XII. PHẨM
“CHÂN NHƯ hay CHƠN NHƯ”
Phần cuối
quyển 560, Hội thứ V, ĐBN.
Gợi ý:
Phẩm này có
tên là “Chơn Như”, nhưng lại thuyết các
pháp “hiện thế gian”, tương đương các các phẩm:
1. Phẩm “Phật Mẫu”, từ quyển 305 đến phần đầu quyển 306
của Hội thứ I,
2. Phẩm “Phật Mẫu”, phần sau quyển 441 đến phần đầu quyển
442, và phẩm “Chỉ Tướng” quyển 443, Hội thứ II,
3. Phẩm “Hiện Thế Gian”, quyển 510, Hội thứ III, ĐBN, hoặc
4. Phẩm “Hiện Thế Gian”, phần giữa quyển 547, Hội thứ IV,
TBBN.
Phẩm này quá
ngắn, lại có phẩm tựa là “Chơn Như” nhưng thực chất là thuyết về các pháp hiện
thế gian nên khó hiểu và có thể làm Quý vị lẫn lộn với các phẩm “Chơn Như” của
các Hội trước. Vì vậy, để hiểu rõ phẩm này, chúng tôi có liệt các phẩm tương
đương như trên để Quý vị có dịp học hỏi so chiếu.
Tóm lược:
Lại nữa, Thiện Hiện! Khi biên chép,
thọ trì, v.v... Bát Nhã sâu xa có nhiều việc ma làm trở ngại, Bồ tát nên biết
rõ. Biết rõ rồi, siêng năng tinh tấn, nghĩ đúng, biết đúng, phương tiện xa lìa.
Khi ấy Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Đúng vậy! Bạch Thiện
Thệ! Đúng vậy! Khi biên chép, thọ trì v.v... Bát Nhã có nhiều sự trở ngại. Ví
như ngọc thần báu lớn vô giá hiếm có, nhiều người muốn cướp lấy. Cũng vậy, Bát
nhã Ba la mật lý thú sâu xa, đầy đủ công đức thù thắng nên các chúng Bồ tát khi
biên chép, thọ trì v.v... có nhiều ác ma làm trở ngại. Mặc dù chúng có ý muốn
xấu ác nhưng không thể thành tựu. Vì sao? Vì có người ngu si mới bị ma làm mê
hoặc. Thiện nam thiện nữ mới học Đại thừa, khi biên chép, thọ trì v.v... Bát
Nhã sâu xa cũng bị trở ngại.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Có
người ngu si, phước tuệ mỏng kém, không tin ưa pháp rộng lớn. Thiện nam thiện
nữ mới học Đại thừa, khi biên chép, thọ trì v.v... Bát Nhã sâu xa bị trở ngại.
Ở tương lai, có người ngu si, phước tuệ mỏng kém, tự mình không thể tin ưa Bát
nhã Ba la mật, thấy người khác khi biên chép, thọ trì v.v... Kinh điển kia,
nương oai lực của ma làm cho trở ngại. Nên biết, hạng người như thế mắc tội vô
biên, luân hồi nhiều kiếp, chịu các khổ khóc liệt.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nếu các Bồ tát
khi biên chép, thọ trì v.v... Bát Nhã sâu xa không bị các việc ma, nên biết đều
là nhờ năng lực oai thần của Phật. Vì sao? Vì quyến thuộc của ác ma mặc dù
siêng năng, phương tiện muốn làm trở ngại Bát nhã Ba la mật nhưng các đức Như
Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cũng siêng năng phương tiện hộ niệm, bảo vệ, làm cho
những người biên chép, thọ trì v.v... không bị các trở ngại.
Lại nữa, Thiện Hiện! Ví như người phụ nữ có nhiều con, hoặc
năm, hoặc mười, cho đến trăm ngàn; người mẹ bị bệnh, các con mỗi người đều
siêng năng tìm kiếm thuốc chữa, họ nghĩ: Làm cách nào để bệnh của mẹ ta được
lành, thân thể khoẻ mạnh, tên tuổi không bị diệt mất, sống lâu, an vui, chẳng
thọ khổ. Các thứ vui đẹp đều quy về mẹ ta. Vì sao? Vì mẹ sinh đẻ, nuôi nấng
chúng ta, chỉ dạy công việc thế gian rất là khó nhọc.
Nghĩ như thế xong, họ tranh nhau bày
phương tiện, tìm các thứ yên ổn, che chở thân mẹ, chẳng để cho muỗi mòng, rắn
rít, bọ cạp, mưa gió, nhơn phi nhơn v.v... không xúc chạm, siêng năng gia sức
chữa trị, làm cho khỏi hẳn bệnh, sáu căn thanh tịnh, không có các buồn khổ. Lại
dùng các thứ nhạc cụ thượng diệu cung kính, cúng dường và nói thế này: “Mẹ ta
sinh đẻ, nuôi dưỡng, thương xót chúng ta, dạy bảo chỉ vẻ tất cả sự nghiệp thế
gian. Chúng ta lẽ nào không đền ơn mẹ”.
Cũng vậy, Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác thường dùng vô số phương tiện thiện xảo hộ niệm Bát nhã Ba la mật. Người
nào thọ trì, đọc tụng, tu tập, tư duy, diễn thuyết, hoặc biên chép, thọ trì
v.v... thì Như Lai dùng vô số phương tiện ân cần hộ niệm, làm cho không tổn
hại. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác trong các thế giới khác hiện tại ở mười
phương thương xót, làm lợi ích an vui các hữu tình, cũng dùng vô số phương tiện
thiện xảo hộ niệm Bát nhã Ba la mật, làm cho các ác ma không thể hủy diệt, trụ
lâu làm lợi ích an vui cho tất cả thế gian. Vì sao? Vì Bát nhã Ba la mật có thể
sanh Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, hay có thể hiển bày rõ ràng đúng đắn Nhất
thiết trí trí, có thể chỉ dạy thật tướng của các pháp thế gian. Nhất thiết trí
trí cũng từ đó mà sanh ra.
Thiện Hiện nên biết! Chư Phật ba đời
đều nương Bát Nhã sâu xa như thế, siêng năng tinh tấn tu học, chứng đắc quả vị
Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Thế nên, Bát nhã Ba la mật có thể sanh Như Lai Ứng
Chánh Đẳng Giác, có thể hiển bày rõ ràng đúng đắn Nhất thiết trí trí, có thể
chỉ dạy thật tướng của các pháp thế gian.
(Thật tướng thế gian)
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế nào là Bát nhã
Ba la mật có thể chỉ dạy thật tướng của các pháp thế gian? Phật giảng thuyết
pháp nào gọi là thế gian?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Phật thuyết năm uẩn gọi là thế
gian. Bát Nhã sâu xa có thể chỉ dạy thế gian sắc thọ tưởng v.v... năm uẩn không
có tướng biến hoại, nên nói Bát nhã Ba la mật có thể chỉ thật tướng các pháp
thế gian. Vì sao? Vì sắc thọ tưởng v.v... năm uẩn không có tự tánh, nên gọi là
không, vô tướng, vô nguyện, tức chơn pháp giới. Chẳng phải pháp không vô tướng
v.v... có pháp biến hoại, nên nói Bát nhã Ba la mật có thể chỉ dạy thật tướng
các pháp thế gian.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật-đa khắp năng chứng biết vô
lượng vô số vô biên hữu tình, thi thiết tâm hành các thứ sai khác, nên nói Bát
nhã Ba la mật-đa năng chỉ thật tướng các pháp thế gian.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật, như thật chứng biết tán tâm của vô lượng, vô số, vô biên
hữu tình, vì do pháp tánh nên không có tánh tán tâm cũng như lược tâm, vì tận diệt, vì lìa xa nên
không có tánh lược tâm. Các tâm có tham, theo tánh như thật thì chẳng phải có
tâm tham. Các tâm có sân, theo tánh như thật thì chẳng phải có tâm sân. Các tâm
có si, theo tánh như thật thì chẳng phải có tâm si. Trong các sự lìa tâm tham,
chẳng phải có các sự lìa. Trong các sự lìa tâm sân, chẳng phải có các sự lìa.
Trong các sự lìa tâm si, chẳng phải có các sự lìa. Có tâm rộng lớn không tăng
không giảm cũng chẳng phải xa lìa, vì đã xa lìa nên không có tánh tâm rộng lớn,
không đến, không đi, cũng không trụ vào đâu, vì không có tánh tâm lớn. Các tâm
là vô lượng, không sanh, không diệt, không trụ, không khác, không chỗ nương
tựa, giống như hư không rộng lớn. Chẳng phải tâm vô lượng, các tâm vô kiến vì
không có tướng có thể đắc, vì xa lìa các cảnh. Chẳng phải tâm vô kiến, vì chẳng
thể thấy tâm. Chẳng phải cảnh của ba loại mắt, vì không có tánh của tâm nên
không có tâm tánh. Chẳng phải là chẳng thể thấy tâm.
Do những nghĩa như thế nên nói Bát
nhã Ba la mật có thể chỉ bày thật tướng các pháp thế gian.
(Tâm của
chúng sanh thế gian là tâm gì? Đó tâm biến dịch, sanh diệt, đổi dời… có rộng
hẹp, có tham, sân, si; có mạn, nghi, thân kiến, biên kiến, kiến thủ… Nên thấy
vô thường nói là thường, thấy khổ bảo là lạc, thấy vô ngã nói là ngã, thấy bất
tịnh nói là tịnh. Tất cả tâm-tâm sở của hữu tình như vậy xuất ẩn đều nương vào
ngũ uẩn hay nói khác là nương cảm quan và ý thức mà sanh khởi rồi sanh chấp
trước mà bị trôi lăng.
Còn Thánh
giả biết tất cả pháp là như như nên tâm bất động. Vì vậy Phật bảo Thiện Hiện: Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương
Bát nhã Ba la mật chứng biết như thật vô lượng, vô số, vô biên hữu tình hoặc
xuất, hoặc ẩn, nghĩa là như thật biết có bao nhiêu sắc thọ tưởng hành thức đều
như chơn như không hai không khác).
“Như Lai như
tức là năm uẩn như. Năm uẩn như tức là thế gian như. Thế gian như tức là tất cả
pháp như. Tất cả pháp như tức là quả Dự lưu như. Quả Dự lưu như tức là quả Nhất
lai như. Quả Nhất lai như tức là quả Bất hoàn như. Quả Bất hoàn như tức là quả
A la hán như. Quả A la hán như tức là Độc giác Bồ đề như. Độc giác Bồ đề như
tức là tất cả Bồ tát hạnh như. Tất cả Bồ tát hạnh như tức là tất cả quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như. Tất cả quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như tức
là tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
như tức là tất cả hữu tình như.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như như thế đều không lìa nhau, chẳng phải một, chẳng phải
khác, không cùng tận, không hai, cũng không hai phần, không thể phân biệt.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật, chứng
rốt ráo tất cả pháp như mới đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Do vậy, nên
nói Bát Nhã sâu xa có thể sanh Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, là mẹ của Như Lai,
thường chỉ dạy thật tướng các pháp thế gian cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật có thể
hiểu biết như thật các pháp như, tánh không hư dối, tánh không biến đổi. Do
hiểu biết như thật tướng như nên gọi danh hiệu là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác”.
(Q.560, ĐBN)
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật, chứng biết như thật vô lượng,
vô số, vô biên hữu tình, hoặc xuất, hoặc ẩn; nghĩa là biết như thật tâm, tâm sở của loài hữu tình kia, hoặc
xuất, hoặc ẩn, đều nương sắc, thọ, tưởng, hành, thức mà sanh ra. Hoặc có người
nương sắc, thọ, tưởng, hành, thức, chấp Như Lai sau khi Niết bàn, hoặc có, hoặc
chẳng có, hoặc cũng có, cũng chẳng có, hoặc chẳng phải có, chẳng phải không có.
Cho đây là chắc thật, kia là hư dối.
Hoặc có người nương sắc, thọ, tưởng,
hành, thức, chấp ngã và thế gian hoặc
thường, hoặc vô thường, hoặc cũng thường, cũng vô thường, hoặc chẳng phải
thường, chẳng phải vô thường. Cho đây là chắc thật, kia là hư dối.
Hoặc có nương sắc, thọ, tưởng, hành,
thức chấp ngã và thế gian, hoặc có
biên giới, hoặc không biên giới, hoặc cũng có biên giới, cũng không biên giới,
hoặc chẳng phải có biên giới, chẳng phải không biên giới. Cho đây là chắc thật,
kia là hư dối.
Hoặc có nương sắc, thọ, tưởng, hành,
thức chấp mạng giả chính là thân,
hoặc là khác thân. Cho đây là chắc thật, kia là hư dối.
Như vậy, này Thiện Hiện! Tất cả Như
Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật chứng biết như thật vô
lượng, vô số, vô biên hữu tình hoặc xuất, hoặc ẩn.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tất cả Như Lai
Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật chứng biết như thật vô lượng,
vô số, vô biên hữu tình hoặc xuất, hoặc ẩn; nghĩa là như thật biết có bao nhiêu
sắc thọ tưởng hành thức đều như chơn như không hai không khác.
Thiện Hiện nên biết! Như Lai như tức là năm uẩn như. Năm uẩn như
tức là thế gian như. Thế gian như tức là tất cả pháp như. Tất cả pháp như tức
là quả Dự lưu như. Quả Dự lưu như tức là quả Nhất lai như. Quả Nhất lai như tức
là quả Bất hoàn như. Quả Bất hoàn như tức là quả A la hán như. Quả A la hán như
tức là Độc giác Bồ đề như. Độc giác Bồ đề như tức là tất cả Bồ tát hạnh như.
Tất cả Bồ tát hạnh như tức là tất cả quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như. Tất
cả quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như tức là tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng
Giác như. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như tức là tất cả hữu tình như.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như như thế đều không lìa nhau, chẳng phải một, chẳng phải
khác, không cùng tận, không hai, cũng không hai phần, không thể phân biệt.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật, chứng
rốt ráo tất cả pháp như mới đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Do vậy, nên
nói Bát Nhã sâu xa có thể sanh Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, là mẹ của Như Lai,
thường chỉ dạy thật tướng các pháp thế gian cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật có thể
hiểu biết như thật các pháp như, tánh không hư dối, tánh không biến đổi. Do
hiểu biết như thật tướng như nên gọi danh hiệu là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác. (Q.560, ĐBN)
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát Nhã sâu xa chứng
pháp như, tánh không hư dối, tánh không biến đổi, rất là sâu xa, khó thấy, khó
biết. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều dùng các pháp như, tánh không hư
dối, tánh không biến đổi như thế để tuyên thuyết, chỉ dạy, phân biệt rõ ràng
tất cả Bồ tát hạnh, quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.
Như như tánh không hư dối, tánh
không biến đổi như thế, ai có thể tin hiểu? Chỉ có Bồ tát Bất thối chuyển và
đại A la hán viên mãn các nguyện cùng các thiện nam thiện nữ đầy đủ chánh kiến,
nghe Phật thuyết như như sâu xa tánh không hư dối, tánh không biến đổi, có thể
sanh tin hiểu. Như Lai nương vào tánh như, tự mình chứng đắc, phân biệt chỉ rõ
cho người.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Vì
sao? Vì như vô tận nên sâu xa. Chỉ có Như Lai hiện Đẳng Chánh giác mới có thể
tuyên thuyết chỉ dạy cho chúng đại Bồ tát, làm cho họ phát sanh tin hiểu về
tướng như sâu xa vô tận.
Thiện Hiện nên biết! Sắc vô tận nên
như vô tận. Sắc sâu xa nên như sâu xa. Sắc cùng như không sai không khác. Thọ,
tưởng, hành, thức vô tận nên như vô tận. Thọ, tưởng, hành, thức sâu xa nên như
sâu xa. Thọ, tưởng, hành, thức cùng như không sai không khác.
Thiện Hiện nên biết! Mười hai xứ,
mười tám giới vô tận nên như vô tận. Mười hai xứ, mười tám giới sâu xa nên như
sâu xa. Mười hai xứ, mười tám giới cùng như không sai không khác.
Thiện Hiện nên biết! Tất cả pháp vô
tận nên như vô tận. Tất cả pháp sâu xa nên như sâu xa. Tất cả pháp cùng như
không sai không khác vậy. Thế nên như rất khó tin hiểu.
Sơ giải:
Tâm của
chúng sanh ở thế gian này là tâm gì? Đó tâm biến dịch, sanh diệt, đổi dời… có
rộng hẹp, có tham, sân, si; có mạn, nghi, thân kiến, biên kiến, kiến thủ… Nên
thấy vô thường nói là thường, thấy khổ bảo là lạc, thấy vô ngã nói là ngã, thấy
bất tịnh nói là tịnh. Tất cả tâm-tâm sở của hữu tình như vậy xuất ẩn đều nương
vào ngũ uẩn hay nói khác là nương cảm quan và ý thức mà sanh khởi rồi sanh ra
chấp trước mà bị trôi lăng. Bát nhã Ba la mật tri nhận như vậy nên nói là hiển
bày tướng rộng hẹp của thế gian.
Còn Thánh
giả biết tất cả pháp là Như nên được tâm như như bất động. Vì vậy, Phật bảo
Thiện Hiện: “Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật
chứng biết như thật vô lượng, vô số, vô biên hữu tình hoặc xuất, hoặc ẩn, nghĩa
là như thật biết có bao nhiêu sắc thọ tưởng hành thức đều như như không hai
không khác”.
“Như Lai như
tức là năm uẩn như. Năm uẩn như tức là thế gian như. Thế gian như tức là tất cả
pháp như. Tất cả pháp như tức là quả Dự lưu như. Quả Dự lưu như tức là quả Nhất
lai như. Quả Nhất lai như tức là quả Bất hoàn như. Quả Bất hoàn như tức là quả
A la hán như. Quả A la hán như tức là Độc giác Bồ đề như. Độc giác Bồ đề như
tức là tất cả Bồ tát hạnh như. Tất cả Bồ tát hạnh như tức là tất cả quả vị Vô
Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như. Tất cả quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề như tức
là tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác như. Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác
như tức là tất cả hữu tình như.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như như thế đều không lìa nhau, chẳng phải một, chẳng phải
khác, không cùng tận, không hai, cũng không hai phần, không thể phân biệt.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật, chứng
rốt ráo tất cả pháp như mới đắc quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Do vậy, nên
nói Bát Nhã sâu xa có thể sanh Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, là mẹ của Như Lai,
thường chỉ dạy thật tướng các pháp thế gian cho Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác.
Thiện Hiện
nên biết! Tất cả Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác đều nương Bát nhã Ba la mật có thể
hiểu biết như thật các pháp như, tánh không hư dối, tánh không biến đổi. Do
hiểu biết như thật tướng như nên gọi danh hiệu là Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác”.
(Q.560, ĐBN)
Đó chính là
tri nhận các pháp như thực (yathàbhùtam) hay thấy Chân như thật tướng của
chúng. Vì vậy, phẩm tựa mới có tên là Chơn như.
Nhưng phẩm
này thực chất cũng như các phẩm “Phật Mẫu” hay phẩm “Hiện Thế Gian” của các Hội
trước là muốn nêu lên sự sai biệt của thế gian khác với xuất thế gian hay giữa
Tục đế và Thắng nghĩa đế. Tục đế lúc nào cũng nói đến đoạn thường, khứ lai,
được mất, có không…Còn Thắng nghĩa đế thì không tội phước, không uế tịnh, có
không… nghĩa là thoát ra ngoài lưỡng nguyên tánh. Do thoát ngoài lưỡng nguyên
tánh, nên trong Đệ nhất nghĩa đế không còn phân biệt, chấp trước nữa.
---o0o---