PHẨM “GIÁO THỌ”
Phần sau quyển 82 cho đến phần đầu quyển 84, Hội thứ I,
ĐBN.
(Có thể nói phẩm này tương đương với phần sau quyển thứ
09,
phẩm “Ảo Nhân Thính Pháp”, MHBNBLMĐ)
Tóm
lược:
Lúc bấy giờ, cụ thọ Xá Lợi Tử, cụ thọ Đại Mục Liên, cụ thọ
Chấp Đại Tạng, cụ thọ Mãn Từ Tử, Đại Ca Đa Diễn Na, Đại Ca Diếp Ba v.v… chư đại
Thanh văn và vô lượng trăm ngàn đại Bồ tát cùng lúc hỏi Thiện Hiện: Đã nói Bát
nhã Ba la mật là thâm sâu khó thấy, khó biết, là đối tượng nghiên cứu, siêu
vượt, vi diệu, tịch tịnh tối thắng đệ nhất, chỉ có bậc cực Thánh mới tự nội
chứng, chẳng phải người có tri thức thường tục có thể suy lường. Đối với pháp
như vậy ai là người có khả năng tín thọ?
Cụ thọ Thiện Tiện đáp: Thưa quý vị có ba hạng người có thể
tín thọ là: 1. Đại Bồ tát bất thối, 2. Người đã thấy Thánh đế hay các lậu tận A
La hán; 3. Các thiện nam tín nữ đã từng thân cận cung kính cúng dường vô lượng
vô số chư Phật hay người đã phát thệ rộng lớn, gieo trồng căn lành, trí năng
thông tuệ. Đó là những người có khả năng tín thọ Bát nhã Ba la mật. Vì những
người như vậy hoàn toàn chẳng lấy không, bất không để phân biệt sắc,
cũng chẳng lấy sắc để phân biệt không, bất không; chẳng lấy không, bất không để
phân biệt thọ, tưởng, hành, thức, cũng chẳng lấy thọ, tưởng, hành, thức để phân
biệt không, bất không; chẳng lấy hữu tướng, vô tướng để phân biệt các
uẩn, cũng chẳng lấy các uẩn để phân biệt hữu tướng, vô tướng; chẳng lấy hữu
nguyện, vô nguyện để phân biệt các uẩn, cũng chẳng lấy các uẩn để phân biệt
hữu nguyện, vô nguyện; chẳng lấy sanh, bất sanh để phân biệt các uẩn,
cũng chẳng lấy các uẩn để phân biệt sanh, bất sanh; chẳng lấy diệt, bất diệt
để phân biệt các uẩn, cũng chẳng lấy các uẩn để phân biệt diệt, bất diệt; chẳng
lấy tịch tịnh, bất tịch tịnh để phân biệt các uẩn, cũng chẳng lấy các
uẩn để phân biệt tịch tịnh, bất tịch tịnh; chẳng lấy viễn ly, bất viễn ly
để phân biệt các uẩn, cũng chẳng lấy các uẩn để phân biệt viễn ly, bất viễn ly.
(Q.82, ĐBN)
Những người như vậy, hoàn toàn chẳng lấy không, bất không để
phân biệt mười hai xứ, mười tám giới, tứ thiền, tứ vô lượng, tứ vô sắc định, Tứ
đế, Thập nhị nhân duyên, lục Ba la mật, mười tám pháp không, chơn như, pháp
giới, pháp tánh, thật tế…, Ba mươi bảy pháp trợ đạo, mười tám pháp Phật bất
cộng, Nhất thiết trí… cho đến quả vị Giác ngộ tối cao; cũng chẳng lấy tất cả
pháp Phật nói trên để phân biệt không, bất không; chẳng lấy không, bất
không để phân biệt tất cả pháp Phật; chẳng lấy hữu tướng, vô tướng để phân biệt
tất cả pháp Phật, cũng chẳng lấy tất cả pháp Phật để phân biệt hữu tướng, vô
tướng; chẳng lấy hữu nguyện, vô nguyện để phân biệt tất cả pháp Phật, cũng
chẳng lấy tất cả pháp Phật để phân biệt hữu nguyện, vô nguyện; chẳng lấy sanh,
bất sanh để phân biệt tất cả pháp Phật, cũng chẳng lấy tất cả pháp Phật để phân
biệt sanh, bất sanh; chẳng lấy diệt, bất diệt để phân biệt tất cả pháp Phật,
cũng chẳng lấy tất cả pháp Phật để phân biệt diệt, bất diệt; chẳng lấy tịch
tịnh, bất tịch tịnh để phân biệt tất cả pháp Phật, cũng chẳng lấy tất cả pháp
Phật để phân biệt tịch tịnh, bất tịch tịnh; chẳng lấy viễn ly, bất viễn ly để
phân biệt tất cả pháp Phật, cũng chẳng lấy tất cả pháp Phật để phân biệt viễn
ly, bất viễn ly.
Những người như vậy, hoàn toàn chẳng lấy không, bất không để
phân biệt phàm phu và pháp của bậc phàm phu; Bồ tát thập địa và pháp của
bậc Bồ tát thập địa; Bồ tát thập địa cộng Tam thừa và pháp của Bồ tát thập địa
cộng Tam thừa; cũng không phân biệt cảnh hữu vi với vô vi là không hay bất
không, là hữu tướng hay vô tướng v.v…, và cũng chẳng lấy không, bất không, lấy
hữu tướng, vô tướng phân biệt Bồ tát thập địa cộng Tam thừa và pháp của Bồ tát
thập địa cộng Tam thừa v.v…
Như vậy, Bát nhã Ba la mật đã nói là pháp sâu xa khó thấy,
khó biết, là siêu vượt, vi diệu, tịch tịnh, tối thắng đệ nhất, chỉ có bậc cực
Thánh tự nội chứng, kẻ tri thức thế gian chẳng có thể suy lường; trong đó, thật
không có kẻ có khả năng tín thọ. Vì sao? Vì trong đó, không có pháp có thể
hiển thị, vì không có pháp có thể hiển thị nên kẻ thật tín thọ cũng chẳng thể
nắm bắt được.
Khi ấy, Xá Lợi Tử hỏi Thiện Hiện: Ở trong giáo pháp thâm sâu
của Bát nhã Ba la mật này, rộng nói giáo pháp ba thừa, đó là pháp của Thanh
văn, Độc giác, Vô thượng thừa, rộng nói bao gồm Bồ tát đạo. Đó là bố thí Ba la
mật, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát Nhã; hoặc cái không nội, cái
không ngoại cho đến cái không không tánh tự tánh; hoặc chơn như, pháp giới,
pháp tánh, định pháp, trụ pháp, thật tế v.v…; hoặc tứ Thánh đế; hoặc tứ thiền,
tứ vô lượng, tứ vô sắc định; 37 pháp trợ đạo; hoặc tam giải thoát môn; hoặc năm
loại mắt, sáu phép thần thông; hoặc Phật mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự
hiểu biết thông suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất
cộng; hoặc pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả; hoặc Nhất thiết trí, Đạo
tướng trí, Nhất thiết tướng trí; hoặc tất cả pháp môn Đà la ni, Tam ma địa;
nghĩa là rộng nói là tất cả pháp Phật bao gồm các thắng sự công đức của đại Bồ
tát. Các đại Bồ tát đối với Bát nhã Ba la mật, siêng năng tu hành, cho nên tùy
nơi sanh ra thường thọ hóa sanh, không mất thần thông, có thể dạo chơi tự tại,
từ cõi Phật này đến cõi Phật khác, cúng dường, cung kính, tôn trọng, ngợi khen
chư Phật Thế Tôn, tùy theo sở nguyện, ưa gieo trồng thiện căn, mau được viên
mãn, ở chỗ các đức Phật nghe và thọ trì chánh pháp cho đến chứng quả vị Giác
ngộ tối cao, thường không quên mất cũng không biếng bỏ, thường trụ định thù
thắng, xa lìa tâm tán loạn; do duyên này, nên được các biện tài vô ngại, biện
tài không chấm dứt, biện tài không sai lầm, biện tài nhạy bén, biện tài thích
ứng, biện tài có nghĩa lý phong phú ý vị khi diễn thuyết, biện tài thù thắng
tối diệu đối với tất cả thế gian.
Thiện Hiện đáp: Đúng vậy! Đúng như lời Ngài nói, ở trong giáo
pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, rộng nói pháp ba thừa; rộng nói Bồ
tát đạo, đó là bố thí Ba la mật cho đến tất cả pháp môn Tam ma địa; nghĩa là
rộng nói tất cả pháp Phật và các thắng sự công đức của đại Bồ tát. Các đại Bồ
tát đối với Bát nhã Ba la mật, siêng năng tu hành, cho nên tùy nơi sanh ra
thường hóa sanh cho đến đắc biện tài tối thắng vi diệu trong tất cả thế gian.
Giáo pháp thậm thâm như vậy, hễ có nói thì phải lấy vô sở đắc làm phương
tiện.
Xá Lợi Tử hỏi: Pháp này (Bát Nhã) đối với
pháp nào, lấy vô sở đắc làm phương tiện?
Thiện Hiện đáp: Xá Lợi Tử! Pháp này đối với ngã lấy vô sở đắc
làm phương tiện; pháp này đối với hữu tình, dòng sinh mạng, sự sanh, sự dưỡng
cho đến cái biết, cái thấy lấy vô sở đắc làm phương tiện.
Xá Lợi Tử! Pháp này đối với sắc, lấy vô sở đắc làm phương
tiện; pháp này đối với thọ, tưởng, hành, thức, lấy vô sở đắc làm phương tiện.
Pháp này đối với mười hai xứ, mười tám giới hay nói rộng pháp này đối với tất
cả pháp Phật lấy vô sở đắc làm phương tiện.
Khi ấy, Xá Lợi Tử hỏi Thiện Hiện: Vì nhân duyên gì ở trong
giáo pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc làm phương tiện,
rộng nói giáo pháp ba thừa? Vì nhân duyên gì ở trong giáo pháp thậm thâm của Bát
nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc làm phương tiện, rộng nói bao gồm Bồ tát đạo,
đó là bố thí Ba la mật cho đến tất cả pháp môn Tam ma địa? Vì nhân duyên gì ở
trong giáo pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc làm phương
tiện, rộng nói bao gồm tất cả pháp Phật và các thắng sự công đức của đại Bồ
tát? Các đại Bồ tát đối với Bát nhã Ba la mật này, siêng năng tu hành, cho nên
tùy nơi sanh ra, thường thọ hóa sanh cho đến được biện tài thù thắng tối diệu
trong tất cả thế gian?
Thiện Hiện đáp: Xá Lợi Tử! Do cái không nội nên ở
trong giáo pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc làm phương
tiện, rộng nói pháp ba thừa. Do cái không ngoại, cái không nội ngoại, cái không
không, cho đến cái không không tánh tự tánh, nên ở trong giáo pháp thậm thâm
của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc làm phương tiện, rộng nói pháp
ba thừa.
Xá Lợi Tử! Do cái không nội cho đến cái không không tánh tự
tánh nên ở trong giáo pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc
làm phương tiện, rộng nói bao gồm Bồ tát đạo từ bố thí Ba la mật, tịnh giới, an
nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát Nhã; hoặc chơn như, pháp giới, pháp tánh, định
pháp, trụ pháp, thật tế v.v… cảnh giới hư không, cảnh giới bất tư nghì; hoặc tứ
Thánh đế, 12 nhân duyên; hoặc Phật mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự hiểu
biết thông suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng;
hoặc pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả; hoặc Nhất thiết trí, Đạo tướng
trí, Nhất thiết tướng trí; hoặc tất cả pháp môn Đà la ni, Tam ma địa.
Xá Lợi Tử! Do cái không nội cho đến cái không không tánh tự
tánh, nên ở trong giáo pháp thậm thâm của Bát nhã Ba la mật này, lấy vô sở đắc
làm phương tiện, rộng nói bao gồm Bồ tát đạo, rộng nói bao gồm tất cả pháp Phật
và các thắng sự công đức của đại Bồ tát. Các đại Bồ tát đối với Bát nhã Ba la
mật này, siêng năng tu hành, nên tùy nơi sanh ra, thường thọ hóa sanh cho đến
được biện tài thù thắng tối diệu đối với tất cả thế gian.
Nói cách khác, là do hiểu biết sâu xa 18 pháp không này,
Bồ tát siêng năng tu hành tất cả pháp Phật, lấy vô sở đắc làm phương tiện, nên
tùy nơi sanh thường hóa sanh, luôn luôn được biện tài thù thắng tối diệu đối
với tất cả thế gian.
Lược
giải:
Phẩm này đặc biệt nói về ý thức phân biệt và hậu quả của
nó. Có phân biệt là có chia chẻ, phân hóa. Có chia chẻ phân hóa nên rơi vào nhị
nguyên đối đãi: Không - bất không, hữu tướng - vô tướng, hữu nguyện - vô nguyện
v.v…Pháp Phật là pháp môn bất nhị! Vì vậy, chỉ những bậc cực Thánh, những La
Hán lậu tận, những vị thường gần gũi, phụng sự cung kính cúng dường vô số vô biên chư Phật, siêng năng
tu học chánh pháp mới có thể thọ trì Bát nhã Ba la mật và nhờ đó mà được Bát
Nhã Trí hay vô phân biệt trí.
Tu Bát Nhã, muốn đắc Bát Nhã Trí, vô phân biệt trí là phải
lìa phân biệt, vì phân biệt đưa tới chấp trước! Phân biệt không đáng trách.
Đáng trách chính là chấp trước. Chấp trước đi liền với phân biệt. Ở đâu có phân
biệt thì ở đó có chấp trước hay ngược lại. Ai là người phân biệt giỏi nhất thế
gian, phải nói là Phật. Nhưng tại sao Phật phân biệt giỏi nhất mà thành bậc
Thiên nhân sư. Còn chúng sanh lúc nào cũng phân biệt mà vẫn bị trầm luân khổ ải
nhiều kiếp. Bởi vì, Phật và Bồ tát sống trong phân biệt nhưng không phân biệt,
không dính mắc! Có dính mắc là có quái ngại. Sống trong phân biệt mà không
biệt, không dính mắc mới thật là khó!
Phẩm này một lần nữa khuyên hành giả Bát Nhã: Muốn tín
thọ được Bát Nhã, muốn được tất cả biện tài thù thắng tối diệu đối với thế
gian, muốn được bậc hóa sanh thì phải thì phải lấy vô sở đắc làm phương tiện,
lấy vô chấp, vô thủ, vô trụ, vô phân biệt mà tịnh tu các thiện pháp.
Đó là khuyên của người dạy bảo trao truyền Bát Nhã tạm gọi
là Giáo thọ. Vì vậy, phẩm này mới có tên là Giáo thọ.
---o0o---