PHẨM “CÁC DỤ”
Phần sau quyển 311 đến hết quyển 312, Hội thứ I, ĐBN.
(Tương đương với quyển thứ 17, phẩm “Thí Dụ”, MHBNBLMĐ)
Gợi
ý:
Mong cầu Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề mà không nhiếp thọ Bát
Nhã thì giống như người vượt qua chốn hiểm ác mà không mang khí cụ; cũng giống
như người đi lấy nước mà dùng bình bằng đất chưa nung; cũng giống như người
vượt biển mà không tu bổ thuyền bè trước khi ra khơi; như người già yếu bệnh
tật muốn dạo chơi mà không có người giúp đỡ… Các đoạn Kinh được tóm lược sau
đây nói lên tính cách quan trọng của sự thọ trì Bát nhã Ba la mật như các thí
dụ vừa kể, nên phẩm này có tên là “Các Dụ”.
Tóm
lược:
Các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, đối với Đại thừa tuy
có phần tín, kính, ưa, thích, nhưng chẳng sao chép, thọ trì, đọc tụng, tư duy,
tu tập Bát nhã Ba la mật hay nói chung là tất cả các thiện pháp để làm chỗ
nương tựa thì nửa
đường sẽ suy bại, chẳng chứng được quả vị Giác ngộ tối cao, mà thối thất
rơi vào địa vị Thanh văn hoặc Độc giác. Trái lại, nếu thiện nam thiện nữ hoặc
thường sao chép, thọ trì, đọc tụng, tư duy, tu tập Bát Nhã hoặc lấy quả vị Giác
ngộ tối cao của chư Phật để làm nơi nương tựa thì nên biết, các thiện nam thiện
nữ trụ Bồ tát thừa ấy, nửa đường không bao giờ thối thất, bị rơi vào bậc Nhị
thừa, nhất định chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao.
Như người muốn qua đồng hoang nguy hiểm, nếu chẳng mang
theo lương thực, đồ dùng, thì chẳng thể đến được nơi an lạc, mà ở nửa đường
gặp khổ nạn mất mạng. Cũng vậy, các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, đối với
quả vị Giác ngộ tối cao dù có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, có thâm tâm, có sự ưa
thích, có thắng giải, có xả, có tinh tấn, nhưng chẳng nhiếp thọ Bát nhã Ba la
mật hoặc chẳng nhiếp thọ tịnh lự, tinh tấn, an nhẫn, tịnh giới, bố thí Ba la
mật hay nói chung là tất cả pháp Phật(1) thì nên biết, các thiện nam thiện nữ
trụ Bồ tát thừa ấy, nửa đường suy bại, chẳng chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao
mà thối thất, rơi vào địa vị Thanh văn hoặc Độc giác.
Trái lại, như người muốn qua đồng hoang nguy hiểm, nếu
luôn mang theo lương thực, đồ dùng, chắc chắn sẽ đến được nơi an lạc, chẳng
bao giờ gặp khổ nạn, phải bỏ mạng giữa đường. Cũng vậy, các thiện nam, thiện nữ
trụ Bồ tát thừa, đối với quả vị Giác ngộ tối cao dù có tín, có nhẫn, có tịnh
tâm, v.v... nhưng chẳng nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật hay nói chung là tất cả các
thiện pháp thì nên biết, các thiện nam thiện nữ ấy, quyết chẳng suy thối giữa
đường mà vượt trên bậc Thanh văn, Độc giác, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi
Phật, chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao.
Thí như người con trai hoặc con gái, mang bình đất chưa
nung chín đi lấy nước hoặc ở sông, hoặc ở ao hồ giếng nước hoặc ở suối hoặc
ở kênh, nên biết bình này chẳng bao lâu sẽ tan rã. Vì sao? Vì bình ấy chưa nung
chín, chẳng thể đựng nước được. Cũng như thế, có thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát
thừa, đối với quả vị Giác ngộ tối cao dù có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, v.v…
nhưng chẳng nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật, chẳng nhiếp thọ phương tiện thiện xảo,
hoặc chẳng nhiếp thọ tịnh lự, tinh tấn, an nhẫn, tịnh giới, bố thí hay tất cả
pháp Phật thì nên biết, các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa ấy, nửa đường
suy bại, chẳng chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao mà thối thất, rơi vào địa vị
Thanh văn hay Độc giác.
Trái lại, người nam hay nữ mang bình đất đã nung chín
đi đến sông hồ ao hoặc giếng hoặc suối để lấy nước, nên biết bình này không bao
giờ bị hư rã. Vì sao? Vì bình này đã được nung chín, rất chắc chắn, có thể đựng
đầy nước. Cũng như vậy, các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, nếu đối với quả
vị Giác ngộ tối cao có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, v.v… lại thường nhiếp thọ Bát
nhã Ba la mật và tất cả pháp Phật thì nên biết, các thiện nam thiện nữ ấy không
bao giờ suy thối nửa đường, mà còn vượt qua địa vị Thanh văn, Độc giác, thành thục
hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật, chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao.
Như có người lái buôn không có trí khi thuyền còn ở
trên bờ chẳng chịu chuẩn bị đầy đủ, sửa chữa thuyền tàu mà mang hàng hóa của
cải chất lên đó, rồi gấp rút khởi hành thì nên biết thuyền ấy bị hư chìm giữa
đường, người, thuyền, của cải trôi giạt tứ tán. Người lái buôn như thế không có
trí phương tiện thiện xảo, nên bị tan thân mất mạng, của cải tiêu tan. Cũng như
vậy, thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, đối với quả vị Giác ngộ dù có tín, có
nhẫn, có tịnh tâm, v.v… nhưng nếu chẳng nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật và tất cả
các thiện pháp thì nên biết, các thiện nam thiện nữ ấy, bị suy bại nửa đường,
thân bại mệnh chung, tiêu tan hết của báu. Các thiện nam thiện nữ ấy, chẳng
chứng đắc Giác ngộ, nên dễ thốí thất đạo Bồ đề mà rơi vào hàng Thanh văn hoặc
Độc giác.
Trái lại, thí như người lái buôn có trí phương tiện thiện
xảo, ở trên bờ, trước hết sửa chữa, trang bị thuyền xong, mới mang của cải
hàng hóa chất lên trên đó rồi ra khơi. Nên biết thuyền ấy chắc chắn chẳng bị hư
chìm, người vật an ổn, đến nơi đến chốn. Cũng vậy, thiện nam thiện nữ trụ Bồ
tát thừa, nếu đối với quả vị Giác ngộ có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, v.v... lại
thường nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật và tất cả các thiện pháp. Nên biết, các
thiện nam thiện nữ ấy, không bao giờ suy thối nửa đường, lại còn vượt qua địa
vị Thanh văn, Độc giác, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật, chứng đắc
quả vị Giác ngộ tối cao.
Thí như có người một trăm hai mươi tuổi, già nua suy yếu,
lại thêm nhiều bệnh tật. Người ấy dù có người đỡ đứng dậy cũng không đủ sức
đi một, hai hay ba thước nói chi đi
cả dặm. Vì sao? Vì quá già lại nhiều bệnh. Cũng vậy, thiện nam thiện nữ
trụ Bồ tát thừa, đối với quả vị Giác ngộ dù có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, v.v…
nhưng nếu chẳng nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật và tất cả các thiện pháp, thì nên
biết, các thiện nam thiện nữ ấy, sẽ suy bại nửa đường, chẳng chứng đắc Giác
ngộ, nên dễ thối thất đạo Bồ đề mà rơi vào hàng Thanh văn hoặc Độc giác.
Trái lại, thí như người một trăm hai mươi tuổi, già nua suy
yếu lại thêm bệnh tật, muốn dạo chơi, lại có hai người mạnh khỏe, xóc nách, dùi
đi an ổn, vui thích. Cũng vậy, có các thiện nam thiện nữ nếu đối với quả vị
Giác ngộ có tín, có nhẫn, có tịnh tâm, v.v… lại thường nhiếp thọ Bát nhã Ba la
mật và tất cả các thiện pháp, nên biết, các thiện nam thiện nữ ấy, chẳng bao
giờ suy thối nửa đường, lại còn vượt qua địa vị Thanh văn, Độc giác, thành thục
hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật, chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao.
Tại sao các thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, do chẳng
nhiếp thọ Bát Nhã cũng chẳng nhiếp thọ phương tiện thiện xảo nên rơi lại
địa vị Thanh văn và Độc giác?
Vì thiện nam thiện nữ ấy từ lúc mới phát tâm đã chấp trước
ngã, ngã sở khi hành bố thí, hành tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát
nhã Ba la mật. Khi hành bố thí mà tự hào là ta biết hy sinh, kia là kẻ
nghèo khổ đáng cho, đó là vật rất cần phải thí; khi thực hành tịnh giới thì
chấp ta là người giữ giới, ta thành tựu giới hạnh hơn người; khi tu hành an
nhẫn, thì nghĩ ta tu hành an nhẫn, ta nhẫn nhục hơn người v.v... Khi tu hành Bát
Nhã, thì tự đắc ta tu tuệ, ta có trí tuệ hơn người v.v... Đã chấp dù chấp dưới
bất cứ hình thức nào đều là do phân biệt ngã và ngã sở mà ra. Các Ba la mật như
đã nói không phân biệt chấp trước, không có bờ nầy, bờ kia. Khi khởi tâm phân
biệt là tự mình xa rời Bát Nhã, xa rời Nhất thiết trí trí nên nói là bị thối
thất, rơi rụng vào Nhị thừa, không thể chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao! (Q.312, ĐBN)
Thích nghĩa:
(1). Tất cả pháp Phật:
Thỉnh thoảng chúng tôi lập lại toàn bộ các thiện pháp để giúp độc giả ôn lại.
Các pháp này còn gọi là các pháp mầu Phật đạo, các pháp hy hữu, tư lương Bồ đề
Bồ tát, Bồ tát đạo v.v... hay 81 khoa danh tướng Bát Nhã. Các pháp này được
nhắc đi nhắc lại hàng trăm, hàng ngàn lần trong Kinh Đại Bát Nhã hay Kinh Ma Ha
Bát nhã Ba la mật, nên khi tóm lược Kinh chúng tôi thường nhắc là tất cả các
thiện pháp hay tất cả pháp Phật thay vì ghi lại nguyên văn. Chúng
tôi lúc nào cũng lưu ý độc giả nên xem lại phần thứ I Tổng luận. Muốn được
Nhất thiết trí trí, Chánh giác hay Giác ngộ phải tu tập và thực hành các thiện
pháp nầy. Đó là quy y Phật Pháp Tăng, thọ trì năm giới cận sự, thọ trì tám giới
cận trụ, thọ trì mười thiện nghiệp đạo; tu hành tứ thiền, tứ vô lượng, tứ định
vô sắc; tu hành Phật tùy niệm, Pháp tùy niệm, Tăng tùy niệm, giới tùy niệm, xả
tùy niệm, thiên tùy niệm; tu quán bất tịnh, quán sổ tức; tu hành tưởng vô
thường, tưởng khổ vô thường, tưởng khổ vô ngã, tưởng bất tịnh, tưởng nhàm ăn,
tưởng tất cả thế gian chẳng đáng vui, tưởng chết, tưởng đoạn, tưởng lìa, tưởng
diệt; tu hành bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy chi đẳng giác, tám chi Thánh
đạo, ba pháp môn giải thoát, tám giải thoát, tám thắng xứ, chín định thứ đệ,
mười biến xứ, bốn Thánh đế; tu hành bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh
lự, Bát Nhã, phương tiện xảo, nguyện, lực, trí Ba la mật; tu hành mười địa Bồ
tát, tất cả hạnh Bồ tát, pháp không nội, pháp không ngoại, pháp không nội
ngoại, pháp không không, pháp không lớn, pháp không thắng nghĩa, pháp không hữu
vi, pháp không vô vi, pháp không rốt ráo, pháp không không biên giới, pháp
không tản mạn, pháp không không đổi khác, pháp không bản tánh, pháp không tự
tướng, pháp không cộng tướng, pháp không tất cả pháp, pháp không chẳng thể nắm
bắt được, pháp không không tánh, pháp không tự tánh, pháp không không tánh tự
tánh; chơn như, pháp giới, pháp tánh, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác,
bình đẳng tánh, ly sanh tánh, định pháp, trụ
pháp, thật tế, cảnh giới hư không, cảnh giới bất tư nghì; tu hành năm loại mắt,
sáu phép thần thông, Phật mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự hiểu biết thông
suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng; pháp không
quên mất, tánh luôn luôn xả; Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng
trí; tất cả pháp môn Đà la ni, tất cả pháp môn Tam ma địa; tu hành ba mươi hai
tướng đại sĩ, tám mươi tướng tùy hảo; tu hành 4 quả Thanh văn, quả Độc giác Bồ
đề; tu hành tất cả hạnh Bồ tát Ma ha tát; tu hành chư Phật Vô Thượng Chánh Đẳng
Bồ đề”.
Như đã nhiều lần lưu ý, cứ mỗi lần đề cập tới tất cả pháp
Phật, nếu phải liệt kê hết thảy các pháp tu như trên thì công việc tóm lược hay
chiết giải trở nên nặng nề, có thể làm mệt óc độc giả. Để giản lược và tránh
trùng tụng chúng tôi chỉ ghi là “tất cả các thiện pháp” hay “tất
cả các pháp mầu Phật đạo” hay rút gọn các pháp trên. Lưu ý này được
lặp đi lặp lại cả chục lần, nhưng chúng tôi vẫn cảm thấy chưa đủ!
Lược
giải:
Dù hữu tin, hữu nhẫn, hữu
ái, hữu dục, hữu giải, hữu hành, hữu hỉ, hữu lạc, hữu xả, hữu tinh tiến, hữu
tôn trọng, hữu tịnh tâm, ly phóng dật, bất tán loạn
mà không nhiếp thọ Bát nhã Ba la mật và tất cả pháp Phật làm phương tiện thì cũng giống như người băng qua sa mạc hay nơi hoang vắng
đầy thú dữ, trộm cướp mà không mang lương thực khí
giới, thì làm sao thoát hiểm để đến chỗ lợi vui? Cũng giống như những người đi
lấy nước dùng bình bằng đất chưa nung, làm sao lấy được nước? Người đi biển
không dùng phao làm chỗ nương tựa, làm sao khỏi chết chìm? Người già một trăm
hai mươi tuổi lại bệnh tật, không có người xóc nách, làm sao lê thân
được vài bước nói chi đi cả dặm? Vì vậy, tu Bát nhã Ba la mật là phải biên
chép, thọ trì, đọc tụng, suy nghĩ, tu tập, vì người diễn nói thì mới không bị
thối thất nửa đường, phải rơi vào bậc Thanh văn hay Độc giác.
Bát nhã Ba la mật đóng vai trò quan
trọng trong kỹ thuật luyện tâm luyện trí để trở thành Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh giác. Nên Bát Nhã là chỗ đáng nương tựa. Do đó, tùy thuận và nhiếp thọ Bát
nhã Ba la mật là phương tiện cần yếu nếu muốn được Nhất thiết trí trí, Chánh
giác hay Giác ngộ. Bát nhã Ba la mật như vậy được nhân-cách-hóa là mẹ, mẹ sinh
mẹ dưỡng của chư Phật và chư Bồ tát. Vai trò đó đáng được “tâng bốc” hơn bao
giờ hết!
---o0o---