XXII. PHẨM
“TRỒNG CĂN LÀNH” hay “GỐC CHỒI”
Phần cuối
Q.564 cho đến phần đầu Q.565, Hội thứ V, ĐBN.
Tóm lược:
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát
tu học phương tiện thiện xảo Bát Nhã sâu xa như thế thì không phát sanh tâm
tương ưng với nhu nhược, không phát sanh tâm tương ưng với keo kiệt, phạm giới,
sân giận, lười biếng, tán loạn, ác tuệ, do dự.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát
tu học phương tiện thiện xảo Bát Nhã sâu xa như thế, thì có thể bao gồm tất cả Ba
la mật. Ví như thân kiến có thể bao gồm đầy đủ sáu mươi hai kiến chấp(1). Bát nhã Ba la mật như thế bao gồm tất cả Ba
la mật. Giống như mạng căn có thể bao gồm khắp tất cả các căn khác, khi mạng
căn diệt thì các căn cũng diệt theo. Cũng như thế, Bát nhã Ba la mật bao gồm
tất cả Ba la mật, nếu mất Bát nhã Ba la mật thì mất tất cả Ba la mật. Vì sao? Vì Bát Nhã sâu xa có thể giữ gìn
tất cả pháp lành thù thắng, có thể diệt trừ tất cả pháp ác bất thiện. Thế nên,
này Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát muốn giữ gìn tất cả Ba la mật thì nên học Bát
nhã Ba la mật. Nếu các Bồ tát có thể tu học Bát nhã Ba la mật thì trở thành tối
tôn tối thắng đối với các hữu tình.
Lại nữa, Thiện Hiện! Ý ngươi thế
nào? Các hữu tình trong Tam thiên đại thiên thế giới này có nhiều không?
Thiện Hiện bạch:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều! Các loài
hữu tình trong châu Thiệm bộ, số đó còn nhiều huống là trong cõi Tam thiên.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Giả sử tất cả hữu tình trong Tam
thiên đại thiên thế giới đều thành Bồ tát, mỗi một Bồ tát này đều dùng nhạc cụ
thượng diệu, trọn đời cúng dường tất cả hữu tình, thì theo ý ngươi thế nào? Các
Bồ tát này do nhân duyên như vậy được phước có nhiều không?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Rất nhiều.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Nếu có Bồ tát tu học Bát nhã Ba la mật bằng khoảng khảy móng tay, phước của người
đó còn hơn người kia vô lượng vô biên. Vì sao? Vì Bát Nhã sâu xa đầy đủ lợi
ích, có thể hộ trì quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thế nên, này
Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát muốn chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, muốn
làm thượng thủ của tất cả hữu tình, muốn đem lại lợi ích cho khắp tất cả hữu
tình, muốn làm chỗ nương tựa cho tất cả hữu tình, muốn chứng viên mãn tất cả
Phật pháp, muốn đi nơi cảnh giới chư Phật đã đi, muốn du hý chỗ Phật đã du hý,
muốn rống tiếng rống đại Sư tử của chư Phật, muốn dùng một âm thanh tuyên
thuyết chánh pháp cho tất cả hữu tình ở thế giới Tam thiên đại thiên, làm cho
tất cả đều được lợi ích lớn, thì nên học Bát Nhã.
Thiện Hiện nên biết: Ta chưa từng
thấy có các Bồ tát nào tu học Bát Nhã sâu xa mà chẳng đạt được công đức lợi ích
thù thắng thế gian và xuất thế gian.
Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bồ tát tu học Bát
Nhã sâu xa, lẽ nào chẳng đắc công đức căn lành của Thanh văn, Độc giác?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Công đức căn lành của Thanh văn,
Độc giác, các Bồ tát cũng đều có thể đắc nhưng tâm không ưa thích an trú nơi
đó, dùng cái thấy của thắng trí nên không quán sát điên đảo, vượt qua địa vị
của Thanh văn và Độc giác, mở bày chỉ dạy cho hữu tình, khiến đều được chứng
đắc.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát
khi học như thế thì chính là ruộng phước chơn tịnh của tất cả thế gian, trời,
người, A tu la v.v..., vượt lên trên ruộng phước của các Thanh văn, Độc giác ở
thế gian, mau chứng đắc Nhất thiết trí trí, thường không xả bỏ Bát Nhã sâu xa.
Bồ tát nếu có thể tu hành Bát Nhã sâu xa thì nên biết đã được Bất thối chuyển
Nhất thiết trí trí, xa lìa địa vị Thanh văn, Độc giác v.v... gần gũi quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện nên biết: Nếu các Bồ tát
nghĩ như vầy: Đây là Bát nhã Ba la mật. Ta nhờ Bát nhã Ba la mật như thế nên có
thể phát sanh Nhất thiết trí trí, thì các Bồ tát này chẳng phải hành Bát nhã Ba
la mật, cũng chẳng thấy, chẳng biết Bát nhã Ba la mật. Nếu các Bồ tát chẳng
nghĩ: Đây là Bát nhã Ba la mật. Ta nhờ Bát nhã Ba la mật như thế nên mới có thể
phát sanh Nhất thiết trí trí, thì các Bồ tát này chính là người hành Bát nhã Ba
la mật, cũng có thể biết, có thể thấy Bát nhã Ba la mật.
Lại nữa,
Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát chẳng thấy Bát nhã Ba la mật, chẳng nghe chẳng giác
chẳng biết Bát nhã Ba la mật; đối các pháp chẳng thấy nghe giác biết cũng chẳng
phân biệt, là hành Bát nhã Ba la mật.
Khi ấy, trời Đế Thích nghĩ: Nếu các
Bồ tát tu hành Bát nhã Ba la mật còn hơn tất cả loài hữu tình, huống là chứng
đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Nếu các hữu tình nghe nói về danh tự của
Nhất thiết trí trí càng sanh tin hiểu, còn đạt được lợi lành trong loài người
và được mạng sống tối thắng ở thế gian, huống là phát tâm Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác, hoặc có thể lắng nghe Bát Nhã sâu xa. Các hữu tình này, thế gian
rất kính mến nên có thể điều phục tất cả hữu tình.
Nghĩ như thế xong, (trời Đế Thích) liền hoá ra hương hoa vi
diệu dâng lên đức Như Lai và các Bồ tát. Dâng hoa xong, phát nguyện:
- Nếu các Bồ tát cầu thẳng tới quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề thì xin đem công đức căn lành đã phát sanh của
con, nguyện cho người kia mau được viên mãn Phật pháp. Nguyện cho sở cầu pháp
Nhất thiết trí và pháp vô lậu của người kia mau được viên mãn.
Phát nguyện như thế xong, bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các thiện nam
thiện nữ trụ Bồ tát thừa đã phát tâm Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, con hoàn
toàn chẳng sanh một niệm khác làm cho người đó thối thất tâm đại Bồ đề. Con
hoàn toàn chẳng sanh một niệm khác làm cho các Bồ tát nhàm chán đại Bồ đề, lui
trụ địa vị Thanh văn, Độc giác. Con hoàn toàn không phát sanh một niệm ý khác, làm
cho các Bồ tát thối thất tác ý tương ưng với đại bi. Nếu các Bồ tát đã phát tâm
lớn, con nguyện cho tâm của vị đó càng thêm tăng tiến. Nguyện cho Bồ tát đó
thấy các thứ khổ trong sanh tử xong, vì muốn lợi ích an vui cho thế gian, trời,
người, A tu la v.v..., phát sanh vô số nguyện lớn bền vững: Con đã tự độ mình
rồi, cũng phải siêng năng tinh tấn độ cho người chưa được độ. Con đã tự mình
được giải thoát rồi, cũng phải siêng năng tinh tấn giải thoát cho người chưa
được giải thoát. Con đã tự an ổn rồi, cũng phải siêng năng tinh tấn an ổn cho
người chưa được an. Con đã tự mình chứng Niết bàn rốt ráo rồi, cũng phải siêng
năng tinh tấn làm cho người chưa chứng được chứng đắc Niết bàn rốt ráo.
Bạch Thế Tôn! Nếu loài hữu tình đối
với công đức của Bồ tát mới phát tâm, hết lòng tùy hỷ thì được bao nhiêu phước?
Đối với công đức của các Bồ tát đã phát tâm tu hành các thắng hạnh từ lâu, đối
với công đức của Bồ tát ở địa vị Bất thối chuyển, đối với công đức của Bồ tát
chỉ còn ràng buộc một đời, hết lòng tùy hỷ thì được bao nhiêu phước?
Bấy giờ, Phật bảo trời Đế Thích:
- Núi chúa Diệu Cao có thể cân lường
đếm biết được, nhưng chẳng thể đếm biết được phước đức tùy hỷ của loại hữu tình
này. Cho đến Tam thiên đại thiên thế giới có thể cân lường đếm biết được, song
chẳng thể cân lường đếm biết được phước đức của loài hữu tình do đồng lòng tùy
hỷ sanh ra này.
Trời Đế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các hữu tình đối
với các Bồ tát từ khi mới phát tâm cho đến được thành Phật, chẳng thể sanh tâm
tùy hỷ đối với công đức căn lành của vị ấy, hoặc chẳng nghe chẳng biết về công
đức tùy hỷ, thì nên biết những người như thế đều đã bị ma khống chế, bị ma mê
hoặc, là bạn của ma, từ cõi Thiên ma chết rồi sanh đến nơi này.
Vì sao? Vì nếu các Bồ tát phát Bồ đề tâm, tu
Bồ tát hạnh đắc Bất thối chuyển, đạt đến địa vị cứu cánh; lại có người có thể
đối với vị ấy phát sanh tâm tùy hỷ thì nhất định có thể phá hoại được quyến
thuộc của chúng ma, có thể mau chứng đắc Nhất thiết trí trí. Nếu các hữu tình
hết lòng kính mến Phật, Pháp, Tăng bảo, bất kỳ ở chỗ nào cũng thường muốn thấy
Phật, nghe Pháp, gặp Tăng thì đối với công đức căn lành của các Bồ tát càng nên
tùy hỷ hồi hướng Bồ đề, chẳng sanh chấp trước. Nếu có thể thường được như thế
thì mau chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, phá dẹp chúng ma, lợi ích an
vui cho hữu tình(2).
Khi ấy, Phật bảo trời Đế Thích:
- Đúng như vậy! Đúng như lời ngươi
nói! Này Kiều thi ca! Nếu các hữu tình nào đối với công đức căn lành của các Bồ
tát, hết lòng tùy hỷ hồi hướng Bồ đề thì mau có thể viên mãn Bồ tát hạnh, mau
chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Nếu các hữu tình nào đối với công đức
căn lành của các Bồ tát hết lòng tùy hỷ hồi hướng Bồ đề thì các hữu tình này
đầy đủ uy lực lớn, thường có thể phụng thờ chư Phật Thế Tôn, biết rõ nghĩa lý
của Kinh điển sâu xa, bất kỳ sanh ở chỗ nào, tất cả thế gian đều cung kính cúng
dường, chẳng thấy sắc xấu, chẳng nghe tiếng dở, chẳng ngửi mùi hôi, chẳng nếm
vị đắng, chẳng xúc chạm dơ bẩn, chẳng tư duy pháp ác, chẳng thấy nẻo tà, sanh
trong trời, người thường nhận sự an vui thù thắng. Vì sao? Này Kiều thi ca! Vì
các hữu tình này có thể đối với vô lượng công đức của Bồ tát hết lòng tùy hỷ
hồi hướng Bồ đề, căn lành tăng trưởng, mau có thể chứng đắc Nhất thiết trí trí,
làm lợi ích an vui cho vô lượng vô số hữu tình, làm cho trụ cảnh giới Vô dư bát
Niết bàn. Vì sao? Này Kiều thi ca! Vì thiện nam thiện nữ trụ Bồ tát thừa, đối
với công đức căn lành của các Bồ tát đều nên tùy hỷ hồi hướng Bồ đề, làm lợi
vui cho vô biên các loài hữu tình.
(Tâm như huyễn làm sao chứng Vô Thượng Giác ngộ?)
Bấy giờ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tâm như huyễn làm
sao Bồ tát chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Ý ngươi thế nào? Ngươi thấy có tâm
như huyễn chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Không!
Phật bảo Thiện Hiện:
- Ý ngươi thế nào? Ngươi thấy có
huyễn chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Không!
Phật bảo Thiện Hiện:
- Ý ngươi thế nào? Nếu chẳng thấy
huyễn, chẳng thấy tâm như huyễn, hoặc cái không thấy huyễn, không thấy tâm như
huyễn, ngươi thấy có tâm như thế có thể chứng Bồ đề chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Không!
Phật bảo Thiện Hiện:
- Ý ngươi thế nào? Nếu lìa chỗ
huyễn, lìa tâm như huyễn, ngươi thấy có pháp như thế có thể chứng Bồ đề chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Không! Con hoàn toàn
chẳng thấy trong pháp ly có pháp hoặc có hoặc không. Vì tất cả pháp rốt ráo ly,
nên chẳng thể thi thiết có hay không. Nếu pháp chẳng thể thi thiết có hay
không, thì chẳng thể nói năng được Bồ đề, vì chẳng phải pháp vô sở hữu năng
được Bồ đề. Do đó, Bát nhã Ba la mật rốt ráo cũng ly, chẳng nên tu khiển, cũng
lại chẳng nên có sở dẫn phát. Vô thượng Bồ đề rốt ráo cũng ly, làm sao nói được
chúng các Bồ tát nương Bát nhã Ba la mật thậm thăm chứng được Bồ đề? Vậy Bát
nhã Ba la mật lẽ chẳng thế nói năng chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, vì
pháp ly chẳng đắc pháp ly vậy. (Q.564,
ĐBN)
Phật bảo Thiện Hiện:
- Lành thay! Lành thay! Đúng như
vậy! Bát nhã Ba la mật, Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề đều rốt ráo ly. Vì Bát nhã
Ba la mật thậm thăm rốt ráo ly nên rốt ráo ly Vô thượng Bồ đề. Nếu Bát nhã Ba
la mật thậm thăm chẳng rốt ráo ly, lẽ chẳng phải Bát nhã Ba la mật.
Vậy nên, Thiện Hiện! Mặc dù chẳng
phải pháp ly năng được pháp ly mà được Bồ đề. Nhưng chẳng nương tựa Bát Nhã
thậm thăm thì không có Bồ đề. Thế nên, Bồ tát muốn được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề, nên siêng tu học Bát nhã Ba la mật thậm thăm. (Hết Q.564, ĐBN)
Quyển thứ
565
Bấy giờ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các Bồ tát này hành
nghĩa sâu xa?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Các Bồ
tát này hành nghĩa sâu xa.
Thiện Hiện nên biết: Các Bồ tát này
có thể làm việc khó làm. Đó là ý nghĩa đã hành tuy rất sâu xa, nhưng đối với
pháp của địa vị Thanh văn, Độc giác chẳng muốn chứng đắc.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Theo con hiểu nghĩa Phật dạy: Việc
làm của các Bồ tát này chẳng khó, chẳng nên nói các Bồ tát ấy có thể làm việc
khó làm. Vì sao? Vì nghĩa sở chứng sâu xa của Bồ tát này đã bất khả đắc, nên
năng chứng Bát nhã Ba la mật cũng bất khả đắc. Pháp chứng, người chứng, nơi
chứng, thời chứng cũng bất khả đắc. Nếu các Bồ tát nghe lời này, tâm chẳng chìm
đắm, cũng chẳng hối hận, chẳng kinh, chẳng sợ thì chính là hành Bát nhã Ba la
mật. Các Bồ tát này khi hành như thế chẳng thấy các tướng, cũng chẳng thấy ta
hành Bát nhã Ba la mật để gần quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, xa lìa địa vị
Thanh văn, Độc giác v.v...
Các Bồ tát này đối với việc như thế
cũng chẳng phân biệt. Ví như hư không, chẳng nghĩ: Ta cách vật kia hoặc xa,
hoặc gần. Vì sao? Vì hư không không động, không phân biệt vậy. Bát nhã Ba la
mật thậm thăm cũng như thế, chẳng nghĩ: Thanh văn, Độc giác xa ta, Vô thượng Bồ
đề gần ta. Vì sao? Vì Bát Nhã đối với tất cả pháp không phân biệt vậy.
Ví như hóa nhân chẳng nghĩ: Vật
huyễn, thầy huyễn gần ta. Khán giả v.v... cách xa ta. Vì sao? Vì người huyễn
không phân biệt vậy. Bát Nhã thậm thăm cũng thế, chẳng nghĩ: Thanh văn, Độc
giác cách xa ta, Vô thượng Bồ đề gần ta. Vì sao? Vì Bát Nhã không phân biệt tất
cả pháp vậy.
Nên biết! Các dụ về bóng hình cũng
như thế, giống như Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác không thương không ghét. Vì sao?
Vì Như Lai đoạn trừ hẳn tất cả phân biệt. Bát Nhã cũng thế, không thương không
ghét. Vì sao? Vì Bát Nhã đều dứt hẳn tất cả phân biệt vậy.
Ví như người được Như Lai biến hóa
ra, tuy có hành động nhưng không phân biệt. Bát Nhã cũng như thế, mặc dù có thể
thành tựu sự nghiệp đã làm nhưng không phân biệt. Ví như có người thợ khéo chế
tạo ra các loại người máy, hoặc nam hoặc nữ v.v... Các người máy này tuy có
hành động nhưng không phân biệt. Bát Nhã cũng như thế, tuy có làm các thứ việc
cần làm nhưng không phân biệt.
Khi ấy có vô lượng thiên tử cõi Dục
nghĩ: Nếu các Bồ tát có thể phát tâm Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, thì mặc
dù hành nghĩa lý sâu xa của Bát nhã Ba la mật nhưng thường chẳng chứng đắc Niết
bàn, chẳng rơi vào địa vị Thanh văn, Độc giác. Do nhân duyên này nên rất là
hiếm có, thường làm được những việc khó làm, tất cả thế gian đều nên kính lễ.
Cụ thọ Thiện Hiện biết ý nghĩ của
các Thiên tử nên bảo với họ:
- Nếu các Bồ tát hành Bát Nhã thậm
thăm, chẳng chứng Niết bàn, chẳng rơi vào địa vị Thanh văn và Độc giác thì
chẳng phải là việc hy hữu, chưa phải là việc khó làm. Nếu các Bồ tát biết tất
cả pháp và các hữu tình hoàn toàn chẳng có, đều bất khả đắc mà phát tâm Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác, mặc áo giáp tinh tấn, thề độ vô lượng vô biên hữu
tình, đưa vào cảnh giới Vô dư Bát Niết bàn, thì đó mới thật là hy hữu, thường
làm được việc khó làm.
Thiên tử nên biết! Nếu các Bồ tát
mặc dù biết các pháp và các hữu tình đều bất khả đắc, nhưng phát tâm Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, mặc giáp tinh tấn là vì muốn điều phục các loài hữu
tình; như có người vì muốn điều phục hư không, mặc áo giáp bền chắc chiến đấu
cùng hư không. Vì sao? Này các Thiên tử! Vì hư không viễn ly nên hữu tình cũng
viễn ly. Hữu tình viễn ly nên giáp bị cũng viễn ly. Hữu tình viễn ly nên sự
nhiêu ích cũng viễn ly. Hữu tình viễn ly nên năm uẩn cũng viễn ly. Hữu tình
viễn ly nên tất cả pháp cũng viễn ly. Nếu các Bồ tát nghe lời này, tâm chẳng
chìm đắm, cũng chẳng lo buồn, chẳng kinh, chẳng sợ, là hành Bát nhã Ba la mật.
Khi ấy, Thế Tôn bảo Thiện Hiện:
- Vì nhân duyên gì mà các Bồ tát
nghe lời như thế, tâm chẳng chìm đắm, cũng chẳng lo buồn, chẳng kinh, chẳng sợ?
Cụ thọ Thiện Hiện bạch:
- Bạch Thế Tôn! Do tất cả pháp đều
viễn ly vậy, vô sở hữu vậy. Vì sao? Vì các Bồ tát này đối với tất cả pháp hoặc
chìm đắm v.v... hoặc bị chìm đắm v.v... hoặc nơi chìm đắm, thời chìm đắm, người
chìm đắm v.v... do đây chìm đắm thảy đều
vô sở đắc. Do tất cả pháp bất khả đắc vậy. Nếu các Bồ tát nghe việc như
thế, tâm chẳng chìm đắm, cũng chẳng lo buồn, chẳng kinh, chẳng sợ, thì đó là
hành Bát nhã Ba la mật. Nếu các Bồ tát khi hành như thế thì các trời Đế Thích,
Đại Phạm Thiên Vương v.v... chủ thế giới đều cùng kính lễ.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Nếu các Bồ tát có thể hành Bát Nhã
sâu xa như thế, thì chẳng phải chỉ thường làm cho các trời Đế thích, Đại Phạm
Thiên Vương v.v... không những chủ thế giới đều cung kính đảnh lễ, mà các Bồ
tát này còn được trời Cực Quang Tịnh, hoặc trời Biến Tịnh, hoặc trời Quảng Quả,
hoặc trời Tịnh Cư và trời, rồng, A tu la v.v... khác cũng đều kính lễ, cũng
được chư Phật và Bồ tát ở vô lượng, vô số, vô biên thế giới trong mười phương
đều hộ niệm.
Thiện Hiện nên biết: Các Bồ tát này
thường được chư Phật, các chúng Bồ tát và các trời, rồng, A tu la v.v... nhớ
nghĩ, bảo vệ. Công đức căn lành từng niệm từng niệm tăng trưởng, mau chứng quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện nên biết: Các Bồ tát này
đã trụ được địa vị Bất thối chuyển của Bồ tát. Giả sử tất cả hữu tình ở thế
giới chư Phật như cát sông Hằng trong mười phương đều biến thành ma, các chúng
ma này đều hóa làm chừng ấy ác ma. Các ác ma này đều có vô lượng vô biên thần
lực. Các ác ma này dùng hết thần lực của mình cũng chẳng thể làm trở ngại các
Bồ tát này hành sâu Bát Nhã, hoặc làm cho các Bồ tát này thối lui Bồ đề.
Thiện Hiện nên biết: Nếu các Bồ tát
thành tựu hai pháp sau đây thì tất cả ác ma chẳng thể làm trở ngại. Hai pháp đó
là:
1- Quán sát tất cả pháp đều Không và
2- Không xả bỏ tất cả hữu tình.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát
thành tựu được 2 điều kiện sau đây thì tất cả ác ma chẳng thể làm chướng ngại.
Đó là:
1- Thực hành đúng như lời nói và 2-
Thường được chư Phật hộ niệm.
Thiện Hiện nên biết: Nếu các Bồ tát
thành tựu hai pháp thù thắng như thế thì các thiên thần v.v... thường đến lễ
kính, phát khởi sự siêng năng, tinh tấn, gần gũi, cúng dường, thưa hỏi, nói thế
này: “Lành thay Đại sĩ! Ngài có thể dùng phương tiện thiện xảo như thật hành
Bát Nhã thậm thăm, mau có thể an trụ địa vị trí tuệ của chư Phật, có thể làm
chỗ nương tựa cho tất cả hữu tình không có nơi nương tựa, có thể cứu hộ kẻ
không có người cứu hộ, có thể làm nhà cửa cho kẻ không có nhà cửa, có thể làm
nơi hướng đến cho người không có nơi hướng đến, có thể làm hòn đảo cho người
không có hòn đảo, có thể làm chỗ quay về nương tựa cho người không có nơi quay
về, có thể làm ánh sáng cho người tối tăm, có thể làm tai mắt cho người đui,
điếc. Vì sao? Này thiện nam tử! Nếu ai có thể dùng phương tiện thiện xảo an trụ
Bát nhã Ba la mật, thì mau chứng quả vị Vô thượng Bồ đề. Tất cả ác ma chẳng thể
làm trở ngại”.
Thiện Hiện nên biết: Nếu các Bồ tát
có thể an trụ đúng Bát Nhã thậm thăm thì được chư Phật Thế Tôn ở vô lượng, vô
số, vô biên thế giới trong mười phương, ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ khen
ngợi, tán thán danh tự, dòng họ, sắc tướng, công đức. Như Ta ngày nay, ở giữa
đại chúng tự nhiên hoan hỷ khen ngợi, tán thán Bồ tát Bảo Tràng và các Bồ tát
v.v... về danh tự, dòng họ, sắc tướng, công đức, đang an trụ Bát Nhã sâu xa,
tịnh tu phạm hạnh ở cõi Phật Bất Động.
Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tất cả Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác đều ở giữa chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán thán tất cả
danh tự, dòng họ, sắc tướng, công đức của Bồ tát chăng?
Phật bảo:
- Chẳng phải vậy! Nếu các Bồ tát đã
được Bất thối chuyển Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, hành phương tiện thiện xảo Bát
nhã Ba la mật, thì các Bồ tát này được các đức Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác ở
giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán thán danh tự, dòng họ, sắc
tướng, công đức.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Có Bồ tát nào chưa
được Bất thối chuyển quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, mà được Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán thán danh tự,
dòng họ, công đức chăng?
Phật dạy:
- Cũng có, đó là các Bồ tát tuy chưa
đắc Bất thối chuyển quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nhưng tu phương tiện
thiện xảo Bát nhã Ba la mật, thì các Bồ tát này cũng được các đức Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán thán danh tự,
dòng họ, sắc tướng, công đức. Như có Bồ tát khi theo Phật Bất Động làm Bồ tát,
đã học việc tu và an trú sự thực hành để tu hành phương tiện thiện xảo của Bát
nhã Ba la mật. Lại có Bồ tát theo Bồ tát Bảo Tràng v.v... đã học việc tu và an
trú sự thực hành để tu phương tiện thiện xảo của Bát nhã Ba la mật, thì Bồ tát
ấy tuy chưa được Bất thối chuyển quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, nhưng được
Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán
thán danh tự, dòng họ, sắc tướng, công đức.
Lại nữa, Thiện Hiện! Có các Bồ tát
hành sâu Bát nhã Ba la mật, đối với tánh vô sanh của tất cả pháp tuy rất tin
hiểu nhưng chưa chứng đắc Vô sanh pháp nhẫn; đối với tánh rốt ráo Không của tất
cả pháp, tuy rất tin hiểu nhưng chưa được tự tại; đối với địa vị Bất thối
chuyển của Bồ tát tuy an trụ tánh vắng lặng của các pháp, nhưng chưa được nhập
vào địa vị Bất thối chuyển, các Bồ tát này cũng được Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi, tán thán danh tự, dòng họ,
sắc tướng, công đức.
Thiện Hiện nên biết: Nếu các Bồ tát
được Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác ở giữa đại chúng tự nhiên hoan hỷ, khen ngợi,
tán thán danh tự, dòng họ, sắc tướng, công đức, thì các Bồ tát này vượt khỏi
địa vị Nhị thừa, gần đại Bồ đề, hoặc đã được thọ ký Bất thối chuyển, hoặc sẽ gần
được thọ ký Bất thối chuyển.
Thích nghĩa:
(1). Sáu
mươi hai kiến chấp: Tứ cú nhân với ngũ uẩn thành 20. Hai mươi này nhân với tam
thế thì thành 60. Sáu mươi này cộng với hữu, vô thành 62 kiến. Tất cả kiến chấp
đều chẳng ra ngoài 62 kiến này. Như chấp sắc là có, là không, là chẳng có chẳng
không, cũng có cũng không; hoặc quá khứ không, hiện tại có, vị lai không, hoặc
quá khứ có, hiện tại có, vị lai không, hoặc tam thế đều có, hoặc tam thế đều
không v.v... cộng chung thành 62 thứ kiến chấp. (Từ điển Phật học Việt Anh - Minh Thông).
(2). Đoạn
Kinh in đậm nét này tuy có sửa đổi nhưng vẫn còn khó hiểu, nên chúng tôi
trích dẫn nguyên văn đoạn Kinh bằng chữ Hán trong hoavouu.com, để quý vị giỏi
chữ Hán so chiếu:
“若nhược 諸chư 有hữu 情tình. 於ư 諸chư 菩Bồ 薩Tát. 從tùng 初sơ 發phát 心tâm. 乃nãi 至chí 得đắc 佛Phật 功công 德đức 善thiện 根căn 不bất 生sanh 隨tùy 喜hỷ. 或hoặc 復phục 於ư 彼bỉ 隨tùy 喜hỷ 功công 德đức. 不bất 聞văn 不bất 知tri. 當đương 知tri 皆giai 是thị. 魔ma 所sở 執chấp 持trì. 魔ma 所sở 魅mị 著trước. 魔ma 之chi 朋bằng 黨đảng. 魔ma 天thiên 界giới 歿một 來lai 生sanh 此thử 間gian.
所sở 以dĩ 者giả 何hà. 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát. 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm. 修tu 菩Bồ 薩Tát 行hạnh. 得đắc 不bất 退thối 轉chuyển. 至chí 究cứu 竟cánh 位vị. 有hữu 能năng 於ư 彼bỉ. 起khởi 隨tùy 喜hỷ 心tâm. 定định 能năng 破phá 壞hoại 眾chúng 魔ma 眷quyến 屬thuộc. 疾tật 能năng 證chứng 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 智trí. 若nhược 諸chư 有hữu 情tình. 深thâm 心tâm 敬kính 愛ái 佛Phật. 法pháp. 僧tăng 寶bảo. 隨tùy 所sở 生sanh 處xứ. 常thường 欲dục 見kiến 佛Phật. 聞văn 法Pháp. 遇ngộ 僧tăng. 於ư 諸chư 菩Bồ 薩Tát. 功công 德đức 善thiện 根căn. 應ưng/ứng 深thâm 隨tùy 喜hỷ 迴hồi 向hướng 菩bồ 提đề 不bất 生sanh 執chấp 著trước. 若nhược 能năng 如như 是thị. 疾tật 證chứng 無Vô 上Thượng 正Chánh 等Đẳng 菩Bồ 提Đề. 利lợi 樂lạc 有hữu 情tình 破phá 魔ma 軍quân 眾chúng”.
Sơ giải:
Câu nói của
Phật làm chúng ta chú ý trong toàn phẩm này là:
1. “Lại nữa,
Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát chẳng thấy Bát nhã Ba la mật, chẳng nghe chẳng giác
chẳng biết Bát nhã Ba la mật; đối với các pháp chẳng thấy nghe giác biết cũng
chẳng phân biệt, là hành Bát nhã Ba la mật”.
Thật là lạ
lùng “nếu Bồ tát chẳng thấy, chẳng nghe, chẳng giác biết Bát Nhã” thì làm sao tu?
Có lẽ mọi người cũng có cùng một vấn nạn như thế? Nhưng mệnh đề sau, Phật bảo: “Đối
với các pháp chẳng nghe thấy giác biết cũng chẳng phân biệt, là hành Bát nhã Ba
la mật”.
Chúng ta ai
cũng đều đồng ý với mệnh đề thứ hai. Bác Nhã là vô tri như một số luận gia đã
gán cho Bát Nhã danh tự này. Vì vô tri nên chẳng thấy, chẳng nghe, chẳng giác
biết. Có nghe có giác biết là có phân biệt. Có phân biệt là có chấp, có dính
mắc nên có ngăn ngại. Nên, ĐBN thường khuyên hành giả Bát nhã Ba la mật là đừng
thấy đừng nghe, đừng biết.
Vì vậy, một
số luận gia khác đáp ứng với luận thuyết trên, mới bảo: Bát Nhã vô tri, vô sở
bất tri (Bát Nhã chẳng biết mà chẳng có gì chẳng biết). Nếu hiểu được điều này
thì có thể hiểu câu nói sau đây của Phật.
“Bát nhã Ba la mật, Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề đều rốt ráo ly. Vì Bát nhã Ba la mật thậm thăm rốt ráo ly nên rốt
ráo ly Vô thượng Bồ đề. Nếu Bát nhã Ba la mật thậm thăm chẳng rốt ráo ly, lẽ
chẳng phải Bát nhã Ba la mật.
Vậy nên, Thiện Hiện! Mặc dù chẳng
phải pháp ly năng được pháp ly mà được Bồ đề. Nhưng chẳng nương tựa Bát Nhã
thậm thăm thì không có Bồ đề. Thế nên, Bồ tát muốn được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề, nên siêng tu học Bát nhã Ba la mật thậm thăm”.
Bát Nhã
không biết không nghe không thấy thì làm sao xa lìa các pháp. Xa lìa các pháp
là do con người. Một khi chúng ta thâm nhập được Bát Nhã thì chúng ta có thể xa
lìa. Đó là lối diễn đạt có vẽ nghịch lý mà chúng ta thường thấy trong Bát Nhã.
Nếu hiểu được như vậy thì Bát nhã Ba la mật là máu mủ trong tự thể của chúng
ta. Vậy phải siêng năng tu học Bát nhã Ba la mật thì sẽ đắc những diệu dụng của
nó.
2.
Còn giáo pháp “Tâm như huyễn làm sao chứng Vô Thượng Giác ngộ?” là cái nhìn đảo nghịch trong Bát nhã
Ba la mật. Chúng ta đã trì tụng Hội này tới đây tổng cộng 5 lần, nên có lẽ độc
giả cũng chẳng có gì trở ngại. Tuy nhiên, để hiểu thế nào là như huyễn, chúng
ta nên duyệt qua giáo lý nầy lần chót trước khi chấm dứt thuyết giảng 5 Hội
đầu:
“Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Như Thế Tôn nói, các pháp như huyễn làm sao đại Bồ tát
đem tâm như huyễn năng chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Ngươi có thấy tâm như huyễn của đại Bồ
tát chăng?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Không! Con chẳng thấy huyễn cũng chẳng thấy có tâm như
huyễn.
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Nếu chỗ không huyễn, không tâm như
huyễn, thì ngươi có thấy tâm ấy có thể chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề không?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thấy. Con trọn chẳng thấy có chỗ không huyễn,
không tâm như huyễn, lại có tâm này năng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Ý ngươi nghĩ sao? Nếu chỗ lìa huyễn, lìa tâm như huyễn,
ngươi thấy có pháp ấy năng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề không?
Thiện Hiện thưa:
- Bạch Thế Tôn! Chẳng thấy. Con trọn chẳng thấy có chỗ lìa huyễn, lìa
tâm như huyễn, lại có pháp ấy năng chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Bạch Thế Tôn! Con không thấy hoặc nơi tâm, hoặc ngoài tâm, có thể nói có
pháp nào là hữu hay vô, bởi vì tất cả pháp đều là tất cánh viễn ly. Nếu tất cả
các pháp tất cánh viễn ly, thì chẳng thể thi thiết pháp này là hữu, hay vô. Nếu
pháp chẳng thể thi thiết là hữu là vô thì không thể nói là có thể chứng quả vị
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, bởi vì chẳng phải pháp vô sở hữu có thể chứng Bồ
đề. Vì sao? Vì tất cả các pháp đều vô sở hữu và không thể nắm bắt, không sanh,
không diệt, không nhiễm, không tịnh. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì Bát Nhã, cho đến
bố thí Ba la mật là tất cánh viễn ly, pháp nội Không, cho đến pháp vô tính tự tính Không là tất cánh viễn
ly, chơn như cho đến cảnh giới bất tư nghì là tất cánh viễn ly; Như Lai
mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng là tất cánh viễn ly; Nhất thiết
trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí là tất cánh viễn ly; tất cả Bồ tát
hạnh là tất cánh viễn ly, quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật là tất
cánh viễn ly; Nhất thiết trí trí cũng là tất cánh viễn ly.
Bạch Thế Tôn! Nếu là pháp tất cánh viễn ly thì không nên tu cũng không
nên khiển, cũng không thể dẫn phát. Bát Nhã thậm thâm cũng tất cánh viễn ly vì
vậy cũng không thể dẫn phát.
Bạch Thế Tôn! Bát Nhã thậm thâm đã tất cánh viễn ly thì vì sao lại nói:
Các vị đại Bồ tát dựa vào Bát Nhã để chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ
đề? Quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề của chư Phật cũng tất cánh viễn ly, thì
vì sao pháp viễn ly lại có thể chứng đắc pháp viễn ly? Vì vậy, đúng ra không
nên nói Bát nhã Ba la mật chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề?
Phật dạy:
- Thiện Hiện! Lành thay! Đúng vậy! Đúng như lời ngươi đã nói. Bát Nhã
cho đến bố thí Ba la mật tất cánh viễn ly, nói rộng cho đến Nhất thiết trí trí
cũng tất cánh viễn ly.
Thiện Hiện nên biết! Vì Bát nhã Ba la mật tất cánh viễn ly, nói rộng cho
đến Nhất thiết trí trí cũng tất cánh viễn ly nên có thể nói đại Bồ tát chứng
đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề cũng tất cánh viễn ly.
Thiện Hiện nên biết! Nếu Bát nhã Ba la mật chẳng phải tất cánh viễn ly
thì chẳng phải Bát nhã Ba la mật, nói rộng cho đến nếu Nhất thiết trí trí chẳng
phải tất cánh viễn ly thì chẳng phải Nhất thiết trí trí.
Thiện Hiện nên biết! Vì Bát nhã Ba la mật tất cánh viễn ly nên được gọi Bát
nhã Ba la mật, nói rộng cho đến vì Nhất thiết trí trí tất cánh viễn ly nên được
gọi Nhất thiết trí trí.
Cho nên, này Thiện Hiện! Các đại Bồ tát đều y vào Bát Nhã thậm thâm mà
chứng đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện nên biết! Mặc dù không
xa lìa pháp mà có thể đắc pháp xa lìa, nhưng đắc quả vị Vô Thượng Chánh
Đẳng Bồ đề đều y vào Bát Nhã thậm thâm. Cho nên, chúng đại Bồ tát muốn đắc quả
vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề thì nên siêng năng tinh tấn tu học Bát Nhã thậm
thâm”.(1)
Nói tất cả pháp như huyễn như
mộng... chỉ là cách diễn tả khác về tánh tướng thể dụng của tất cả pháp mà
thôi. Rốt lại, tất cả pháp là tất cánh viễn ly, vô vi vô hiển, bất động. Có lay
có động là do cảm quan và ý thức của con người, không phải do các pháp. Khi
hiểu ra rằng, tất cả pháp là không, như huyễn như mộng, thì tâm như như bất
động. Tâm như như bất động thì sạch trong sạch ngoài: Lúc đó chẳng thấy Vật,
chẳng thấy Tâm, gọi là “Tức Tâm tức Vật”, không còn năng sở, rỗng không thì
được tự tại.
Phật nói các pháp như huyễn là để
chúng sanh đừng chấp một cách dễ dãi cái thân hiện hữu do tứ đại duyên hợp giả
có nầy là trường tồn, bất biến mà mang nhiều khổ lụy khi có phân ly phi tán.
Kinh Viên Giác lại nói: “Mỗi thứ đều trả về cho tứ đại, khiến ngộ được sáu
căn giả hợp đều là huyễn diệt, để hiển bày cái không huyễn diệt”. Chính cái giả hợp kể cả con người hay các
pháp gọi là huyễn và một khi cái huyễn diệt rồi thì cái không huyễn (phi huyễn
tức chân) sẽ hiển bày.
Kinh Viên
giác Phật bảo: “Vì huyễn thân diệt cho nên huyễn tâm cũng diệt. Vì
huyễn tâm diệt cho nên huyễn trần cũng diệt. Vì huyễn trần diệt cho nên cái
“huyễn diệt” cũng diệt. Vì cái “huyễn diệt” cũng diệt cho nên cái phi huyễn
hiện bày”.
Phi huyễn tức chân.
Cũng Kinh “Viên
Giác” Phật bảo tiếp: “Biết huyễn
tức lìa, chẳng khởi phương tiện; lìa huyễn tức giác, cũng không có thứ lớp”.
Đó là phương châm để học thế nào là
như huyễn, như mộng.
3. Ngoài ra
phần cuối của phẩm này ca tụng Bát nhã Ba la mật và những người hành trì Bát
nhã Ba la mật mà chúng ta thường thấy trong bất cứ phẩm nào thuộc Đại Bát Nhã.
Nên không cần bàn thêm.
Thích nghĩa cho phần lược giải này:
(1). Đoạn
kinh này dịch quá hay nên chúng tôi trích dẫn lại trong Thiền luận Quyển Hạ do
thiền sư D.T. Suzuki giảng luận và HT Tuệ Sĩ dịch.
---o0o---