (Q.452, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu đại Bồ Tát
nào đã khéo tu hành Bồ đề phần pháp, tất cả các pháp của Như Lai Ứng Chánh
Đẳng Giác và của các đại Bồ Tát thì nên hỏi thử vị ấy? Nếu muốn chứng Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề thì đại Bồ Tát phải làm sao để tu học Bồ đề phần pháp mà chẳng
chứng thật tế của không, vô tướng, vô nguyện, vô sanh vô diệt, vô tác vô vi, vô
tánh. Bởi chẳng chứng nên chẳng được quả Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A La Hán,
Độc giác Bồ đề mà siêng tu học Bát Nhã thẳm sâu thường không sở chấp?
Thiện Hiện! Bồ Tát này khi được
hỏi đây, nếu đáp lại rằng: Các đại Bồ Tát muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề, chỉ cần tư duy về thật tế của không, vô tướng, vô nguyện, vô sanh vô
diệt, vô tác vô vi, vô tánh và không cần phải tu học tất cả Bồ đề phần pháp
khác.
Thiện Hiện! Phải biết đại Bồ Tát này
chưa được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trao ký Bất thối chuyển Vô Thượng
Chánh Đẳng Bồ đề. Vì sao? Thiện Hiện! Đại Bồ Tát này chưa được khai thị ký biệt
rõ ràng pháp tướng tu học của đại Bồ Tát trụ bậc Bất thối chuyển.
Thiện Hiện! Bồ Tát này khi được
hỏi đây, nếu đáp lời này: Các đại Bồ Tát muốn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề, đại Bồ tát phải tư duy chân chánh về thật tế của không, vô tướng, vô
nguyện, vô sanh vô diệt, vô tác vô vi, vô tánh và tất cả Bồ đề phần pháp khác;
và cũng nên phương tiện khéo léo tu học mà chẳng tác chứng như trên đã nói.
Thiện Hiện! Phải biết đại Bồ Tát này đã được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
trao ký Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Vì sao? Thiện Hiện! Đại Bồ
này đã được khai thị ký biệt rõ ràng pháp tướng tu học của đại Bồ Tát trụ bậc
Bất thối chuyển.
Thiện Hiện! Nếu đại Bồ Tát chưa được
khai thị ký biệt rõ ràng pháp tướng tu học của đại Bồ Tát trụ bậc Bất thối
chuyển, phải biết đại Bồ Tát này chưa khéo tu học sáu Ba la mật và tất cả Bồ đề
phần pháp khác, chưa vào bậc Bất thối chuyển khai thị ký biệt rõ ràng tướng an
trụ Bất thối chuyển.
Thiện Hiện! Nếu đại Bồ Tát đã được
khai thị ký biệt rõ ràng pháp tướng tu học của đại Bồ Tát trụ bậc Bất thối
chuyển, phải biết đại Bồ Tát này đã khéo tu học sáu Ba la mật và tất cả Bồ đề
phần pháp khác, đã vào bậc Bất thối chuyển khai thị ký biệt rõ ràng tướng an
trụ Bất thối chuyển.
Bấy giờ, Thiện Hiện thưa Phật rằng:
- Bạch Thế Tôn! Vả có đại Bồ Tát
chưa được Bất thối chuyển có thể khởi như thật đáp như thế chăng?
Phật bảo:
- Này Thiện Hiện! Có đại Bồ tát tuy
chưa được Bất thối chuyển, nhưng có thể đáp như thật về việc đó. Này Thiện
Hiện! Tuy chưa được Bất thối chuyển nhưng đại Bồ tát này có thể tu học sáu pháp
Ba la mật và tất cả các Bồ đề phần pháp khác. Vị ấy đã thành thục tuệ giác bén
nhạy, hoặc được nghe hoặc không được nghe nhưng có thể đáp đúng như thật y như
bậc đại Bồ tát ở địa vị Bất thối chuyển.
Bấy giờ, Thiện Hiện lại thưa Phật
rằng:
- Bạch Thế Tôn! Có nhiều đại Bồ tát
tu hành Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nhưng họ chưa khéo tu tập mà đã an trụ nên
ít có thể đáp như thật y như bậc đại Bồ tát ở địa vị Bất thối chuyển, là bậc đã
khéo tu tập?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng ông đã
nói. Vì sao? Này Thiện Hiện! Ít có đại Bồ tát chưa được thọ ký Bất thối chuyển
mà có trí tuệ vi diệu như vậy. Nếu có người nào được thọ ký như vậy thì đều có
thể đáp như thật về việc này. Này Thiện Hiện! Đại Bồ tát có thể đáp như thật về
việc này thì nên biết vị ấy có căn lành sáng suốt, trí tuệ sâu rộng, trời,
người, A tu la v.v... không thể sai khiến.
Thích nghĩa:
(1). Dịch từ chữ Hán là “習 tập 近 cận”: Tập
là tập luyện, tập tành; cận là gần: Tập tành để được gần.
(2). Nguyên văn
câu chữ Hán trong Hoavouu.com là:
“善thiện
現hiện
。 是thị
菩Bồ
薩Tát
摩Ma
訶Ha
薩Tát
。 作tác
此thử
觀quán
時thời
不bất
令linh
心tâm
亂loạn
。 若nhược
心tâm
不bất
亂loạn
則tắc
不bất
見kiến
法pháp
。 若nhược
不bất
見kiến
法pháp
則tắc
不bất
作tác
證chứng”
。
(3). Lậu tận (Phạm: Àsrava-kwaya,
Kwìna-àsrava) đồng nghĩa với vô lậu. Dùng Thánh trí dứt hết
phiền não, gọi là Lậu tận. Luận Đại trí độ quyển 3 (Đại 25, 80 trung), nói: Ba
lậu trong tam giới đã hết sạch, nên gọi là Lậu tận. [X. luận Du già sư địa Q.2;
luận Câu xá Q.24, 25]. - Từ điển Phật Quang.
(4). Bồ đề phần pháp: Nói chung là
37 pháp trợ đạo gồm tứ niệm xứ, tứ chánh cần, tứ như ý túc, ngũ căn, ngũ lực,
thất bồ đề phần, bát chánh đạo phần; nói riêng là thất Bồ đề phần hay còn gọi
là bảy đẳng giác chi hay bảy chi Thánh đạo. (Xem lại phần thứ I Tổng luận). Đã
giải thích nhiều lần.
(5). Gia hạnh: Gia công dụng hạnh.
(6). Ba cách (nhận thức): Tâm (điên
đảo), thấy (điên đảo), tưởng (điên đảo).
(7). Bốn điên đảo (tứ điên đảo, cũng
gọi là tứ đảo): Bốn tư tưởng sai trái, đi ngược với chân lý. Đó là: 1- Vô
thường cho là thường, thường cho là vô thường; 2- Khổ cho là vui,
vui cho là khổ. 3- Không có ngã cho là có ngã, có ngã cho là không có
ngã. 4- Bất tịnh cho là tịnh, tịnh cho là bất tịnh. Bốn sự điên đảo này
khiến chúng sinh không nhận thức được đúng về bản chất của đời sống, và do bốn
sự điên đảo này mà phạm vào mọi việc làm trái ngược với Chánh kiến. (Mở Rộng Tâm Hồn)
Sơ giải:
Phẩm “Tập Cận” của Hội thứ II Tương
đương với phẩm “Khéo Học”, phần sau quyển 331 cho đến phần đầu quyển 332, Hội
thứ I, ĐBN thuyết về “quán không bất chứng”, một pháp quán (tam muội) Không, Vô
tướng, Vô nguyện mà Bồ tát dùng để thâm nhập các pháp môn Phật học và khi các
Bồ tát thông đạt tất cả pháp Phật rồi, các Ngài không chứng thật tế và nhập
Niết bàn. Trái lại, hạnh nguyện của các Ngài là cứu khổ chúng sanh, nên Kinh
nói các Bồ tát học quán Không, Vô tướng, Vô nguyện nhưng không chứng thật tế
Không, Vô tướng, Vô nguyện. Đây chỉ là thời học không phải thời chứng,
nên gọi pháp quán này là Quán Không Bất Chứng. Đó là nội dung của phần đầu phẩm
“Khéo Học” mà chúng ta đã tụng xong ở Hội thứ I.
Nội dung của Phẩm “Tập Cận” cũng như
vậy. Quý vị có thể quay lại tham cứu nếu có thắc mắc.
---o0o---